haqlı olaraq qeyd edir ki, “pedaqoji texnologiyaları əzbərləmək olmaz.
Onların yalnız tətbiqinin mümkün istiqamətlərini göstərmək olar. Müəllimin
yaradıcı potensialı ona axtarış sahəsini göstərər, səriştəliyi isə maraqlı
tapıntılara və nəticələrə təkan verər.”
Bununla da İnternet şəbəkəsinin məlumat mənbələrindən istifadə edərək,
onları tədris prosesinə yönəldib dərsdə bir sıra didaktik məsələləri səmərəli
şəkildə həll etmək mümkündür. Həmçinim, müxtəlif çətinlik səviyyəsində
olan şəbəkə materiallarından bilavasitə istifadə edərək oxu vərdişlərini və
bacarıqlarını formalaşdırmaq olar. İnternet şəbəkəsindən və bilavasitə müəl-
lim tərəfindən hazırlanmış autentik səsli mətnlərin əsasında eşitmə qabiliy-
yətini təkmilləşdirərək, müəllim və ya tələbələr tərəfindən təqdim olunmuş
şəbəkə materiallarının problemli müzakirəsi əsasında monoloq və dialoq
danışıq bacarığını inkişaf etdirmək olar. Tərəfdaşlara fərdi və ya yazılı
şəkildə cavab hazırlamaqla, referatların, inşaların tərtib olunmasında iştirak
etməklə yazılı nitq qabiliyyətini təkmilləşdirmək mümkündür. Özünün həm
aktiv, həm də passiv lüğət ehtiyatını millətin mədəni inkişafının müəyyən
mərhələsini, cəmiyyətin sosial və siyasi quruluşunu əks etdirən müasir xarici
dilin leksikası ilə dolduraraq tərkibinə nitq etiketi, xüsusilə də, müxtəlif
xalqların ünsiyyət şəraitində nitq davranışları, mədəniyyət xüsusiyyətləri,
dili öyrənilən ölkənin ənənələri daxil olan ölkəşünaslıq bilikləri ilə tanış
olmaq olar.
Layihə üzərində işləyərkən İnternet materiallarından istifadə etmək
xüsusilə maraqlıdır. Müəllim həmin mərhələ üçün müzakirə və tədqiq
olunan problemin şəbəkədə müxtəlif, bəzən təzadlı informasiyasını axtara
bilər. Kiçik qruplarda tələbələrə bu cür materialları təqdim edərkən müəllim
qarşıya müzakirə edilən problem üçün münasib məlumatı seçmək, onunla
razılaşmaq, layihə üzərində işləyərkən onu inkar etmək və əlbəttə ki, bunun
üçün faktların , məlumatın lazımlığını qəbul etmək kimi bir məsələni qoya
bilər. Öz problemi üzərində çalışan hər bir qrupa müzakirə probleminə
uyğun müvafiq materialı təklif etmək olar. Bunu müəllim bir neçə tələbənin
köməyi ilə seçə bilər. Analoji işi eşitmə məqsədilə də aparmaq olar.
Xarici dilin tədrisində internetin rolu
127
İnternet şəbəkəsində məlumatın əhəmiyyəti ondadır ki, əgər vacib olarsa
hər zaman ən yeni informasiyadan istifadə etmək və ya müəyyən problem
üzrə məlumat seçmək olar. Çat xidmətlərindən, telekonfranslardan və
elektron poçtlarından istifadə edərək dil daşıyıcılarının dili öyrənilən ölkənin
vətəndaşlarının bu və ya digər problemlər: məsələn, ölkə prezidentinin
seçkiləri, dünyanın müxtəlif yerlərində baş verən hadisələr, oxunulmuş kitab
haqda fikirlər, müxtəlif ölkələrdə təhsilin xüsusiyyətləri, eyni bayramların
müxtəlif ölkələrdə keçirilmə ənənələri haqda fikrini almaq olar.
