Fİrarperest yazan: Elif Şafak Yayın hakları

   
     Bir Genç Kızın İntiharı 
   
 
 
   
Sabahın  erken  saatleri.  Trafik  henüz  yoğun.  İstanbul'da  bir  gün 
daha  başlıyor,  milyonlarca  yürek,  milyonlarca  hasret.  O  kadar  derin 
yarası var ki herkesin, o kadar çok sızı göğüs kafesimizde. Buna rağmen 
şefkatle,  anlayışla  davranamıyoruz  birbirimize.  Bir  hırçınlık,  bir 
kızgınlık var üzerimizde. Halbuki kırgın olduğumuz her kim varsa, o da 
en az bizim kadar yaralı... Bunu bir anlayabilsek keşke. 
   
Saat 10.30. Yer Haliç Köprüsü. Bir yakadan bir yakaya akan araba 
ve  kamyonet  zincirinde  bir  yavaşlama  oluyor  nedense.  Önlerde  bir 
koşuşturma.  Yüzlerde  çaresizlik.  "Atladı"  diyor  birileri  bağırarak. 
Heyecandan  kelimeler  karışıyor.  Anlaşılmıyor  ne  dedikleri.  Sonra 
yeniden o meşum sözler duyuluyor: "Atladı abi, atladı!" 
   
Bir  genç  kız.  Yüreği  körpe,  adımları  narin.  Ömrü  uzundu  belki, 
uzun  ve  renkli,  halbuki  kader  çizgisi  yarım.  Üzerinde  öğrenci  kıyafeti. 
Lisedeydi.  Henüz  17  yaşında.  Öyle  bir  yaş  ki  zor,  hem  de  ne  zor.  Ne 
çocuksun,  ne  kadın.  Ne  küçük  diye  severler,  ne  büyük  diye  dinlerler. 
Yalnızlığın  en  yoğun  hissedildiği  yıllar  bunlar.  Halbuki  herkes  yalnız 
aslında.  Onu  bilmezsin.  Bir  tek  senin  başına  gelmiş  zannedersin. 
Halbuki herkesin kalbi sırça. Onu da bilmezsin. Bir tek seninki bu kadar 
acır zannedersin. Ne bu dünyanın içinde, ne ötesindesin. 
   
Lise  öğrencisiydi.  Anne  babasının  gelir  durumu  yüksek  değildi. 
Polisin  verdiği  bilgilere  göre  web  sitesinde  bıraktığı  son  mesajda 
intiharın  işaretlerini  vermişti:  "Gün  gelir  gidersin  elbet,  zaten  alıştı 
gönlüm uzaktan sevmeye. Sen de git şimdi ardına bile bakmadan. Eğer 
dönersen bil ki ben orda olmam, ÇÜNKÜ yoruldum artık..." 
   
Üst  üste  okuyorum  bu  mesajı.  Belki  bir  romancı  merakıyla 
downloaded from KitabYurdu.org

51 
 
okuyorum,  belki  sadece  insan  olmanın  sorumluluğuyla.  Aklımın 
kancaları  takılıyor  bu  kelimelere.  Düşünmeden  edemiyorum,  nasıl  olur 
da  yorulur  17  yaşında  bir  insan.  Henüz  baharında  ömrünün.  Düşleri 
terütaze.  Enerji  deposu  olmalı  o  şimdi,  moral,  ilham  ve  yaratıcılık 
deposu  olmalı.  Mesajındaki  başka  hiçbir  söz  bu  kadar  üzmüyor  beni. 
Beslediği  kırık  aşk  bu  kadar  şaşırtmıyor.  17  yaşında  bir  insanın 
"yoruldum artık..." demesinde insanı derin kasvetlere düşüren bir şeyler 
var. 
   
Pek  çok  Avrupa  ülkesinin  aksine,  Türkiye  nüfusunun  büyük  bir 
kısmı gençlerden oluşuyor. 14-18 yaş arası kesime yönelik çalışmaların 
artmasına  acil  ihtiyacımız  var.  Onların  sorunlarını  dinleyen, 
yaratıcılıklarını  geliştiren  ve  en  önemlisi  her  birine  "birey"  olarak 
davranan  bir  yaklaşımı  ne  kadar  geniş  bir  tabana  yayarsak,  toplum 
olarak  bundan  o  kadar  yarar  görürüz.  Halbuki  özel  olarak  bu  yaş 
kesimine yönelik faaliyet gösteren gönüllü kuruluşlar ne yazık ki çok az. 
   
