ƏHLİ-SÜNNƏ VƏ camaatin rəHBƏr və başÇilari

11-ABDULLAH İBNİ ÖMƏR

O, məşhur səhabələrdəndir. Üç xəlifənin xilafəti zamanında baş verən hadisələrdə böyük rola malik olmuşdur. Əhli-sünnət və camaatın yanında hörmətli sayılmasına təkcə Ömər ibni Xəttabın oğlu olması kifayətdir. Onu böyük fəqihlərdən və Peyğəmbər hədislərini əzbər edib qoruyanlardan hesab edirlər. İmam Malik özünün çoxlu şərhi hökmlərini onun hədislərinə bağlamış və “Müvəttəə” kitabını ondan olan hədislərlə doldurmuşdur.

Əhli-sünnətin hər hansı kitabını vərəqləsək, hər yerdə onun adının hörmətlə çəkilməsini görərik. Amma bu kitablara bəsirət gözü ilə baxıb təhqiq etsək, məlum olar ki, o, ədalətdən, düz danışmaqdan, fiqh və dini elmlərdən uzaq olmuşdur.

Diqqətimizi cəlb edən ilk şey onun Peyğəmbər (s) ailəsinin başçısı Əli ibni Əbi Taliblə olan düşmənçiliyidir. O Həzrəti o qədər aşağı gətirdi ki, etibarsız, sadə və avam camaatla bir saydır!!!

Keçən bəhslərdə qeyd etdik ki, o, yalançı hədislər yayıb deyirdi: Peyğəmbərin zəmanəsində o Həzərtin hüzurunda səhabələrin bir-birindən üstün olması barəsində bəhs edirdilər. Hamıdan üstün insanın Əbu Bəkr, sonra Ömər, sonra da Osman olduğunu deyirdilər. Ondan sonra bütün adamlar birdir. Peyğəmbər bunu eşidir və heç nə demirdi.¹

Bu hədis yalandan savayı bir şey deyildir. Ona cavab vermək belə rüsvayçılıqdır. Abdullah ibni Ömərin Peyğəmbər (s)-in zəmanəsində olan yaşayışından söz açdıq. Qeyd etdik ki, o, az yaşlı uşaq olmuş, hətta həddi-büluğa çatmamışdı. Müşavirə işlərində yeri yox idi və heç kim onun fikrini qəbul etməzdi. Peyğəmbər (s) dünyadan getdiyi zaman onun on doqquz yaşı var idi. Bu onun üçün hesablanan ən böyük yaş həddidir.

Belə olduğu halda nə cür deyir ki: Biz Peyğəmbərin zəmanəsində xalqın üstünlüyünü hesablayırdıq! Bəlkə də bu söhbət uşaqların arasında olmuşdur. O uşaqların arasında da Əbu Bəkr, Osmanın uşaqları ilə yanaşı öz qardaşları olmuşdur. Yenə də düz gəlmir ki, desinlər: “Peyğəmbər onu eşidir və rədd etmirdi!” Bu mətləb hədisin yalan olduğunu və onun kinini göstərir.

Bunlardan əlavə, Peyğəmbər (s) Abdullah ibni Ömərə Xəndək və ondan sonrakı müharibələrdə özü ilə getməyə icazə verməmişdi. O zaman o yenicə on beş yaşına çatmışdı.²

Şəksiz, o, hicrətin 7-ci ilində Xeybər müharibəsində olmuş, öz gözləri ilə Əbu Bəkrin və atası Ömərin qaçmasını görmüşdü. Sözsüz, Peyğəmbər (s)-in buyuruğunu da eşitmişdi: Sabah ələmi elə bir kəsə verəcəyəm ki, Allah və Peyğəmbər onu sevir, o da Allah və Peyğəmbəri. Çox hücum edəndir, qaçan deyil. Allah onun qəlbini imanla imtahan etmişdir.

Sabahı günü ələmi elə bir şəxsin əlinə verdi ki, kafirlərin sevincini alt-üst etdi, onların çoxluğunu dağıtdı. Böyük kəramət sahibi, Allahın qalib şiri Əli ibni Əbi Talibə verdi.

