Fan va innovatsiyalar vazirligi materialshunoslik universiteti

3. Xlorid guruhchasi anionlarining analizi uning tarkibida qanday anionlar bo`lishiga qarab turlicha tekshiriladi.
1. Yodid ionni ajratish va topish uchun 2-cho`kmani ammiak va ammoniy sulfid aralashmasi bilan ishlang. Natijada Ag<sub>2</sub>S, AgJ, Ag<sub>4</sub>[Fe(CN)<sub>6</sub>], AgCN cho`kmaga (3-cho'kma) tushadi. Eritmada Cl^- , Br^-, SCN^-, [Fe(CN)₆]^3-, (S^2-, NH₄⁺, NH₃) ionlari (3-eritma) qoladi.
2. [Fe(CN)₆]^3- ionini cho`ktirish uchun 3-eritmaga sirka kislota qo`shib kislotali muhit hosil qilingandan so`ng unga Ni(NO<sub>3</sub>)<sub>2</sub> eritmasi qo`shiladi. Natijada Ni₃[Fe(CN)₆]₂ (4-cho'kma) cho`kadi. Eritmada Cl^-, Br^-, J^- , SCN^- qoladi (4-eritma).
3. Rodanid ionini topish uchun 4-eritmaning bir qismiga xlorid kislota qo`shib, kompleksni parchalagandan so`ng (kislotali muhit) H₂S ni to`liq chiqarib yuborguncha qaynating va so`ngra unga Fe³⁺ eritmasidan qo`shing, rodanid ion ishtirokida eritma qizil-qon rangiga bo`yaladi. 4-eritmaning ikkinchi qismiga nitrat kislota qo`shib, kislotali muhitga keltiring va suv hammomida H₂S to'liq chiqib ketguniga qadar qizdiring. Eritmaga bir necha tomchi AgNO₃ va konsentrlangan HNO₃ eritmalari qo'shib, rodanid ion to'liq oksidlanishi uchun qizdiring. Bunda cho'kmaga AgCl, AgBr (5-cho'kma) tushadi, eritmada (5-eritma) esa tckshirilmaydigan ionlar qoladi.
5.7-jadval
Birinchi guruh ayrim anionlar aralashmasi analizining sxemasi

Amal	Reagent	Ionlar
1-namuna S^2-' ionni ajratish va topish	NiSO4	1 -cho'kma NiS	1-eritma Cl^-, Br^-, J^- . NO3^-, NO2^-, CH3COO^-
Ci^-,Br^-,J^- ionlarni ajratish	HNO3 + AgNO3	2-cho'kma AgCl, AgBr, AgJ	2-eritma NO3^-, NO2^-, CH3COO^-
Cl^- ni topish	(NH4)2CO3+ NH4HCO3	3-cho'kma AgBr + AgJ	3-eritma [Ag(NH3)2]^- +Br^-
Br va J iimlarini lopish	NH4OH	4-tho'kma AgJ	4-crilma [Ag(NH,),]-t Br
2-namutia NO3^-, NO2^-, CH3COO^-ni ajratish	Ag2S04	5-cho'kma AgCl, AgBr, AgJ, Ag2S	5-eritma NO2^-, NO3^-,, CH3COO^-, (SO4^2-, OH^-; Ag^+)
Ortiqcha Ag^+ nii cho'ktirish	NaOH	6-cho'kma Ag20	6- eritma NO2^-, NO3^-, CH3COO^-, (SO4^2-, OH)
NO2^- ni topish	a)CH3COOH+KJ b)H2SO4 +KMnO4		A) J2 ajraladi B) MnO2^- Mn^2+ rangsizlanish
NO3^- ni parchalash	CO(NH2)2+HCI	N2↑	7-eritma NO3^-, CH3COO^-
NO," ni topish	NaOH+Zn	NH3T	8-eritma CH3COO^-
CH3COO^- ni topish	C2H5OH+H2SO4	CH3COOC2H5

