Dünya İqtisadi Forumu bütün hüquqları qorunur. İngilis dilində orjinal adı və naşiri
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.4.1. Bərabərsizlik və orta sinif
İqtisadiyyat və biznes üzərindəki təsirlərlə bağlı müzakirə bu günə qədər bərbərsizliyin artmasına xidmət edən və dördüncü sə- naye inqilabı dərinləşdikcə daha da artacaq olan bir sıra müxtəlif struktur dəyişikliyinə açıqlıq gətirdi. Robotlar və alqoritmlər daha çox əməyi kapitalla əvəzləyirlər və eyni zamanda, investisiya etmək (və ya daha dəqiq söyləsək, rəqəmsal iqtisadiyyatda biznes qurmaq) daha az kapitaltutumlu olmağa başlamışdır. Bu dövrdə əmək ba- zarları texniki bacarıqların məhdud bir qrupuna meyl edirlər və qlobal səviyyədə əlaqəli olan rəqəmsal platformalar və bazarlar az sayda “ulduz” oyunçuya qeyri-adi mükafatlar verir. Bütün bu trend- lər inkişaf etdikcə, qazananlar yalnız aşağı bacarıqlı işçi qüvvəsi və ya sadə kapital təklif edənlərdən daha çox yeni fikirlər, biznes mo- delləri, məhsul və xidmətlər təqdim edərək innovasiya əsaslı ekosis- temlərə tam şəkildə qatıla bilənlər olacaqdır. Texnologiyanın yüksək gəlirli ölkələrdə əhalinin əksəriyyəti üçün gəlirləri durğunlaşdırmasının, hətta azaltmasının əsas səbəb- lərindən biri kimi qəbul edilməsinə yol açan əsas faktor bu dinami- kalardır. Hazırda, dünya həqiqətən də çox qeyri-bərabərdir. “Credit Suisse”in “2015-ci il Qlobal Zənginlik Hesabatı”na əsasən, dün- yadakı bütün aktivlərin yarısı hazırda dünya əhalisinin ən zəngin 1%-i tərəfindən idarə edilir və “qlobal əhalinin digər yarısı qlobal sərvətin 1%-dən daha azına sahibdir.” 53 İqtisadi Əməkdaşlıq və İn- kişaf Təşkilatının (İƏİT) qeyd etdiyi kimi, İƏİT ölkələrindəki əha- linin ən zəngin 10%-nin orta gəliri ən yoxsul 10%-nin gəlirlərindən təxminən 9 dəfə çoxdur. 54 Bundan başqa, bütün gəlir qruplarında DÖRDÜNCÜ S Ə NAYE İ NQ İ LABI 108 sürətli artım baş vermiş olsa da, yoxsul insanların sayı böyük həcm- də azalsa da, bir çox ölkələrdə daxili bərabərsizlik artır. Məsələn, Çinin 1980-ci illərdə təxminən 30 olan Cini İndeksi 2010-cu ildə 45-dən çox olmuşdur. 55 Bərabərsizliyin artması iqtisadi fenomen olmaqla bərabər, həm də narahatlıq mənbəyidir, cəmiyyətlər üçün əsas təhdidlərdən biri- dir. İngilis epidemioloqlar Riçard Vilkinson [Richard Wilkinson] və Keyt Pikettin [Kate Pickett] “Daha çox bərabərlik cəmiyyətləri niyə daha güclü edir?” adlı kitablarında təqdim etdikləri məlumat- lar bunu göstərir: qeyri-bərabər cəmiyyətlər daha çox zorakılığa meyillidirlər, bu tip cəmiyyətlərdə həbsxanalarda daha çox insan var, əqli xəstəliklər və şişmanlıq (obez) səviyyəsi daha yüksəkdir, bunun qarşılığında isə həyat gözləntisi və güvən səviyyəsi daha aşa- ğıdır. Müəllifl ər eyni zamanda, orta statistik gəlirləri təhlil etdik- dən sonra belə bir nəticəyə gəlmişdilər: daha bərabər cəmiyyətlər daha yüksək uşaq sağlamlığı səviyyəsinə, daha aşağı stress və qanun- suz maddələrdən (narkotik) istifadədə və uşaq ölümlərində aşağı səviyyəyə sahibdirlər. 56 Digər tədqiqatçılar yüksək bərabərsizlik sə- viyyələrinin bölünmələri artırdığını və uşaqların və gənclərin təhsil nəticələrini pisləşdirdiyini müəyyən etmişlər. 57 Müvafiq empirik məlumatlar daha az dəqiq olmaqla yanaşı, daha yüksək bərabərsizliyin daha çox sosial narahatlığa səbəb olma- sı ilə bağlı geniş yayılmış qorxu da mövcuddur. Forumun “2016-cı il Qlobal Risklər Hesabatı”nda qeyd edildiyi kimi, 29 qlobal risk və 13 qlobal trend arasında ən güclü əlaqələr yüksələn gəlir bərabər- sizliyi, işsizlik və aşağı məşğulluq ilə intensiv sosial qeyri-stabillik arasında müşahidə olunur. Aşağıda daha detallı şəkildə təhlil edil- diyi kimi, əlaqəliliyin artdığı və gözləntilərin yüksəldiyi bir dünya- da, əgər insanlar öz həyatları boyunca hər hansı bir rifah səviyyəsinə və ya mənaya çatmaq şanslarının olmadığını hiss edərlərsə, o zaman bu önəmli sosial risklərə yol aça bilər. Hazırda orta sinif bir iş, bir orta sinif həyat tərzinə zəmanət vermir və son iyirmi il ərzində orta sinif statusunun dörd ənənəvi xüsusiyyəti T Ə S İ RL Ə R 109 (təhsil, sağlamlıq, pensiya və evə sahibolma) üzrə infl yasiya ilə müqa- yisədə daha pis nəticələr əldə edilmişdir. Hazırda, ABŞ və Birləşmiş Krallıqda təhsilə lüks məhsul kimi qiymət qoyulur. Orta sinfin çıxışı- nın artan dərəcədə məhdudlaşdırıldığı və “qazanan hamısını aparır” prinsipinə əsaslanan bazar iqtisadiyyatı modeli, sosial problemləri kəs- kinləşdirərək bir demokratik inciklik və sahibsizlik hissini yaya bilər. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|