“Rayət” (ələm, bayraq) hədisi başqaları ilə müqayisədə Əli (ə)-ın kamalını və üstünlüyünü çatdırır. Onun Allah və Peyğəmbər yanında necə də böyük bir məqama malik olduğunu göstərir. Allah və Peyğəmbərin onu sevdiyi iftixarına naildir. Amma Abdullah ibni Ömər kin və nifrət üzündən onu sadə camaatla bir sayır!

Qeyd etdik ki, əhli-sünnət və camaat rəhbərləri Abdullah ibni Ömərin onlara öyrətdiyi bu hədisə əməl etmişlər. Onlar Əli ibni Əbi Talibi raşidin xəlifələrdən saymamışlar. Heç vaxt onun xilafətini qəbul etmək istəməmişlər. Təkcə Əhməd ibni Hənbəlin zəmanəsində – qeyd etdiyimiz – kimi onu qəbul etmişlər. Bu vaxt Əli (ə)-ın fəziləti haqqında yazılan hədislər və yazan mühəddislər çoxalmağa başladı. Əvvəldə olmuş dəstəni ittiham barmağı ilə hamıya göstərdilər. Bu vaxt Əhli-beytə düşmən olmalarını onlara yapışdırdılar. Bütün müsəlmanlar bildilər ki, Əli (ə)-la düşmənçilik nifaqın böyük əlamətlərindəndir.

Bu vaxt çarəsiz qalıb Əli (ə)-ın xilafətini qəbul etdilər. Onu raşidin xəlifələr karvanına qoşdular. Yalandan və yersiz Əhli-beytə məhəbbət iddiası etdilər.

Bir nəfər varmı ki, İbni Ömərdən sual edib soruşsun: Nə üçün müsəlmanlar, ya onlardan bir çoxu Peyğəmbər (s) dünyadan gedəndən sonra xilafət üçün daha layiqli adam üstündə ixtilaf edib, yalnız iki nəfərin üstündə, yəni Əbu Bəkr və Əlinin arasında şəkdə qaldılar? Bəs nə üçün atası Ömər və Osmanın haqqında söz belə açmadılar?

Bir kəs varmı İbni Ömərdən soruşsun: Əgər Peyğəmbər sənin sözünü təsdiq edib birinci Əbu Bəkri, sonra Öməri və daha sonra Osmanı qərar verirsə, nə üçün dünyadan getməzdən iki gün qabaq, hələ üzünə tük çıxmamış, səndən də kiçik olan bir cavanı İslam qoşununa başçı təyin edir və onları onun bayrağı altında döyüşə yollamaq istəyir? Yoxsa atan demişkən, “Peyğəmbər danışığını bilmirdi?!”

Bir kəs varmı İbni Ömərdən soruşsun: Nə üçün mühacir və ənsar Əbu Bəkrlə beyətdən sonra xanım Fatimeyi-Zəhraya: “Əgər sənin ərin və əmin oğlu Əbu Bəkrdən qabaq bizim yanımıza gəlsəydi, ondan başqa heç kəsi qəbul etməzdik” dedilər? O özü böyük səhabələrin Əli ilə heç kəsi bərabər bilməməklərinə bir etirafdır. Yalnız tələsik və hesab olunmamış bir beyət, bu nəzərin həyata keçməsinə mane oldu. Belə olduqda, Abdullah ibni Ömər kimi məğrur bir yeniyetmənin – ki, hətta arvadına necə təlaq verməyi bilmir – nəzərinin böyük səhabələrin nəzəri qarşısında qiyməti varmı?

Sonda, bir kəs vardırmı Abdullah ibni Ömərdən sual edib soruşsun: Nə üçün Ömər öldürüləndən sonra səhabələrin bir çoxu Əli ibni Əbi Talibi xilafət üçün seçib onu Osmandan üstün saydılar? Təkcə Əbdürrəhman ibni Ovfun “şeyxlərin yolu ilə getmə” şərtini qəbul etmədikdən sonra onu kənara qoydular.¹

Amma Abdullah ibni Ömər atasının təsiri altına düşmüşdür. Əbu Bəkr, Ömər, Osmanın xilafəti vaxtı yaşamış, Əli ibni Əbi Talibin kənara qoyulmasını müşahidə etmişdi. Onların arasındakı şurada olmamış, dövlətdə ona yer və məqam verməmişdilər. Ərəbin böyük şəxsiyyətləri Əli (ə)-ın əmisi oğlu (s) və zövcəsi – qadınların sərvərinin dünyadan getməsindən sonra ondan üz çevirmişdilər. Bundan əlavə, onun əlində xalqın tamahı düşəcəyi bir şeyi yox idi.