Bu  kuruluşların  önde  gelenlerinden  biri  Genç  Hayat  Vakfı. 
İstanbul'un beş ayrı ilçesinde büyük bir özveriyle çalışan vakıf, 11 ila 18 
yaş  arasındaki  gençlerimizin  daha  mutlu  ve  olgun  yetişkinler 
olabilmelerini, 
sivil 
toplum 
ve 
sosyal 
sorumluluk 
bilincinin 
geliştirilmesini amaçlamakta. 
   
Ortaokul  ve  lise  öğrencileri,  yaşadıkları  şehrin  hayatına  aktif 
olarak  katılmakta,  kendi  bireysel  seslerini  duyurmakta,  saha 
araştırmaları  ve  izlenimlerini  birbirleriyle  paylaşabilmekteler.  Buluğ 
çağındaki gençlere yönelik buna benzer çalışmaların artması, daha fazla 
gencimize  kendilerini  ifade  etme  alanı  açacak.  Şayet  biz  yetişkinler 
birbirimizi  didiklemekten  ve  ötelemekten  fırsat  ve  zaman  bulabilirsek 
gençler için yapmamız gereken çok iş var önümüzde. 
   
Haliç  Köprüsü'nden  17  yaşında  bir  genç  kız  atladı.  Görgü 
tanıklarının dediğine göre saat tam 10.30'du. 
   
İsmi Cennet'ti. Dilerim ebedi mekânı da öyle olur. 
downloaded from KitabYurdu.org

52 
 
   
downloaded from KitabYurdu.org

53 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

54 
 
   
     Düz Mantık İnsanları 
   
 
 
   
Burçlara  inanmanın  yaşı  yok.  Bir  bakmışsınız,  genç  insanları  da 
çekiyor bu kadim merak, orta yaşlıları da. Fal baktırmanın da yaş haddi 
yok. Bu öyle bir konu ki her yaştan, her kafadan insanı cezbedebiliyor. 
17 yaşında bir genç kızın da, 80'lerinde bir anneannenin de kahve yahut 
el falına baktırmak için her zaman bir sebebi var. Burçlara ve fallara ilgi 
göstermenin  yaş  sınırlaması  yok,  ama  cinsiyet  sınırlaması  var  galiba. 
Batıl  inançların  dünyası  öyle  bir  dünya  ki  orada  kadınlarla  erkeklerin 
yolları aniden ayrılıveriyor. 
   
Burçlara  neden  daha  çok  kadınlar  inanır  dersiniz?  Falcılara  niçin 
en  çok  kadınlar  gider  ve  nasıl  olur  da  birbirlerine  doktor  tavsiye  eder 
gibi  falcı  tavsiye  ederler?  Hiçbir  erkeğin  yeni  tanıştığı  bir  erkeğe 
"Pardon,  acaba  burcunuz  Başak  ya  da  Aslan  olabilir  mi?"  diye 
sorduğuna  tanık  oldunuz  mu?  Ya  da  diğer  erkeğin  aynı  muhabbeti 
sürdürerek  "Aa,  yükselen  burçlarımız  uyuşuyormuş,  demek  ki  iyi 
anlaşacağız"  sonucunu  çıkarttığını  düşünebiliyor  musunuz?  Peki  kendi 
çocuklarının  burçlarını  bilen  bir  baba  tanıyor  musunuz?  Soruyu  bir  de 
tersinden  soralım:  Kendi  çocuklarının  burçlarını  bilmeyen  bir  anne 
tanıyor  musunuz?  Her  iki  sorunun  cevabı  da  (yüzde  yüz  olmasa  da, 
yüzde doksan dokuzlarda): "Hayır." 
   
Öyleyse  nedir  bu  derin  farkın  sebebi?  Nereden  kaynaklanmakta 
kadınlarla  erkekler  arasındaki  "akılcılık"  uçurumu?  Nasıl  oluyor  da 
erkekler hep mantıklı görünmek, akılcı konuşmak, düz mantık çizgisinde 
demir  atmak  durumundayken  kadınlar  rasyonalite-dışı  alanlara 
diledikleri  gibi  kanat  takıp  uçabiliyorlar?  Fala,  burçlara  ve  batıl 
inançlara  inanmak  acaba  bir  zayıflık  ve  hayat  karşısında  çaresizlik 
downloaded from KitabYurdu.org

55 
 
belirtisi  mi, yoksa tam tersine bir bilgelik göstergesi mi? Zayıf insanlar 
mı  inanır  falcılığa,  yoksa  hayatın  kuru  mantıktan  ibaret  olmadığını 
bilecek kadar bilge olanlar mı? 
   
