Амин Бабайев, Вцгар Бабайев

Yazda çəltiyin inkişafına nəzarət edilir və seyrək sahələrdə təmir aparılır. 
Yazın  sonunda çovdar, arpa və digər bitkilər yığılaraq 7-10 gün ərzində 
qurudulmaq üçün tayalara vurulur. Bu zaman çəltik  əkinləri yüngül zədələr alır. 
Lakin onlar qısa zamanda öz-özünə  bərpa olunur. Digər dənli bitkilər döyüləndən 
sonra  bütün küləş və qabıq tarlaya qaytarılır. 
Bu zaman küləşin hər bir növü müəyyən sahədə aşağıdakı qaydada yerləşdirilir: 
I sahə. Vələmir 
II sahə. Çovdar 
III sahə. Arpa 
IV sahə. Darı 
V sahə. Buğda 
Erkən yay: Sahədə yalnız çəltik qalır. Yaylıq alaq otları sahədə inkişaf edə 
bilər. Lakin 7-10 gün ərzində sahənin su ilə doldurulması  nəticəsində alaqlar 

---

 
143
tamamilə məhv olur. Bu halda üçyarpaq sarala bilər, lakin məhv olmamalıdır. Çəltik 
məhsul yığımına qədər inkişafını davam etdirir. 
Yay: Tarlada çəltik  əkinlərinin sıxlığı 50-80% səviyyəsində qalır. Digər dənli 
bitkilərin toxumları erkən payızda həyata keçiriləcək səpin üçün hazırlanır. Silsilə 
(tsikl) yenidən təkrarlanır. Bu zaman dənli bitkilərin küləşi mulça kimi istifadə 
olunur. 
Hər bir konkret misalda öz fərdi sisteminizi işləyib hazırlamaq və növlərin 
müvafiq kombinasiyasını seçmək zəruridir. Tarlada silsilə yaradılan kimi əlavə kulti-
vasiyanın aparılmasına ehtiyac qalmır, ona görə ki, alaq otları üzərində nəzarət yalnız 
küləş mulçası hesabına təmin olunur. Sahəni  əhatə edən su saxlayan bəndlər boyu 
xəndəkotu, sitruslar, çəkil, sorqo, gülümbahar, nəfəsotu kimi alaq otlarının yayılma-
sının qarşısını alan digər növləri əkmək məqsədəuyğundur. Alaq otlarının kənardan 
təkrar müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün bu əkinlər odun ovuntusu ilə örtülür.  
Masanobu Fukuokanın ekoloji təsərrüfatçılıq sahəsində zəngin təcrübəsi torpağı 
şumlamadan meyvə  və  tərəvəz bitkilərinin becərilməsi üzrə külli miqdarda 
informasiyanı əhatə edir. Üçyarpaq əkinləri əvəzinə o, ağac bitki növlərindən istifadə 
edir. Bir hektara akasiya cinsinə aid  (məs: gümüşü akasiya) 12 ağac əkilir. 
Öz sahələrinin birində Fukuoka 35 il ərzində  şumsuz silsiləni həyata keçirmiş, 
burada torpağın münbitliyi quş  zılından başqa hər hansı bir gübrədən istifadə 
etmədən yaxşılaşdırılmışdır. Bu zaman bitki mühafizə tədbirlərinin, o cümlədən alaq 
otlarına qarşı da çiləmələrin həyata keçirilməsinə ehtiyac yaranmamışdır.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
144