Sözsüz, Abdullah ibni Ömər atasına hamıdan yaxın olmuşdur. Onun nəzərlərini eşidir, dost və düşpmənlərini tanıyırdı. Həmin kin və düşmənçiliklə boya-başa çatmış, Əli (ə) və Əhli-beytə olan nifrəti ilə böyümüşdü. Birdən ayılıb gördü ki, Osman öldürüləndən sonra xalq Əli (ə)-la beyət etmişlər. Bu ona çox ağır gəlmiş və dözə bilməmişdi. Qəlbində gizlənmiş kin və düşmənçiliyini aşkar edərək təqvalılar başçısı, möminlər rəhbəri ilə beyət etməkdən boyun qaçırmışdı. Mədinədə dözə bilməyib ümrə adı ilə Məkkəyə getmişdi.

Abdullah ibni Ömər xalqın hərəkətini süstləşdirmək və onların iradəsini sındırmaq üçün əlindən gələni etdi. O istəyirdi ki, xalq haqqa kömək etməkdən çəkinib ona qarşı qiyam etsinlər. Onları Allahın əmrinə qayıtmağa vadar etməsinlər. Abdullah ibni Ömər o kəslərdəndir ki, ilk dəfə öz zəmanə imamını – ona itaət etmək vacib olduğu halda – tək qoydular.

Həzrət Əli (ə) şəhid olandan sonra Müaviyə imam Həsənə qalib gəlib qüdrəti əlinə aldı. Camaat üçün nitq söyləyib dedi:

“Mən sizinlə namaz qılıb oruz tutmanız üçün müharibə etmədim. Sizinlə müharibə etməkdə hədəfim sizə hakim olmaq idi. Allah bu istəyimi mənə verdi.”

Abdullah ibni Ömər bu zaman Müaviyə ilə beyət etməyə tələsir və iddia edir ki, camaat onun haqqında ixtilaf etdikdən sonra icma etmiş, eyni nəzərdədirlər.

Mənim etiqadım budur ki, o həmin kəsdir ki, bu ili “camaat ili” adlandırmışdır. O və Bəni Üməyyədən olan onun ardıcılları bu tərtiblə əhli-sünnət və camaat adlandılar. O gündən qiyamətə qədər bu adı özlərinə götürdülər.

Bir kəs vardırmı İbni Ömər və onunla həmfikir olan əhli-sünnət və camaatdan sual edib soruşsun: Tarix boyu Əmirəl-möminin Əli ibni Əbi Taliblə olduğu kimi, kiminlə icma halında beyət olmuşdur?

Əbu Bəkrin xilafəti tələsik və bir anda baş vermişdi. Allah onun şərrindən saxlasın. Çünki səhabələrin bir çoxu ondan uzaqlıq etmişdi. Ömərin də xilafəti məsləhətləşmədən baş vermişdi. Daha doğrusu, Əbu Bəkrin vəsiyyəti ilə baş vermişdi. Səhabələrin bu işdə nə nəzəri, nə də işi olmamışdı.

Osmanın xilafəti üç nəfərin rəyi əsasında baş verdi. Onların hər üçünü Ömər təyin etmişdi. Əbdürrəhmanın da öz başınalığı ilə sona yetdi.

Ancaq Əli (ə)-ın xilafəti mühacir və ənsarın beyəti ilə olmuşdur. Heç kəs bu işə məcbur edilməmişdir. O onların onunla etdikləri beyəti bütün İslam dünyasına yazmış, onlar da qəbul etmişdilər. Təkcə Müaviyə Şamda qəbul etməkdən çəkinmişdi.