Kadınların  akıldışı  bilgi  kaynaklarına,  erkeklerinse  hep  akıl  ve 
mantık  çizgisine  yakın  durdukları  bir  dünyadır  yaşadığımız.  Ama 
genellemelere  hiç  uymayanlar  da  var  muhakkak.  Aklı  ve  düz  mantığı 
şiar  edinen  kadınlar  var  mesela.  Ve  sizlere  bahsetmek  istediğim  kadın, 
bunların en tanınmışlarından: Ayn Rand. 
   
Öyle  bir  yazar  ki  Ayn  Rand,  dünya  üzerinde  bugün  hangi  ülkeye 
giderseniz gidin sayısız hayranına rastlarsınız. Romancı, deneme yazarı, 
oyun  yazarı  ve  bir  filozof.  Dünya  edebiyatının  hakkında  en  çok 
konuşulan,  en  çok  takipçisi  bulunan  ve  en  çok  nefret  edilen  ilk  beş 
yazarı arasına rahatlıkla girer. 
   
1905'te  Sen  Petersburg,  Rusya'da  doğdu.  1926'da  ABD'ye  geldi. 
Cebinde az biraz para ve yüreğinde derin bir "kendini yeniden var etme" 
arzusuyla. Ve bir daha anavatanına dönmedi, ailesini görmedi. Geçmişi 
ile geleceğini keskin hatlarla ayırdı. Ateşli bir komünizm karşıtı ve bir o 
kadar ateşli bir kapitalizm yanlısıydı. Oyuncu Charles Francis O'Connor 
ile evlendi. Bir süre Holywood'da düşük bütçeli metin yazarlığı yaptı. Ta 
ki  1943'te  Hayatın  Kaynağı  adlı  yapıtıyla  büyük  bir  çıkış  yakalayana 
kadar.  Ardından  en  önemli  eseri  olan  Atlas  Vazgeçti  geldi.  İnsanın, 
hayatındaki  tüm  değerleri  kendi  düz  mantığını  kullanarak  seçmesi 
gerektiğine  inandı.  Bireyin  devlet  ve  toplum  karşısındaki  haklarını 
savunup,  hükümetlerin  bireylerin  hayatına  müdahale  etmesine  karşı 
çıktı.  "Hiç  kimse  kendi  beynini,  bir  başkasının  yerine  düşünmek  için 
kullanamaz.  Vücudun  ve  ruhun  bütün  işlevleri  bireysel  ve  özeldir. 
Paylaşılamaz ve devredilemezler" diyordu. Ayn Rand öyle bir kadındı ki 
sadece toplumların değil, sadece bireylerin değil, sevginin ve hatta aşkın 
temelini  de  mantık  ve  akıl  olarak  görüyordu.  "İyi  bir  evliliğin  sırrı 
nedir?" diye sorsanız, "Mantıklı seçim yapmak" diye cevap verirdi. 
downloaded from KitabYurdu.org

56 
 
   
Hayatı  boyunca  kolay  kolay  falcıya  gitmeyecek  bir  kadın 
görüntüsü  sergiledi.  Ayn  Rand  ile  oturup  birçok  şey  konuşabilirdiniz: 
politika, sosyoloji, ekonomi, siyaset felsefesi, Batı medeniyetleri tarihi... 
Ama  burçlar  ya  da  batıl  inançlar  üzerine  konuşabileceğini,  böyle  bir 
konuya itibar edeceğini düşünmek zor. 
   
Pek  çok  romancının  aksine  sadece  kurgusal  kitaplar  değil,  bir 
düşünce ekolü bıraktı geride. Bugün sevenlerinin de, sevmeyenlerinin de 
bu  kadar  çok  olması  tesadüf  değil.  Çelişkilerle  doluydu.  Liberal 
düşüncenin  savunuculuğunu  yaparken,  bireysel  hayatında  totaliterdi. 
Kendi  gibi  düşünmeyen  herkesi  dışlayıp  aşağılayabilirdi.  Teoride 
bireysel  özgürlükten  ve  eleştirel  düşünceden  yana  oldu.  Ama  işin  aslı, 
eleştirilmekten  hiç  hoşlanmazdı.  Köşeli  bir  kadındı.  Kansere 
yakalandığında  kimsenin  bunu  duymasını  istemedi.  Her  zaman  güçlü 
görünmek  istediğinden  ve  her  şeyin  beyin  tarafından  yönlendirildiğine 
inandığından,  hastalığını  bir  "düşünsel  zaaf"  gibi  algıladı.  Aklı  ve 
mantığıyla  kanseri  yenebileceğine  inandı.  İşin  ilginç  yanı  yendi  de. 
Ölümü çok sonra kalp krizinden olacaktı. Sıradışı bir insandı... Sıradışı 
bir kadın. 
   