Bununla yanaşı, lazımi və maraqlı illyustrasiyaları da seçmək olar. Belə
ki, həm məktəbdaxili, həm də beynəlxalq layihələrin əksəriyyəti dərs zamanı
başlayır və bitir. Halbuki, dərsdənkənar fəaliyyət, əlbəttə, əgər söhbət qrupun
bütün tələbələrinin iştirak etdiyi qrup layihələrindən gedirsə daha çox zaman
tələb edir. Praktiki olaraq, bu cür layihələr İnternetdən alınmış materiallar-
dan iş prosesində istifadə olunarsa, daha rəngarəng olar. Təbii ki, tələbələrin
xarici dil sahəsində dərsdənkənar fəaliyyətinin təşkili üçün İnternet şəbəkə-
sinin didaktik imkanları daha genişdir. Hər şeydən öncə İnternet bizə xarici
dildə həm yazılı, həm də şifahi formada ünsiyyət ehtiyaclarının yaranma-
sında vacibdir. Şəbəkədən səmərəli istifadənin ən geniş yayılmış növlərindən
biri dil daşıyıcıları ilə birgə teleünsiyyət layihələrinin təşkilidir. Beynəlxalq
teleünsiyyət layihələri tələbələr üçün o cəhətdən unikaldır ki, onlar real dil
mühitinin yaradılması imkanını təmin edir.
7
Buna qədər digər metodların və
texniki vasitələrin heç biri tələbələrə belə şərait imkanı yaratmamışdır. Məhz
bu səbəbdən, tələbələr dərslərdə şərti-nitq çalışmaları ilə məhdudlaşmağa
məcbur olurdu, çünki tamamilə aydın idi ki, həm müəllim, həm də tələbə
üçün dərs zamanı hər bir situasiya və hər bir rol oyunu şərtidir. Onların
köməyi ilə xarici dildə danışıqlar üçün motivasiya yaradılsa da həqiqi
ünsiyyəti, həqiqi tələbatı təşkil etmək olmur.
İnternet şəbəkəsində müxtəlif ölkələrdən olan tərəfdaşlar üçün həlli və
tədqiqatı eyni şəkildə maraqlı və əhəmiyyətli olan ümumi layihənin əsasında
beynəlxalq layihələr təşkil edilir.
Layihə iştirakçıları düşüncələr, tədqiqat, lazımi informasiyanın axtarışı,
toplanılması və onun tərəfdaşları arasında müzakirəsi ilə məşğuldurlar. Ən
əsası da odur ki, burada dil birbaşa öz vəzifəsindən – fikirlərin formalaşma
və ifadə vasitəsindən çıxış edir. Bu da öz növbəsində həqiqi təlim mühiti
yaradaraq, yalnız tədqiqat probleminə deyil, xarici dil fəaliyyətinə, digər
Mətanət MƏMMƏDOVA
128
mədəniyyətə daxil olmaq imkanıdır. Yeri gəlmişkən, birgə tədqiq edilən
problem istənilən, yəni, ekoloji, siyasi, dini, bədii, tarixi, ölkəşünaslıq, linq-
vistik və s. mövzuda ola bilər. Əsası odur ki, o layihə iştirakçıları tərəfindən
tədqiq, müzakirə olunur və iştirakçıların ünsiyyəti üçün qəbul olunmuş xarici
dildə həll olunur.
Bu imkanları konkretləşdirmək və metodika çərçivəsinə salmaq üçün
tədris planında xarici dilin öyrənilməsinə ayrılan müxtəlif saatların və
yiyələnmə səviyyəsini də nəzərə almaq vacibdir.
Bizim ölkəmizdə və dünyanın müxtəlif ölkələrində bütün növ öyrəncilər
üçün xarici dil dərslərinin və təlim kurslarının materiallarını tapmaq müm-
kündür. Burada xüsusi olaraq bu məqsədlər üçün müxtəlif nitq fəaliyyəti
növlərini, dil aspektlərini nəzərdə tutan materialların və onların istifadəsinin
dərs üçün təklif olunan metodikasının işlənilməsi, müəllimin konkret öyrənci
qrupu üçün ixtisaslaşdırılmış təlim məsələsinə dair materialların sərbəst
seçimi kimi iki üsuluna dəstək olaraq, bilavasitə dərsdə pedaqoji təcrübə
zamanı sınaqdan keçirilmiş İnternet şəbəkəsindən praktiki istifadənin iki
variantını da təklif etmək olar.