İbni Ömər və əhli-sünnətə vacib idi ki, Müaviyə ibni Əbu Süfyanı aradan aparsınlar ki, o, ümmətin birliyini xətərə salmış və xilafət üçün ayağa qalxmışdı. Bu hökm Peyğəmbər (s)-dən nəql olunan və səhih kitablarda gələn rəvayətlərə görə vacib idi. O kitablarda belə gəlmişdir: Peyğəmbər (s) buyurmuşdu: İki xəlifə üçün beyət alındıqda, ikincini öldürün.¹

Həmçinin “Səhihi Müslüm” və başqalırında da gəlmişdir ki, o Həzrət buyurmuşdur: Hər kəs imamla beyət edə, öz əlini və qəlbinin meyvəsini ona verə, gərək ona versin (yəni onan itaət etsin). Əgər başqası gəlib onunla müharibəyə başlasa, ikincinin boynunu vurun.²

Amma Abdullah ibni Ömər, Quranın xilafına əməl etmişdir. (Çünki Quran Peyğəmbərə itaətin vacibliyini bildirir.) Peyğəmbərin hədisinə, Əmirəl-mömininə itaət edib, Müaviyə ilə müharibə edərək onu öldürməkdənsə, müsəlmanların xəlifəsi ilə mübarizəyə başlayıb fitnə atəşini alışdırdı.

Biz onun bütün müsəlmanların etdiyi və razı olduğu beyətdən boyun qaçırmasını görürük. Əvəzində gedib öz imamının buyruğundan boyun qaçıran, onunla müharibə edərək günahsızları öldürən, fitnə qalxmasına bais olan – belə ki, əsəri bu günə qədər də qalmaqdadır – Müaviyə ilə beyət edir.

Elə buna görə mən belə fikirdəyəm ki, Abdullah ibni Ömər Müaviyənin törətdiyi bütün cinayətlərdə, günahlarda və xəyanətlərdə şərikdir. Çünki o, Müaviyənin padşahlığını möhkəmlətiş, kömək edərək onu xilafətə – ki, Allah və Peyğəmbər onu azad olmuşlara (tüləqaya) haram etmişdi – yetişdirmişdi. Şərif hədislərdə xilafətin onlara haram olması qeyd olmuşdur.

Abdullah ibni Ömər bununla kifayətlənmədi. Bacardığı qədər tələsərək gedib şərab içən, imansız, alçaq, azad olmuş, oğlu azad olmuş, məlun oğlu məlun Yezid ibni Müaviyə ilə beyət etdi.

İbni Səd “Təbəqat” kitabında deyir: Ömər ibni Xəttabın fikrincə, xilafət heç bir azad olmuşa layiq deyildir. Məkkənin fəthindən sonra müsəlman olanların uşaqlarına da çatmır.¹ Əgər belədirsə, bəs nə üçün Abdullah ibni Ömər bu əsldə atası ilə müxalifətçilik edir? Əlbəttə, Abdullah ibni Ömər əgər xilafət məsələsində Quran və sünnətlə müxalifət edirsə, onda atasının nəzərinin əksinə əməl etməsi də təəccüblü olmayacaqdır.

Biz Abdullah ibni Ömərdən soruşa bilərik ki, Yezid ibni Müaviyənin beyətinə hansı icma olmuşdur? Halbuki, ümmətin pak insanları onu qəbul etməmiş, bütün mühacir və ənsar, o cümlədən behişt cavanlarının ağası Hüseyn ibni Əli, Abdullah ibni Zübeyr, Abdullah ibni Abbas və onlarla bir fikirdə olanlar bu beyətdən çəkinmişdilər.

Onun da əvvəldə Yezidlə beyətdən çəkinənlərdən olması məşhurdur. Amma Müaviyə onun qəlbini ələ almağın yolunu bilirdi. Yüz min dirhəm onun üçün göndərdi və o da qəbul etdi. Oğlu Yezidlə beyətdən söhbət açıldıqda, İbni Ömər dedi: Bu o şeydir ki, məndən istəyir? Beləliklə, mənim dinim çox ucuz olmalıdır.² Bəli, Abdullah ibni Ömər öz dinini çox ucuz qiymətə satdı. Təqvalı insanların rəhbəri ilə beyət etməkdən çəkindi.

Amma qudurğanlar imamı Müaiyə və imansızlar rəhbəri Yezidlə beyət etməyə tələsdi. Müaviyənin törətdiyi bütün cinayətləri boynuna götürdü. Sözsüz, Yezidin də törətdiyi günahların hamısına boynuna götürmüşdür. Məxsusən, Allah Peyğəmbərinin hörmətini ayaq altına qoymuş, Peyğəmbər bağının gülü, behişt cavanlarının ağasının Kərbəla hadisəsini də boynuna götürmüşdür.

Abdullah ibni Ömər Yezidlə beyət etməklə kifayətlənmədi – camaatı da onunla beyət etməyə çağırıb ona tərəf göndərdi. Onun əleyhinə çıxan hər kəsi hədələdi.