Hayatın bir görünen yüzü var; dokunulan, maddeden ve mantıktan 
ibaret  olan.  Bir  de  görünmeyen  yüzü  var;  alametlerle  ve  "tesadüfler"le 
örülü, gizemli boyutu. Kadınlarla erkekler arasında, işte bu ikinci boyutu 
kavrama hususunda büyük fark var. Ama kadınların kendi aralarında da 
bir bölünmüşlük söz konusu. Ayn Rand gibi hatunları unutmayın. Onlar 
her  yerde;  siyasette,  akademide,  bürokraside...  Her  kadınla  burç 
muhabbeti yapamazsınız. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

57 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

58 
 
   
     Bir Hayaleti Kıskanmak 
   
 
 
   
Kimi  sanatçılar  kalabalık  metropollere  benzer.  Uzaktan  bakınca 
güzel  ve  heybetli,  dinamik  ve  renkli,  yakından  görünce  durum 
bambaşka. Aslında belki de sanatçıların pek çoğu böyledir ya. O yüzden 
bir sanatçıyı yakından görmek  ekseriya "büyü bozumu" demektir. Sihir 
dağılır. Efsun kaybolur. Bir de bakarsınız fotoğraflarında alımlı ve akıllı 
görünen  insan  boş  boş  konuşan  biridir  gündelik  hayatında.  Sesi  bile 
farklıdır.  Bir  de  bakarsınız,  "sıradışı"  sandığınız  o  varlık  "sıradan"dır 
fazlasıyla.  En  iyisi  belli  bir  mesafeden  bakmaktır  sanatçılara,  şairlere, 
yazarlara. Fazla yaklaşmamaktır. Sanatçıların en güzel halleri bin metre 
öteden görünen siluet halleridir. Yarı karanlıkta... 
   
Öte yandan hemen her kadın kocasının hayran olduğu sanatçılarla 
gizliden  gizliye  anlamsız  ve  mantıkdışı  bir  rekabet  halindedir.  Kadın 
şöyle bir bakar eşinin o pek beğendiği sanatçıya. Onun o boyalı, alımlı, 
süslü  püslü  ihtişamlı  fotoğraf  karelerine.  Kendini  beğenmiş  hallerine. 
Resimlerini süzer, söyleşilerini okur. İllaki bir yerini beğenmez. Bir kulp 
bulur. Bir falso. Bir cevabını cımbızlar, bir kelimesine takılır, veryansın 
eleştirir. Bir lafını yanlış anlar. Beğenmemeye koşullanmıştır ne de olsa. 
Sonra  yapıverir  yorumunu:  "Beğenecek  başkasını  bulamadın  mı  Allah 
aşkına?" 
   
Kadının  kendisi  de  sanatçı  olabilir  bu  arada;  fark  etmez,  durum 
değişmez. O gene kocasının beğendiği sanatçıyı beğenmez. İllaki burun 
kıvırır. 
   
Benim  de  senelerdir  uzaktan  uzağa  kıskandığım  böyle  bir  sanatçı 
var.  Eyüp  onu  bu  kadar  sevmese,  beğenmese,  ben  de  kendisine  karşı 
daha  tarafsız  ve  sıcak  duygular  beslerdim  herhalde.  Ama  elde  değil. 
downloaded from KitabYurdu.org

59 
 
Durum böyle. 
   
Ne  zaman  aramızda  tartışsak,  evde  limoni  bir  hava  esse,  gidip  o 
sanatçının bir CD'sini koyuyor CD  çalara. Adeta  "Sen beni anlamadın, 
ama  bak  o  anlıyor"  dercesine.  Keyfi  iyi  olduğunda  da  onu  dinliyor, 
keyifsiz olduğunda da. Kimi akşamlar bakıyorum hanfendi CD çalardan 
söylüyor, Eyüp  mırıldanıyor,  mutlu  mesut beraberler koskoca bir sanal 
âlemde. İnsanın kocası bir şarkıcıyı bu kadar sevince siz de ister istemez 
o  şarkıcıyla  yakından  ilgilenmeye  başlıyorsunuz.  İster  hayatta  olsun  o 
kişi,  ister  ölmüş  olsun  durum  değişmiyor.  Bir  hayaleti  kıskanmak 
mümkün. Hem de ne mümkün! 
   
Nicedir  bir  hayaleti  kıskanırım.  Sesini,  enerjisini,  derinliğini...  O 
aksi  hallerini,  o  çatal  çatal  sesini,  isyankârlığını...  Şarkılarından  taşan 
coşkusunu,  tutkusunu,  ruhunu.  Ama  en  çok  da  Eyüp'ün  üzerindeki 
tılsımını  kıskanırım.  O  yüzden  kendisi  hakkında  bir  biyografi  çıkınca 
piyasaya, ilk işim okumak oldu tabii ki. Görelim bakalım nasıl biriymiş 
bu hanımefendi... 
   