8
Bütün bu məsələlərin həll edilməsi üçün müəllim öncədən tələbələrin
sonradan vaxt sərfinə qənaət etməsi üçün lazımi məlumatların İnternetdən
tapılmasını təmin etməlidir. Lakin, təəssüf ki, tələbələrin birbaşa dərs zamanı
İnternet şəbəkəsinin mənbələrindən istifadəsi çətinləşir. Buna görə də, bu
vəziyyətdən ən yaxşı çıxış yolu dərsdə ənənəvi dərsliklərin təklif edə
bilmədiyi və İnternet şəbəkəsindən öncədən tapılmış və hazırlanmış autentik
materialların istifadə olunmasıdır.
Xarici dilin tədrisində internetin rolu
129
ƏDƏBİYYAT
1.
MARCOS, Kathleen, Internet for language teachers, ERIC Clearing
house on Languages and Linguistics, December, 1994, p.5
2.
EARP, Samantha, More than just the Internet : Technology for
Language Teaching, ERIC L&L. Digest, December, 1997, p.6
3.
Euro Education 1998, Proceedings of the Second Euro Education
Conference , Denmark, 27-29 May 1998, p.132
4.
G.MARTINEZ, Alejandro, Computer Games & Reading, Instituto
Anglo-Mexicano de Cultura, English Teaching Forum, July, 1993, p.41
5.
Полат, Е.С., Интернет на уроках иностранного языка,
Иностранные языки в школе, № 2, 3, Москва, 2001, стр. 5-9
6.
АНДРЕЕВ, А.А., Средства новых информационных технологий
в образовании: систематизация и тенденции развития. В сб. Основы
применения информационных технологий в учебном процессе Вузов.-
М.: ВУ, 1995г. С.43-48
7.
HIGGINS, C., Computer-Assisted Language Learning, Current
Programs and Projects, Washington, DC : ERIC Clearing house on
Languages and Linguistics, 1993, p.47
8.
NƏBİYEVA , S., Kompyuter texnologiyalarından istifadə şagirdlərin
fəallaşdırılması vasitəsi kimi, Bakı, 2005, avtoreferat materiallarından.
Mətanət MƏMMƏDOVA
130
РЕЗЮМЕ
В данной статье обсуждены проблемы применения Интернета в
обучении иностранных языков. Указаны оптимальные варианты
использования сети Интернет в обучении и практики . В статье автор
пытался указать самые распространенные виды применения Интернета,
положительные качества и практические советы учителям иностранных
языков. С педагогической точки зрения статья может иметь прек-
расную методическую ссылку в применении сети Интернет в обучении
иностранным языкам.
RESUME
The problems of Internet usage in the foreign languages’ teaching is
discussed in the given article. The optimum versions of using the Internet
network in teaching and practising are shown. In the article the author tried
to recommend the widest kinds, the positive qualities and practical advice of
Internet usage to the foreign language teachers. From the pedagogical point
of view the article should have the excellent methodical exile in using the
Internet network in foreign language teaching.
Ərəb dilçiliyində və Azərbaycan ərəbşünaslığında bağlayıcıların müqayisəli tədqiqinə dair
131
ƏRƏB DİLÇİLİYİNDƏ VƏ AZƏRBAYCAN ƏRƏBŞÜNASLIĞINDA
BAĞLAYICILARIN MÜQAYİSƏLİ TƏDQİQİNƏ DAİR
f.e.n. Hüseynova S.N.
Bağlayıcılar köməkçi nitq hissələrindən biri kimi morfologiyaya aiddir.
