Shakllantiruvchi tajriba-tadqiqot ishlaridan so‘ng 2-Tg va 2-Ng (4-kurs talabalari) da psixologik himoya mexanizmlarining o‘zgarish ko‘rsatkichlarini taqqoslash.
Psixologik himoya mexaizmlari
|
Psixologik himoya mexanizmining 2-TGda ishlash ko‘rsatkichlari (%)
|
Psixologik himoya mexanizmining 2-NGda ishlash ko‘rsatkichlari (%)
|
|
O‘rnini egallash
|
37
|
49
|
2,12
|
Orqaga qaytish
|
34
|
41
|
2,03
|
O‘rin almashtirish
|
28
|
35
|
1,96
|
Rad etish
|
53
|
45
|
1,85
|
Loyihalash
|
54
|
57
|
2,02
|
Kompensatsiya
|
62
|
51
|
2,60
|
Giperkompensatsiya
|
28
|
34
|
1,78
|
Ratsionalizatsiya
|
68
|
60
|
2,03
|
PHUK
|
46
|
49
|
1,83
|
Eslatma: 1,11-0,05 (2.04) darajasida muhim ahamiyatga ega.
1,11* - muhim ahamiyatga ega bo‘lgan 0,01 (2.75).
t< P - Styudent mezonining empirik ahamiyati.
Ibtidoiy-tabiiy himoya guruhidagi "o‘rnini egallash" mexanizmining keskinligi statistik jihatdan sezilarli darajada kamaydi (farq-12%;). Psixologik himoyaning yuksak mexanizmlari guruhidagi "kompensatsiya" (farq-11%) dan shaxsning foydalanish ko‘rsatkichi ahamiyatli darajada oshganligi qayd etilgan.
Koping-xulq-atvor strategiyasi
11-rasm. Psixologiya yo‘nalishi 2-Tg. talabalarida (4-kurs) koping-xulq- atvor strategiyasi ko‘rsatkichlarining ifodalanishi.
Ta’kidlash joizki, 2-Tg va 2-Ng talabalarida psixologik himoya mexanizmlarining umumiy keskinligining (PHUK) ko‘rsatkichlari statistik jihatdan farq qilmasa-da, ammo yuzaga kelgan tarbiyaviy ta’sir natijasida har ikki guruh subyektlarining qiyinchiliklarni bartaraf etish uchun turli mexanizmlar foylalanish usullari sifat jihatidan farqlanishi aniqlandi.
Qiyinchiliklarni bartaraf etish faoliyati nafaqat psixologik himoya mexanizmlariga, balki koping xulq-atvor xatti-harakatlari bilan ham amalga oshiriladi. Shunga asoslanib, shaxs xususiyatlari haqidagi bilim va tajribalarning koping-xulq-atvor strategiyasi fenomeniga ta’sirini muhokama qilamiz (11-rasm).
Talabalarda koping- xulq-atvor strategiyalarining o‘rta guruh profili empirik tahliliga ko‘ra natijalar o‘zgarib borganligini ko‘rsatdi (11-rasm). Tajriba davomida "muammoni yechish" (tajribagacha- 85%, keyin-91%, farq-6%) va "ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash" (tajribagacha-64%; keyin-70%; farq-6%) strategiyalari bilan talabalarning yanada faollashganligi kuzatildi (11-rasm). Talabalar guruhida shaxs imkoniyatlarini amalga oshirish uchun harakat rejasini kognitiv tahlil qilish bilan bog‘liq muammolar yuzaga kelishi kuzatiladi. “Ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash " strategiyasidan foydalanish ko‘rsatkichida (tajribagacha - 64%, keyin-70%; farq-6%) talabalar boshqa shaxslarning maslahat va ko‘rsatmalarini qabul qilish, ularning konstruktiv bahosini va muammolarni bartaraf etishda hamkorlik qilishlariga moyilliklarini ifodalaydi.
"Qochish" strategiyasi yordamida talabalarning muammolarni bartaraf etishga yo‘nalganligi (tajribagacha -55%, keyin -52%; farq -3%) tajriba va eksperimental dalillarga ko‘ra, kamroq ifodalanayotganligi, ya’ni.faol harakatlardan foydalanishga biroz intilishi borligi kuzatildi (11-rasm).
4.2.9-jadval
Dostları ilə paylaş: |