Bahsettiğim şarkıcı Nina Simone. Namı diğer Siyah Prenses. 
   
Hayatını  okudukça  ona  hem  hayran  hem  gıcık  oluyorsunuz,  ikisi 
de  aynı  anda.  Öyle  bir  kadın  düşünün  ki  1950'lerde,  1960'larda  fırtına 
gibi esmiş müzik dünyasında. Irkçılığın ve ataerkilliğin en yoğun olduğu 
yerlerde  başını  dik  tutmuş,  yürüyüp  gitmiş.  Arkasına  bakmamış, 
hakkında  söylenenleri  umursamamış.  Öyle  bir  kadın  düşünün  ki  safi 
yetenek, pür kabiliyet. Muazzam bir ses, yepyeni bir sentez, ayrıksı bir 
tarz  ve  derin  bir  hüzün.  Öyle  bir  kadın  düşünün  ki  sesiyle  âşık  ediyor 
sizi kendisine. Öyle bir kadın ki hayaleti bile etten ve kemikten... 
   
Muhalif biri. 1967'de Detroit şehrinde siyahlar isyan ettiğinde, 43 
kişinin  ölümü  ve  ciddi  maddi  hasarla  sonuçlanan  bir  ayaklanma 
yaşandığında  bunu  ilk  destekleyen  sanatçılardan  biri  oluyor  Nina 
Simone.  Bir  sonraki  konserinde  aniden  "Seni  seviyorum  Detroit"  diye 
bağırıyor. "Başardın işte. Başardın. Başkaldırdın." 
downloaded from KitabYurdu.org

60 
 
   
Nina Simone'un hayatını okuyunca çelişkili hislere kapılıyorsunuz. 
Bir  insanın  sanatını  bu  kadar  tutkuyla  icra  etmesi  karşısında  şapka 
çıkarıyorsunuz.  Cesaretine,  yüreğine,  kabiliyetine  saygı  duyuyorsunuz. 
Ama  aynı  zamanda  anlıyorsunuz  ki  kişiliği  son  derece  sorunlu. 
Karşınızdaki  narsist  biri.  Tek  derdi  sudaki  yansımasını  görmek.  Nina 
Simone  da  uzaktan  siluet  halinde  sevilecek  sanatçılardan.  O  bir  diva. 
Uzaktan dev, yakından cüce. Uzaktan gökkuşağı, yakından kül rengi. 
   
2003  senesinde  vefat  etti  Nina  Simone.  Ömrünün  son  demlerinde 
iyice  huysuzlaştığı,  kabalaştığı  söyleniyor.  Pek  çok  kalp  kırdı. 
Sevmediklerine  karşı  hoyrat  ve  acımasızdı.  Seneler  boyu  "şizofrenik", 
"manik  depresif",  "megaloman"  gibi  teşhisler  kondu  kendisine. 
Defalarca. Yeteneği parıltısını kaybetse de hiçbir zaman kaybolmadı. 
   
"Ne  okuyorsun  öyle  dalmış  vaziyette?"  diye  soruyor  Eyüp  akşam 
eve geldiğinde. 
   
"Senin  o  Siyah  Prensesin  var  ya,  tanısan  iki  dakika  yanında 
duramazdın  belki  de"  demek  istiyorum,  ama  son  anda  bir  şey  tutuyor 
beni. "Nina Simone'un hayatını okuyorum" diyorum sadece. 
   
"Hadi ya" diyor gözleri parlayarak. "Nasıl peki?" 
   
"Kıskanılacak biri" diyorum. 
   
Başını sallıyor, cevabımdan memnun. Ve ben biliyorum ki öyledir 
kimi sanatçılar. Çoktan göçmüş olsalar da, geride hayaletlerini bırakmış 
olsalar  da,  kişilikleri  gayet  arızalı,  hatta  çekilmez  olsa  da  onlar  hep 
"kıskanılacak biri" olarak gezinirler aramızda... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

61 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

62 
 
   
     Zamanla Yarışan Kadınlar 
   
 
 