Lakin onların bir sıra sintaktik vəzifə daşıdıqları da danılmazdır. Bağla-
yıcılar qrammatik, semantika, sintaktik vəzifəsinə və quruluşuna görə təsnif
edilir. Sintaktik vəzifəsinə görə bağlayıcıları iki qismə ayırırlar: 1) tabesizlik
bağlayıcıları 2) tabelilik bağlayıcıları.
Qeyd edək ki, Azərbaycan dilçiliyində bu bağlayıcılar tabeli və tabesiz
bağlayıcılar adlandırlır (4, 434). Bizcə, I bənddə qeyd edilən bağlayıcılar
tabesizlik, II bənddəkilər tabelilik əlaqəsini ifadə etdiyinə görə onları məhz
biz deyən kimi adlandırmaq daha məqsədə uyğun olardı.
Tabesizlik və tabelilik bağlayıcılarını məna qruplarına bölməzdən əvvəl
onu qeyd etmək lazımdır ki, burada qrammatik məna ilə leksik mənanın
sərhəddini müəyyənləşdırmək məsələsi ortaya çıxır. Bağlayıcıların mənaya
görə bölgüsünə şərti yanaşmaq lazımıdır. Köməkçi nitq hissələri kimi
bağlayıcıların da nominativ leksik mənası olmadığı üçün, söhbət onların öz
məna bölgüsündən yox, söz birləşməsi və cümlələri, xüsusilə tabeli
mürəkkəb cümlələri birləşdirdikdən sonra meydana çıxan məna
çalarlıqlarının bölgüsündən getməlidir (6, 272)
Ərəb qrammatikləri başqa köməkçi nitq hissələri kimi, bağlayıcıları da
ayrıca tədqiq etməyərək onları, adətən, فورحtermini ilə adlandırmışlar; فرح
فطعلا, ريسفتلا افرح və s. (9, 246). Ümumiyyətlə, ərəbşünaslıqda başqa
köməkçi nitq hissələri, məsələn, ön qoşmaları, ədatlar nisbətən geniş tədqiq
edilib öyrənilsə də, bağlayıcılara məhəl qoyulmamışdır. Ə.C. Məmmədovun
“Ərəb dili” dərsliyindəki qısa məlumatı (3, 439-440) istisna etməklə,
ərəbşünaslığımızda bu barədə kiçik bir məqaləyə belə rast gəlmədik.
Azərbaycan, türk və rus qrammatiklərinin bölgüsü və yuxarıda
bağlayıcılar haqqında deyilənlərə əsasən ərəb dilində bağlayıcıların
təsnifatını verməyə çalışacağıq.
f.e.n. Hüseynova S.N.
132
Əvvəlcə tabesizlik bağlayıcılarından başlayaq.
Bu bağlayıcıların bağladıqları hissələr bərabər hüquqlu cümlə üzvü və
bərabər hüquqlu cümlə olaraq qalır. Mənaya görə tabesizlik bağlayıcılarını
aşağıdakı qruplara bölmək olar:
1.
birləşdirmə və ya bitişdirmə bağlayıcıları: فطعلا فورح
ىتح ، ف ،و
2.
bölüşdürmə və alternativlik bağlayıcıları:
وا ،ما ،امإ
Şeyx Mustafa əl-Ğələyininin bölgüsündə bu iki qrupdakı bağlayıcılar bir
qrupda birləşdirilir. Bura bir neçə başqa bağlayıcı da daxil edilir. Ümumiy-
yətlə, əl-Ğələyini onların sayının doqquz olduğunu söyləyir (9, 243).
3.
qarşılaşdırma bağlayıcıları:
اما ، نكل ،لب
نكل ،
4.
aydınlaşdırma bağlayıcısı: ريسفتلا فرح
يا
Qeyd edək ki, ərəb qrammatikləri bu bölgüyə نا bağlayıcısını da daxil
edib onları ريسفتلا افرحadlandırırlar (9, 258).
5.
ardıcıllıq bağlayıcısı:
ف
İndi isə həmin bağlayıcıları daha dərindən təhlil edək
I.