Buxari öz “Səhih”ində başqa mühəddislərdən gətirmişdir ki, Abdullah ibni Ömər öz övladlarını, ətrafındakıları, qulamlarını – bu o vaxt idi ki, Mədinə camaatı Yezidi kənara qoymuşdular – bir yerə yığıb dedi: Biz bu kişi ilə Allah və Peyğəmbərin beyəti əsasında beyət etmişik.¹ Mən Peyğəmbərdən eşitdim ki, buyurub: Qiyamət günü cinayətkarlar üçün bayraq qaldırıb deyərlər: Bu, filankəsin xəyanətidir. Allaha şərik qail olmaqdan sonra ən böyük xəyanət budur ki, hər kəs Allah və Peyğəmbərə beyət əsasında bir kəslə beyət edə, sonra öz beyətini sındıra.² Olmaya sizlərdən bir nəfər Yezidi kənara qoysun və heç kəs sizlərdən bu işə nəzarət etməsin və orada olmasın – əks təqdirdə mənimlə onun arası pozular.

Yezid Abdullah ibni Ömərin köməyi və xalqı onunla beyətə çağırmasından sonra qüvvət alıb Müslüm ibni Əqəbənin başçılığı altında – ki, fasiqlərin böyüklərindəndir – qoşun düzəldərək ona Peyğəmbərin Mədinəsinə tərəf hərəkət etmək əmri verdi. Orada hər iş istəsə, körmək icazəsini ona verdi. Müslüm ibni Əqəbə orada on min səhabəni öldürüb arvadlarını kənizliyə götürdü. Mallarını qarət etdi. Yeddi yüz nəfər Quran hafizini – Bilazərinin dediyinə görə – öldürdü. Qadınların namusuna təcavüz etdilər. Zinadan minlərlə uşaq dünyaya gəldi. Onlardan Yezidin qulamı olmaları haqqında beyət aldı!!¹

Abdullah ibni Ömər bütün bu işlərdə onunla şərik deyildimi? Bütün bu işlərdə onun arxasında durmamışdımı? Mən nəticə almağı təhqiqçilərin ixtiyarına qoyuram!

Abdullah ibni Ömər bununla da kifayətlənməmişdir. Lənətlənmiş, azad olmuş, xain Mərvan ibni Həkəm – o “vəzəğ”lə (kərtənkələ) – beyət etmişdi. Mərvan o kəsdir ki, Əli (ə)-la müharibə etmiş və elə cinayətlər törətmişdir ki, eşitdikdə xəcalət təri insanı basır.

İbni Ömər bundan da irəli getmişdir. Öz zəmanəsinin ən böyük kafiri olan Quranı ələ salıb onun haqqında “ərəblərin rəcəz oxuması” deyən, öz ağası Əbdül-məlik ibni Mərvanı Peyğəmbərdən üstün sayan Həccac ibni Yusiflə beyət etdi. Həccac həmin o kəsdir ki, onun cinayətlərini hamı bilir. Tarixçilər onun haqqında yazırlar: O İslamın bütün sütunlarını viran etmişdir.

Hafiz ibni Əsakir öz tarixində yazır: İki nəfər Həccac barəsində ixtilaf etdilər. Biri dedi: O kafirdir, digəri dedi: O, azmış mömindir. Bu məsələnin üstündə davaya qalxaraq məsələnin həlli üçün Şöbənin yanına getdilər. O dedi: O, bütpərəst idi. Böyük Allaha küfr edirdi.²

Bu həmin cinayətkar, abırsız Həccacdır ki, Allahın bütün haramlarını ayaq altına qoymuşdur. Tarixçilər deyirlər ki, o, öldürməkdə, işkəncə verməkdə, pakları, müxlis möminləri, məxsusən Ali-Mühəmməd şiələrinin burun-qulaqlarını kəsməklə həddini aşmışdı. Ondan çəkdiklərini heç kəsdən çəkməmişdilər.