   
Sabahın bir saati evden çıkmışım. Yapacak o kadar çok iş var ki, 
nereden başlayacağımı kestiremiyorum. Gün yirmi dört saat değil, otuz 
altı  saat  olsa  keşke.  Sakız  gibi  sündürebilsek  ellerimizde.  Evin  işleri, 
seyahatler,  çocukların  koşturmacası,  biriken  e-mail'ler,  edilecek 
telefonlar,  imza  günleri,  okuma  etkinlikleri,  önceden  verilmiş  sözler, 
sorumluluklar,  randevular  ve  özgürce  yazı  yazmak  arasında 
bölünmüşüm  gene.  Kendimden  en  az  altı  adet  klonlamak  istiyorum. 
Sonra  her  birimizi  bir  başka  yöne  gönderirim.  Birimiz  çocuklara 
bakarken,  birimiz  roman  yazar;  birimiz  yurtdışında  edebiyat 
festivallerine  katılırken,  birimiz  süpermarkette  domates,  portakal  seçer. 
En "sıradan" gibi görünen işleri de, en "sanatsal" gibi görünenleri de yan 
yana yürütürüz böylelikle. Anneme sitem dolu bir mesaj yolluyorum cep 
telefonundan: "Altız doğursaydın ya beni!"  Kadıncağızdan gelen mesaj 
şöyle: "Senden altız doğursaydım, altı kat hızlı yaşlanırdım." Ardından 
bir mesaj da Eyüp'e yolluyorum: "Gene yetişemiyorum hiçbir işe. Altız 
olsaydım  fena  mı  olurdu?"  Eyüp'ten  gelen  cevap  iki  kelime:  "Allah 
korusun." 
   
Yapboz,  "puzzle"  gibi  bazı  kadınların  hayatı.  Parçalar  bir  bütüne 
tamamlanıyor  elbet,  ama  parçalı  kalma  hali  hiç  değişmiyor.  Bazen 
kendimi aynı anda havada sekiz top çevirmeye çalışan bir akrobat gibi 
hissediyorum.  Öyle  zamanlar  oluyor  ki,  toplar  uyum  içinde  dönüyor, 
muazzam bir dengede, ahenkle. "Vay be" diyorum kendi kendime, "aynı 
anda  ne  çok  iş  yapabiliyorum."  Öyle  zamanlar  oluyor  ki,  bütün  toplar 
sözleşmiş  gibi  çıkıyor  yörüngeden,  hepsi  paldır  küldür  kafama  iniyor. 
Hiçbir şey beceremiyorum. Hiçbir şeyi tam yapamıyorum. 
downloaded from KitabYurdu.org

63 
 
   
Aynı  anda  birden  fazla  yere  yetişme,  birden  fazla  insan  olma 
hallerini  erkekler  tam  olarak  bilmiyor.  Kadınlara  has  bir  meziyet  bu. 
Hem meziyet hem eziyet. En çok kadınlar bölünüyor. İş, ev, aile, birey, 
toplum...  arasında.  Kadın,  çok  kazanan  bir  iş  kadını  da  olsa,  daha 
mütevazı  şartlarda  yaşayan  bir  memur  da  olsa  aynı  bölünmüşlük 
duygusunu taşıyor içinde. İşteyken aklımız evde, evdeyken aklımız işte. 
Sofraya  konan  yemeğin  kalitesinden,  dolapta  diyet  kola  olup 
olmamasından  kendimizi  sorumlu  tutuyoruz.  Kadınlık  karnelerimiz 
ellerimizde,  ha  bire  kendimize  not  veriyoruz.  Üstelik  notumuz  da  kıt. 
"Evi  çekip  çevirme:  Orta.  Temizlik  ve  titizlik:  Orta.  Düzenli  ve  planlı 
olma: Kırık." 
   
Bütün gün dışarda çalışsak da bu  "evcimen sorumluluk duygusu" 
değişmiyor nedense. Üstelik ev işleri o kadar "görünmez" faaliyetler ki, 
siz  saatlerce  çalışıp  didinebilirsiniz,  her  şeye  yetişmek  için  ter 
dökebilirsiniz,  gene  de  akşam  eşinizin  gözüne  bütün  gün  hiçbir  şey 
yapmamış gibi görünebilirsiniz. Ne ikramiyesi var ev işlerinin, ne fazla 
mesaisi.  Ne  bonus  biriktiriyorsunuz,  ne  bir  yere  işleniyor  fazla 
puanlarınız.  Miles  &  Miles  kartı  yok  ev  kadınlığının.  Senelerce 
durmadan  çalışsanız  bile,  hiçbir  yere  bedava  uçurmuyorlar  ödül  olsun 
diye. 
   
Zaman yetmiyor bize. Adeta koşarcasına, bir yangından kendimizi 
kaçırırcasına,  telaşla  yaşıyoruz  bazen.  Aynı  anda  birden  fazla  kimliğe 
bürünüyoruz.  Kadınların  bir  günü  erkeklerin  üç  gününe  denk  belki  de. 
Biz  bir  güne  üç  günün  işini  sıkıştırıyoruz.  Bu  yüzden  onlardan  daha 
çabuk  yaşlanıyoruz.  Hiçbir  kırışıklık  kremi,  hiçbir  botoks  yetmiyor 
kadınların bölünmüşlüğünü düzeltmeye... 
   