4. Xlorid ionin iajratish va topish uchun filtr qog'oziga o'tkazilgan 5-cho'kma 10-15 % li NH₄HCO₃ va (NH₄)₂CO₃ aralashmasi bilan yuviladi. Bunda AgCl ammiakat kompleksi shaklida eritmaga (6-eritma) o`'tadi. AgBr (6-cho'kma) filtrda qoladi. Xlorid ionini topishda eritmaga nitrat kislota eritmasi tomchilab qo'shiladi. Agar cho'kma tushsa. xlorid bor deb xulosa qilinishi mumkin. Aniq xulosa qilish uchun 6-eritma 5.16 reaksiyalar yordamida tekshiriladi,
5. Bromid ionni ajratish va topish uchun 6-cho'kma 25 % li ammiak eritmasi bilan ishlanadi. Bunda AgBr ammiakat kompleksi shakliga (7-eritma) o'tadi. Nitrat kislota bilan 7-eritmadagi ammiakat kompleksi parchalanganda, bromid ishtirokida sarg'ish cho'kma tushadi. Aniq xulosa 5.17 reaksiyalar asosida qilinadi.
6. Sianitl ionini topish uchun 3-cho'kmaga mo'l Na₂S₂O₃ eritmasi qo'shib, AgCN erililadi va 5.19 reaksiyalar yordamida tekshiriladi.
2. Ikkinchi guruhcha anionlari aralashmasining analizi 2-eritmadan o'tkaziladi.
1. NO₂^- ionini topish uchun 2-eritmaning bir qismiga kislotali muhitda KJ yoki KMnO₄ ta'sir ettiriladi (5.29).
2. NO₃^- ionini topish uchun 2-eritmaning ikkinchi qismini xlorid kislota bilan kislotali muhitga keltiring va unga mochevina qo'shib, qaynaguncha va NO₂^- ion to'liq parchalanib ketmaguncha qaynatishni davom ettiring. Azot gazining ajralmayotganligi nitrit ionning to'liq parchalanganini ko'rsatadi. Mochevina o'rniga ammoniy xlorid va ammoniy sulfat ishlatish ham mumkin.
3. CH₃COO^- ionini topish uchun 2-eritmaning boshqa ulushiga 5-10 tomchi amil spirt yoki etil spirt hamda 2-3 tomchi konsentrlangan sulfat kislota qo'shib, sekin qizdiring. Amil atse tat yoki etilatsetatning xushbo'y hidi atsetat ion borligini ko'rsatadi.
Ayrim birinchi analitik guruh anionlari aralashmasining analiz sxemasi 5.7-jadvalda keltirilgan.

Nazorat savollari:

1. I guruh anionlarning sifat reaksiyalari qanday bajariladi?
2. I guruh anionlarini kationga qaytarish uchun nima qilish kerak?
3.Guruh reagenti qanday hollarda ishlatiladi?


Foydalanilgan adabiyotlar:
1.M.S.Mirkomilova “Analitik kimyo” Toshkent-«O`zbekiston» 2003y
2.K.R.Rasulov “Analitik kimyo” G`.G`ulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent-2004 yil
3.V.N. Alekseev. “Yarim mikrometod bilan kimyoviy sifat analiz kursi”
4.O. Fayzullayev. “Analitik kimyo asoslari” A. Qodiriy nomidagi “Xalq merosi” nashriyoti-2003y.


13- laboratoriya ishi
Ajratilgan vaqt - 4 soat
II guruh anionlarining xususiy reaksiyalari va ular aralashmasining analizi tartibi
Ajratilgan vaqt - 4 soat


Ishdan maqsad: II guruh anionlarining xususiy reaksiyalarini va anionlar aralashmasi analizini tartibini o`rganish.
Kerakli jihoz va reaktivlar: probirka, kolba, suv hammomi, shtativ, gaz gorelkasi, sentrafuga, asbest, distilangan suv, probirkalar;
NaOH, NH₄OH, Na₂HPO₄, NH₄Cl, Na₂CO₃, nessler reaktivi, HCl, H₂O₂, Na₃[Co(NO₂)₆, KH₂SbO₄, NH₄F, I guruh anionlarining eruvchan tuzlari.