1) a) و bağlayıcısı birləşdirmə - bitişdirmə bağlayıcısı olub
cümlənin həmcins üzvləri arasında birqəlik əlaqəsini yaradır.
(1
نسح و يلع ءاج
Əli və Həsən gəldi.
(2
ةنيفسلا باحصا و هانيجن اف
)
،توبكنعلا ةروس
15
(
Biz onu və gəmi xalqını xilas etdik.
b) Xəbər şəklində olan feldən əvvəl gələrək müəyyən bir hərəkətin
ifadəsinə kömək edir. "
و
" - dan əvvəl gələn fel əmr, arzu, inkar və ya sual
bildirir.
كروزأ و ينرز
Mənə baş çək ki, mən də sənə baş çəkim.
c) Xəbər şəklində olan fel və təsirlik halda olan isim arasında işlənən
birləşdirmə mənası verir. Bu bağlayıcıya birgəlik vav-ı
)
ةيعملاواو
(
- deyilir.
هاخا و ترفاس
Onun qardaşı ilə səfər etdim.
Ərəb dilçiliyində və Azərbaycan ərəbşünaslığında bağlayıcıların müqayisəli tədqiqinə dair
133
هتاملك و قفتي لا كلذ
Bu onun sözlərinə uyğun gəlmir.
d)
"
و
"
söz və cümlələr arasında tabesizlik bağlayıcısı kimi işlədilərək
“və” mənasını verir, sadalanmada vergülü də əvəz edir. Ondan habelə zərflik
budaq cümləsi )
ةيفرظ ةلمج
(
düzəltmək üçün istifadə olunur. Həmin vəzifəsinə
görə ona لاحلا واوdeyilir.
كاب وھ و دلولا ءاج
Uşaq ağlaya – ağlaya gəldi.
رھنلا و ترس
Çay boyunca getdik.
2)
ف bağlayıcısı həm birləşdirmə, həm də ardıcıllıq bildirən
bağlayıcıdır.
a)
Ayrı-ayrı fellərlə ifadə edilmiş hərəkətin və ya iki cümlənin
ardıcıllığını bildirir.
هيلا تعرساف هلفط ءاكب ملاا تعمس
Ana uşağının ağlamağını eşitdi və onun yanına tələsdi.
b) Təkrar olunan iki ad arasında işlənir
Günlərlə; illərlə ةنسف ةنس ،امويف اموي
c)
İki fel birlikdə işləndikdə və bu fellərdən biri, daha doğrusu, ikincisi
əvvəlki feldəki hərəkətin nəticəsini bildirisə, bu bağlayıcı işlənir.
Onu qovdu, o da ağladı
هدرط
ىكبف
d)
Şərt cümləsində işlənərək nəticə bildirir.
•
Bu nəticə əmr, qadağan və ya arzu ifadə edir:
ةنسلا رخآ حجنتف دھتجا
Çalış ki, ilin sonunda uğur qazanasan.
•
Felin əvvəlində دق ،س ،فوس ،نل ،امədatları ilə işlənir:
مدنت فوسف كلذ تلعف نا
Onu (o işi) etsən, peşiman olarsan.
•
Cümlənin şərt və nəticə hissəsində işlənən fel bu bağlayıcı ilə
işlənərək keçmiş zaman ifadə edir:
Nəyə can atırdısa, onu əldə etdi. هلانف بلط امھم
e) Bu bağlayıcı həm də iki cümlə arasında əlaqə yaratmaq üçün işlədilir.
Bu cümlələrdə mübtədalar canlı bir predmeti ifadə edir, ikinci cümlədə
mübtəda dəyişə də bilər, yəni başqa şəxsi ifadə edə bilər.
f.e.n. Hüseynova S.N.
134
Mən ayağa durdum, o isə qalxmadı مقي ملف تمق
ə) Cümlənin əvvəlində hər hansı bir cümlə üzvü اما(amma, gəlincə)
bağlayıcısı ilə vurğulansa, bu bağlayıcı həmin sözdən sonra gəlir.
