Ə. Q. Abbasov

1.2 Əməyin gigiyenası və iş yerinin təşgili 
 
Adamların  əmək  fəaliyyəti  prosesində  (istehsalat 
şəraitində) bədbəxt hallar aradan götürülməyib. 
Bədbəxt 
hadisə 
dedikdə, 
gözlənilmədən  xarici 
təsirlərdən  adamın  zədə  alması  və  onun  sağlamlığının  qeyri-
normal  hala  keçməsi  başa  düşülür.  Xarici  təsirlər  mexaniki, 
elektriki  və  istilik  xarakterli  olur.  Bədənin  zədələnməsi, 
əzilmələr və yaralanmalar, istilik və kimyəvi yanıqlar, elektrik 
cərəyanının təsirindən alınan  xəsarətlər və  şaxtanın  təsirindən  
yaranan donmalar şəklində ola bilər. 
Zədələnmənin  dərəcəsindən  asılı  olaraq,  adamların 
məruz  qaldığı  travmalar  müxtəlif  olur:  mikrotravmalar 
(zədənin  təsirindən  insanın  bədəni  iş  qabiliyyətini  itirmir), 
müvəqqəti  olaraq  iş  qabiliyyətini  itirən  travmalar,  ağır 
travmalar  (qismən  və  ya  tam  iş  qabiliyyəti  itir),  ölümlə 
nəticələnən travmalar. 
Əgər eyni vaxtda bir neçə adam zədələnibsə, buna qrup 
travması deyilir. Xoşagəlməyən, yəni ağır istehsalat şəraitinin 
(məsələn, zərərli şüaların təsiri, səs, vibrasiya və s.) təsirindən 
adamların  sağlamlığının  tədricən  pisləşməsinə  peşə  xəstəliyi 
deyilir. 
Adamların  bədənində  istehsalat  şəraitində  zəhərli 
maddələrin təsirindən yaranan xəstəliklər, peşə zəhərlənmələri 
adlanır. Bu xəstəliklər ciddi və xronik ola bilər. 

---

10 
 
İstehsalatda  bədbəxt  hadisələrin  qarşısını  almaq  üçün, 
istehsal  travmalarının  səbəblərini  bilmək  vacibdir.  Bunlara 
misal  olaraq  texniki,  təşkilatı  və  sanitar-gigiyena  səbəblərini 
göstərmək olar. 
Texniki səbəblərə aiddir: 
a)
 
Elektrik 
avadanlıqlarında, 
mexanizmlərdə 
və 
nəqliyyat 
vasitələrində 
olan 
konstruktiv 
çatışmamazlıqlar, 
b)
 
Texnoloji proseslərin tam başa çatdırılmaması, 
c)
 
Çəpərlərin, 
qoruyucuların 
və 
blokirovkaların 
olmaması, 
Təşkilatı səbəblərə aiddir: 
a)
 
texnoloji prosesin və istehsal təlimatının pozulması, 
b)
 
əməyin düzgün təşkil olunmaması, 
c)
 
iş yerlərinin düzgün təşkil edilməməsi, 
d)
 
mühəndis-texniki 
işçilər 
tərəfindən 
düzgün 
rəhbərliyin olmaması. 
Sanitar-gigiyena səbəblərinə aiddir: 
a)
 
istehsal  otaqlarında  meteroloji  şəraitin  pozulması 
(qeyri-normal  temperatur,  yüksək  nəmlik,  küləyin 
sürətinin böyük olması), 
b)
 
qeyri-rasional  süni  işıqlanma,  təbii  işıqlanmanın 
azlığı,  
c)
 
havanın  həddən  artıq  zəhərli  buxarlarla,  qazlarla  və 
toz qarışıqları ilə çirklənməsi, 
d)
 
sağlamlığa  ziyan  olan  radioaktiv  və  elektromaqnit 
şüalarının mövcudluğu, 
e)
 
otaqda buraxılmayan həddə səs-küy və vibrasiya, 
f)
 
fəhlələr  tərəfindən  şəxsi  gigiyena  qaydalarının 

---

11 
 
pozulması, istehsalat otaqlarında antisanitar vəziyyət, 
g)
 
işçilərin  sağlamlığı  üzərində  lazımi  tibbi  nəzarətin 
olmaması. 
Kəskin  zəhərlənmə,  istilikdən  yanıq,  donma,  hallarının 
istintaqı aparılır və bədbəxt hadisə kimi qeydə alınır.