Masalan: ishla – eganing o'zi bajaradigan harakati, ammo yasan – eganing o'zida yangi holatni vujudga keltiradigan harakatdir.
Fe'llarda 5 ta nisbat bor:
Aniq nisbati.
O'zlik nisbati.
Majhullik nisbati.
Birgalik nisbati.
Orttirma nisbat.
1. ANIQ NISBAT
Aniq nisbatdagi fe'lda harakat ega tomonidan bajariladi, to'ldiruvchi esa ko'pincha harakatning ob'yekti bo'ladi. Masalan, Kulgi umrga umr qo'shadi (Maqol). Yoki: Shoira gullarning muattar hidini uzoq hidladi.
2. O'ZLIK NISBATI.
O'zlik nisbatida harakatning bajaruvchisi bilan ob'yekti bir shaxsning o'zi bo'ladi. Masalan, kiyin, yuvin, taran kabi. O'zlik nisbati quyidagi qo'shimchalar bilan yasaladi:
fe'l negiziga unlidan so'ng –n, undoshdan so'ng esa –in qo'shimchasini qo'shish orqali. Masalan, tara-n, yasa-n, yuv-in, kiy-in kabi;
fe'l negiziga –ish qo'shimchasini qo'shish bilan. Masalan, ker-ish kabi;
fe'l negiziga unlidan so'ng –l, undoshdan so'ng –il qo'shimchasini qo'shish bilan. Masalan, surka-l, shosh-il kabi;
–lan (-la]n) qo'shimchasini qo'shish bilan fe'l ham o'zlik nisbatida bo'ladi. Masalan, shod-lan, jon-lan, ot-lan kabi o'timchiz fe'llardan, shuningdek, ba'zi bir o'timli fe'llardan o'zlik nisbati yasalmaydi: bor, yugur, o'qi kabi.
Ba'zi fe'llarning esa aniq nisbati yo'q: quvon, seskan kabi.
Dostları ilə paylaş: |