Sən isə ayaqdasan (ayaq üstəsən). ميقمف تنا امأ
ىتح- bu köməkci nitq hissəsi müştərəkdir, yəni bağlayıcı, ədat və ön
qoşma kimi işlədilir.
Bağlayıcı olaraq onu həm tabesizlik, həm də tabelilik bağlayıcısı kimi
təsnif etmək olar.
ىتح bağlayıcısı yeni cümlənin əvvəlində gələrkən felin şəklini
dəyişdirmir. Bu iki cümlə bir-biri ilə tabesizlik əlaqəsindədir. Bu zaman
“ىتح” ءادتبلاا فرح ، ف انئتس لاا فرحadlanır.
سمشلا تعلط ىتح انثدحت
Günəş doğana kimi danışdıq (hərfən: Danışdıq (o qədər ki), günəş
doğdu).
ةنيدملا ىلا اولص و ىتح اوشم
Şəhərə çatana gədər getdilər (hərfən: Getdilər, (o vaxtı gədər ki) şəhərə
çatdılar).
Bu bağlayıcı məqsəd budaq cümləli tabeli mürəkkəb cümlələrdə
işləndikdə, felin arzu formasında olmasını tələb edir, bu zaman “ىتح”
tabelilik bağlayıcısıdır.
II. Bölüşdürmə və ya alternativlik bağlayıcılarına وا ، ما ، اماdaxildir. 1)
“Ya”, “və ya” mənasını verən bu bağlayıcılardan وأbağlayıcısı bütün
cümlələrdə (təsdiq, inkar, sual və s.) işlədilir, hər sözün əvvəlində təkrar
edilmir. Aşağıdakı mənaları vardır.
a) كشلا وا- şəkk-şübhə bildirən bu bağlıyıcı cümlələrdə təkrar edilən hər
bir söz digərini istisna edir.
Bir və ya iki dəfə - نيترم وأ ةرم
b) İmkan, icazə bildirən )
ةحابلاا وأ
(
وا
bağlayıcısı ilə bağlanan cümlə
üzvləri bir-birini istisna etmir.
Alimlər və (ya) zahidlər oturmuşdular. داھزلا وا ءاملعلا سلاج
c) Bu bağlayıcının “nə vaxta qədər ki, ... deyil, yox” “ona qədər ki”,
“və ya” mənası da vardır
.يقح ينيطعت وأ كنمزل لا
Bu cümləni iki variantda tərcümə etmək olar.
Ya haqqınmı verəcəksən, ya da səndən əl çəkməyəcəyəm.
Ərəb dilçiliyində və Azərbaycan ərəbşünaslığında bağlayıcıların müqayisəli tədqiqinə dair
135
Haqqımı verənə kimi, səndən əl çəkməyəcəyəm.
2) مأ- ya, yaxud, və ya mənasını verən bağlayıcının iki növü vardır:
ةلصتملا(birləşdirici) və ةعطقنملا(ayrıcı)
a) bu bağlayıcı cümlənin əvvəlində gələn sual ədatlarından biri ilə işlədi-
lir və nə özündən əvvəl, nə də sonra gələn predmeti və hərəkəti istisna etmir.
Evdə Əlidir, ya Xalid? ؟دلاخ مأ رادلا يف ىلع أ
(yəni - evdə ya Əlidir, ya Xalid kimi başa düşülür).
ما مھترذنأ أ مھيلع ءاوس
مھرذنت مل
)
،ةرقبلا ةروص
2
(
Onları qorxutsan da, qorxutmasan da onlar üçün birdir.
b) ةعطقنملا ما- bu bağlayıcının vəzifəsi əvvəlcə danışılanı ayırıb, kəsib,
ondan sonrakını bərpa etmək və əvvəlki fikrə düzəliş verməkdir (9, 247 -
248).