Ahmet Hamdi Tanpınar Saatleri Ayarlama Enstitüsü'nde Doğu ile 
Batı'nın  "eşyaya  ve  zamana  tasarruf  etme"  tarzlarının  farklı  olduğunu 
söyler. Belki de bu hususta sadece Şark ile Garp arasında değil, erkek ile 
kadın  arasında  da  derin  farklar  var.  Zaman  tek  bir  kelime,  ama  tek  bir 
downloaded from KitabYurdu.org

64 
 
şekilde  yaşanmıyor  işte.  "Zaman"  başka,  "vakit"  başka,  "an"  başka, 
"dem"  başka,  "dehr"  başka.  Halbuki  biz  unutuyoruz  bu  ayrımları. 
Zamana  odaklanmaktan  "an"ı  yaşamaya  fırsat  bulamıyoruz  ki. 
Hayatımız ya geleceği planlamakla geçiyor ya geçmişi hatırlamakla. En 
az yaşadığımız hakikat, "şu an"ın hakikatidir aslında. Bir kapısı geçmişe, 
bir  kapısı  geleceğe  açılan  "an"ın  ismi  ise  "dem."  İçinde  önceki  ve 
sonraki  zamanın  olasılıklarını  taşıyor.  Bu  yüzden  dervişler  tekrar  eder 
durmadan, "dem bu demdir dem bu dem... " Peki ya dehr? Kesintisiz bir 
şekilde  uzayıp  giden,  dolayısıyla  dilim  dilim  ayrılmayan  o  sonsuz 
bütünün  adıdır  dehr.  Kimi  âlimler  der  ki:  "İnsanın  zamanına  'zaman' 
deriz, Tanrı'nın zamanına ise 'dehr'." 
   
Peki ya biz kadınların zamansal bölünmüşlüğüne ne ad vereceğiz? 
"Dantel  Zaman."  Çünkü  el  emeği  göz  nuru  dantel  dantel  örüyoruz 
zamanı, arada bazı ilmikleri kaçırsak bile... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

65 
 
   
     Ünlü Olmanın 
     Konuşulmayan Ağırlığı 
   
 
 
   
Hani ha bire yeni şeyler "öğrenmek" istiyoruz ya. Birileri hakkında 
araştırmalar  yapıyor,  eski  bilgilerimizin  üzerine  yenilerini  ekliyor, 
kallavi  teoriler  inşa  ediyor,  varsayımlarda  bulunuyoruz  ya...  Halbuki 
keşke  öğrendiklerimizin  çoğunu  unutabilsek.  Hani  her  bahar  sadece 
evlerimizde  değil,  hafızamızda  da  temizlik  yapabilsek.  Sık  sık 
sıfırlanabilsek. Zihnimizin perdelerini açabilsek. Dışarıda uzanan sonsuz 
semayı  görebilsek.  Bir  gün  de  bize  birisi  hakkında  fikrimiz 
sorulduğunda  "bilmiyorum  ki"  diyebilsek.  "Bilgi"  insanı  daha  olgun, 
daha âlim, daha uzman yapmaz her zaman. Bilgi bazen de perdeler çeker 
insanın gözüne ve gönlüne. Bilgi zor bir emanettir taşımasını bilmeyene. 
   
Dünyanın her yerinde ünlü insanların kaderidir bu: Onlar hakkında 
herkes bir şeyler "bilir." Ya da bildiğini zanneder. Ünlülerin ne zaman, 
kimin  tarafından  ve  ne  kadar  tanınmak  istediklerini  ayarlama  şansları 
yoktur.  Çok  sayıda  insan  onlar  hakkında  ileri  geri  konuşur. 
Yakıştırmalar  yapar,  hem  de  büyük  bir  kesinlikle.  Ünlü  insanlar  hiçbir 
zaman kendilerini tam olarak anlatamazlar. 
   
Başkalarının  gözündeki  imajları  ile  yalnız  kaldıklarında  ortaya 
çıkan  kişi  arasında  kapanmaz  gedikler  vardır  hep.  Bazen  en  yakınları 
bile  anlayamaz  bu  bölünmüşlüğün  derinliğini.  Bunu  en  güzel  Rita 
Hayworth  ifade  etmiştir  bugüne  kadar.  Dünya  sinema  tarihinin  en 
unutulmaz  filmlerinden  Gilda  sayesinde  muazzam  bir  başarı  ve  şöhret 
yakalamış,  ama  özel  hayatında  mutsuzluk  üstüne  mutsuzluk  tatmıştır. 
"Sevdiğim  bütün  erkekler  Gilda  ile  evlendi.  Ama  sabah  benimle 
uyandılar..."  Ünlüleri  uzaktan  sevmek  daha  kolaydır  bu  yüzden.  Bir 
downloaded from KitabYurdu.org

66 
 
serabı seyreder gibi... 
   