İbni Qüteybə öz tarixində deyir: Həccac bir gündə yetmiş neçə min nəfəri öldürmüşdü. İş o yerə çatmışdı ki, qan məsciddən küçəyə axırdı.³

Termizi öz “Səhih”ində yazır: Həccacın öldürdüyü – əl-qolunu bağlayıb – adamları saydıqda gördülər ki, yüz iyirmi min nəfərdən çoxdur.¹

İbni Əsakir öz tarixində Həccacın öldürdüklərini sayandan sonra yazır: O öləndən sonra zindanında səksən min nəfər adam tapdılar ki, onların otuz mini qadın idi.²

Həccac özünü böyük Allaha oxşatmışdı. Zindanların yanından keçdiyi zaman zindandakıların fəryadlarını eşitdikdə, onlara deyirdi: “İtilib gedin, mənimlə danışmayın.”

Bu həmin Həccacdır ki, Allah Peyğəmbəri dünyadan getməmişdən qabaq onun barəsində xəbər vermişdi: “Səqifə qəbiləsində bir yalançı və virançı vardır.” Təəccüb burasındadır ki, bu hədisin ravisi Abdullah ibni Ömərin özüdür.

Bəli, Abdullah ibni Ömər Peyğəmbərdən sonra yer üzünün ən yaxşı adamının beyətini tərk edib ona kömək etmədi. Onunla namaz qılmadı. Allah da onu rüsvay etdi. O, Həccacın yanına gedib dedi: Allah Rəsulundan eşitmişəm ki, buyurub: Hər kəs beyət etməmiş dünyadan gedərsə, cahiliyyətdə ölənlər kimidir. Həccac da onu rüsvay edərək ayağını onun əlinə veridi və dedi: “Əllərim məşğuldur, ayağımla beyət et.” Bəli, o, kafir Həccaca, onun qoşun başçısı, xəvariclərdən Nəcdət ibni Amirə iqtida edib namaz qıldı.³

Şəksiz, Abdullah ibni Ömər bunların arxasında namaz qılmağı seçdi. Çünki onların hər namazdaın sonra Əli (ə)-a lənətlərini eşidəndə ürəyinə rahatlıq gəlir, xatiri xoş olurdu.

Elə buna görə də əhli-sünnət və camaatın fiqhində yaxşı insana və cinayətkara, möminə və fasiqə iqtida edib namaz qılmağa icazə verilmişdir. Bu icazələrində də öz rəhbərləri, məzhəblərinin fəqihi Abdullah ibni Ömərin kafir Həccacın, xəvaricdən olan Nəcdət ibni Amirin dalında qıldığı namazı dəlil gətirirlər!

Amma Peyğəmbərin buyurduğu: “Camaatın namazını boynuna götürən imam Allahın kitabının oxunmasını hamıdan yaxşı bilməlidir. Əgər Quranı bilmədə bərabərdirlərsə, sünnəti daha yaxşı bilən, əgər sünnətdə birdirlərsə, hicrətdə qabaq olan, əgər hicrətdə bərabərdirlərsə, İslamda hər kəs qabaqdırsa o, imam olmalıdır”¹ – hədisinə etina etmirlər.

Hədisdə sadalanan bu dörd “Quranı əzbər bilmək, sünnəti bilmək, hicrətdə qabağa düşən, İslamı qəbul etmədə birinci olma” sifətin heç biri İbni Ömərin beyət etdiyi, iqtida edib namaz qıldığı adamlarda olmamışdır. Bu sifətlərin heç biri Müaviyə, Yezid, Mərvan, Həccac və xarici Nəcdə də yox idi.

Bu, Peyğəmbərin sünnətlərindən biridir ki, Abdullah ibni Ömər onunla müxalifətçilik etmiş və onu kənara qoymuş, əksinə əməl etmişdi. Peyğəmbər (s)-in pak itrətinin rəhbəri, yəni Əli (ə)-ı – ki, deyilən bütün sifətlərin onda olmasından əlavə daha bir çox fəzilətli sifətlərə malik idi – boşlamış, ona arxa çevirərək fasiq, xəvaric, dinsiz, Allah və Peyğəmbər düşmənlərinə üz tutub onlara namazında iqtida etmişdi!

Əhli sünnət və camaatın fəqihi Abdullah ibni Ömərin Allah kitabı və Peyğəmbərin sünnəsi ilə çoxlu müxalifətçiliyi olmuşdur. Əgər onları bir yerə yığsaq, böyük bir kitab alınar. Amma biz burada onların səhih kitablarından bir neçə nümunə qeyd etməklə kifayətlənib, bu yolla onların ixtiyarında bir qədər dəlil qoymuş oluruq.