يمعلاا يوتسي لھ
رونلا و تاملظلا ىوتست لھ ما ريصبلا و
)
،دعرلا ةروس
12
(
Korla görən və ya zülmətlə işiq bir olurmu?
Göründüyü kimi bu bağlayıcı ya əvvəldə deyilən fikri istisna edir, ya da
onunla həmfikirlik ifadə edir.
ءاكرشلا اولعج مأ
)
،دعرلا ةروس
16
(
Yoxsa Allaha şərik qoşdular.
Sonuncunu لب (əksinə, lakin, amma, isə) ilə də əvəz etmək olar (9, 249).
ءاكرش اولعج لب
(Lakin onlar (isə) Allaha şərik qoşdular.
ملاظ تنا ما
–
ملاظ لجر تنا لب
Yoxsa sən zalim adamsan?
Belə olduqda bu bağlayıcı inkarlı sual mənasını da verir: yoxsa sən zalim
adam deyilsən?
نونبلا مكل و تانبلا هل ما
)
،روطلا ةروس
39
(
Yoxsa qızlar onun, oğullar da sizinmi?
3) امإ(ya, və ya, yaxud, həm) mənasını verən bu bölüşdürücü bağlayıcı
alternativ olan hər bir cümlə üzvünün qarşısında durur. Yerinə görə “həm”
və “ya”, və ya kimi tərcümə edilir:
رمع امإ ،ديز امإ رضحي
a) Həm Zeyd, həm də Ömər iştirak edəcək.
روميت دومحم صصق امأ ،ناديز يجرجل ةياور اما ارقأس
Ya Cürci Zeydanın bir romanını, ya da Mahmud Teymurun hekayələrini
oxuyacağam.
f.e.n. Hüseynova S.N.
136
تنأ امإ ،بذاك وھ امإ
b) ya o yalan deyir, ya da sən
III. Qarşılaşdırma bağlayıcıları
Bu bağlayıcılara لب ،نكل ،نكل ،امنا نأريغ ،ناديب ،نأ لاا ،نا ىلعdaxildir.
1) لب bağlayıcısının aşağıdakı mənaları vardır:
a) lakin, əksinə, lakin əksinə mənasını verir. Bu bağlayıcı xəbər şəklində
olan təsdiq bildirən feldən sonra və əmr şəklindəki feldən sonra gələrsə,
özündən əvvəlki hökmü inkar edir.
Səlim yox, Xalid qalxdı دلاخ لب ،ميلس ماق
Əli yox, Səid qalxsınديعس لب ،ىلع مقيل
b) bu bağlayıcı كاردتسلاا فرح- düzəliş bağlayıcısı kimi işləndikdə əvvəlki
hökmü bir qədər də qüvvətləndirir.
اھيف ةنيدم لمجا و ربكا لب ناجيابرذآ ةمصاع وكاب نا
Bakı nəinki Azərbaycanın paytaxtıdır, həm də, onun ən böyük və ən
gözəl şəhəridir.
2) نكل ،نكل ،نا ىلع ،نا لاا ،نا ديب ،ناريغ
ّ
-lakin, ancaq, amma, ancaq mənasını
verən bu bağlayıcılar qarşılaşdırma bildirən bağlayıcılardır.
نييبنلا متاخ و ﷲ لوسر نكل ،مكلاجر نم دحا ابأ دمحم ناك ام
Məhəmməd təkcə sizlərdən birinizin atası deyil, Allahın rəsulu və
peyğəmbərlərin sonuncusu idi.
3) امنا- yalnız, ancaq, təkcə mənasını verən bu bağlayıcı da qarşılıq
bildirir.
كلذ زاج امنا Ancaq buna icazə verilir
IV. Aydınlaşdırma bağlayıcısı ىأ - yəni deməkdir.
Ərəb qrammatikləri bu bağlayıcıların iki olduğunu deyərək نأ bağlayısını
da bura daxil edib, onları ريسفتلا افرحadlandırır (9, 258).
ا دسا ىأ اثيل تيأر
Dostları ilə paylaş: |