Ve  öldüklerinde  geride  efsaneleri  kalır.  Bazen  o  efsane  o  kadar 
büyük  ve  bulanıktır  ki  içindeki  hakikati  kimse  bilmez,  bilemez.  Tıpkı 
Michael Jackson örneğinde olduğu gibi... Muazzam bir roman karakteri 
olabilirdi  Jackson.  Hem  de  başrolünü  oynadığı  romanda  hiç  yer 
almadan. Farklı insanların gözünden anlatılabilirdi. 
   
Kardeşlerinin,  çocuklarının,  hayranlarının  ve  sevmeyenlerinin 
gözünden ayrı ayrı. Parçaları birleştirdiğinizde bile tamamlanmayan bir 
puzzle olarak  kalırdı. Hep bir bilinmeyen olurdu formülünde. Bir esrar 
kuyusu  resmin  orta  yerinde.  Sanatçının  cenaze  töreninde  konuşulanları 
izliyorum. Hakkında yazılanları okuyorum. İnternetteki atışmaları takip 
ediyorum.  Sevenleri  kadar  belli  ki  sevmeyenleri  de  var.  Herkes  bir 
noktadan  bakıyor.  Herkes  kendi  gözündeki  perdelerden  mesul  bu 
dünyada. 
   
Ünlülerin  hakkındaki  efsaneler  eksiklerle,  yanlışlarla  örülü. 
Bugüne  değin  Vincent  van  Gogh'un  deliliğin  eşiğinde  bir  sanatçı 
olduğuna inandık hep. 
   
Ünlü  ressamın  ruhsal  bir  buhran  anında  kendi  kulağını  kestiğini, 
sonra da acısına rağmen oturup otoportresini yaptığını sanırdık. Halbuki 
yeni çıkan bir kitaba göre tüm bunlar sadece safsata. Vincent van Gogh 
tutup  kendi  kulağını  kesmedi.  Hakikat  bambaşka.  Ve  çok  daha  az 
"romantik" aslında. 
   
İddiaya göre Vincent van Gogh'un kulağını bir başka ressam kesti: 
Paul  Gauguin.  Usturayla  filan  değil,  basbayağı  kılıçla.  Hem  de  kavga 
ederlerken. Üstelik bir kadın meselesi yüzünden. Aynı kadına kapılan iki 
koca  adam,  iki  yetenekli  ressam.  Biri  kılıcını  çeker,  berikinin  kulağını 
uçuruverir. 
   
Gauguin  kanı  görünce  panikler,  yaptığından  utanır  ve  kaçar.  Van 
Gogh  ise  kimseye  bunu  anlatmaz.  Olayı  örtbas  etmeye  çalışır.  Zaten 
herkes  onun  hafif  kaçık  olduğuna  inanmaktadır.  Bu  hadiseden  kısa  bir 
downloaded from KitabYurdu.org

67 
 
süre sonra akıl hastanesine kaldırılır. 
   
Eğer  bu  yeni  iddia  doğruysa,  Vincent  van  Gogh  hakkındaki  nice 
kanımız çürümüş olacak. 
   
Deliliğe  demir  atmış,  ne  zaman  ne  yapacağı  belli  olmayan  bir 
adam  yerine  vefalı  bir  dost  olarak  göreceğiz  ünlü  ressamı.  Tablo 
tamamen  değişecek.  Ve  bir  şey  daha  var  aklımı  kurcalayan.  Eğer 
Gauguin,  Van  Gogh'un  kulağını  kesmeseydi  (ya  da  eğer  Van  Gogh 
kulağının nasıl kesildiğini anlatıp arkadaşından şikâyetçi olsaydı), kaderi 
bambaşka  olabilirdi.  O  zaman  Vincent  van  Gogh  bir  sonbahar  sabahı 
akıl hastanesine yatırılmazdı. Oradaki akıl hastalarının durumunu görüp 
depresyona  girmezdi.  İçine  kapanmazdı.  Ve  kim  bilir  belki  de  sonu 
böyle olmaz, hadiseden yedi ay sonra intihar etmezdi... 
   
Ünlüler  hakkında  yazmak,  aynalarla  dolu  bir  salonda  yürümek 
gibi.  Bilemiyorsunuz  ki  nerede  başlıyor  hakikat,  neresi  tamamen  hayal 
perdesi... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

68 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

69