Fİrarperest yazan: Elif Şafak Yayın hakları

   
     İncinin İmtihanı 
   
 
 
   
Memleketim... Memleketim inci parçası. Saklasa da kendini zaman 
zaman, kapansa da içine, güzel ki ne güzel, renkli ki ne renkli. Işıldar, 
parlar,  istiridye  içindeki  inci  misali,  Doğu  ile  Batı  arasında  bir  nadide 
cevher.  Memleketim  benzemez  başka  ülkelere,  bir  kendine  benzer. 
Batı'nın en Doğulu ülkesi, Doğu'nun en Batılı ülkesidir ya, araftadır nice 
zaman.  Zordur  arafta  olmak  XXI.  yüzyılda,  böyle  hoyrat 
kutuplaşmaların  olduğu  bir  ortamda.  Zordur  kalıplara  uymamak, 
klişelerden  ve  kalıplardan  geçilmeyen  bir  dünyada.  Memleketim  zoru 
başarır, sentezlerden yepyeni ve yaratıcı sentezler çıkarır. Renklerden bir 
demet.  Çoksesli  bir  demokrasi.  Katmanlı  ve  kadim  bir  kültür.  Gelenek 
ile  modernitenin  dansı.  Sanatçılar  için  sonsuz  ilham  kaynağıdır. 
Bereketlidir.  Kolay  anlaşılmaz,  kategorilere  sığmaz,  karmaşıktır. 
Gizemlidir.  Zengindir.  Edepli  insanların,  gözlerinin  içi  gülen  genç 
kızların, duygusal delikanlıların, çok şey bilen anneannelerin diyarıdır. 
   
 
 
   
Gergin günler bunlar. Gazeteleri korka korka açtığımız, televizyon 
haberlerini  tedirgin,  keyifsiz  dinlediğimiz  günler.  Kardeşin  kardeşe 
şüpheyle baktığı, sokaklarda  gerilimlerin  yaşandığı günler geçirdik. Bu 
günlerde memlekete en fazla zarar verecek olan şey, basit gibi görünen 
dört harfli bir kelime: ÖFKE. 
   
Ta ezelden beri Âdemoğullarının ve Havvakızlarının en büyük iki 
düşmanından  biri  kibirdir,  diğeri  ise  öfke.  İkisine  de  kapılmak  o  kadar 
kolay ki. İkisi de  zehirdir halbuki. Üstelik sinsi  sinsi  zehirlerler insanı, 
çaktırmadan,  kendini  ele  vermeden.  Öfke  evvela  onu  içinde  taşıyanı 
downloaded from KitabYurdu.org

87 
 
zehirler.  Hızla  yaşlandırır,  yüzünün  rengini  soldurur,  gözünün  ferini. 
Bulaşıcıdır. Bir insandan bir insana, bir gruptan bir gruba hızla yayılır. 
İnsanlık öfkeye karşı aşı icat edemedi henüz. 
   
Bugünkü  ortamda  en  kolayı  kızmak,  köpürmek.  Yangına  körükle 
gitmek.  "Öteki"  hakkında  suçlayıcı  laflar  etmek.  Bugün  en  kolayı 
birilerine  hakaret  etmek,  küfretmek,  söylenmek.  Bağırıp  çağırmak, 
"onlar"ı  suçlamak,  dışlamak,  itelemek,  ötelemek,  ötekileştirmek... 
Kürt-Türk  kutuplaşması  yaşanmaması  için  şu  öfkeli  hallerimizi  kontrol 
altına almak durumundayız. Kim her ne sebepten dolayı her kime kızgın 
ise, öfkeden kimseye hayır gelmediğini unutmamalı. Sakin olabilmek bir 
erdemdir. Kızmamak, heyheylenmemek, galeyana gelmemek, kişisel ve 
toplumsal olgunluk belirtisidir. Meclis'teki milletvekillerinden sokaktaki 
vatandaşa  kadar  hepimiz  sükûnet  ve  olgunlukla  imtihan  edilmekteyiz. 
Bu sınavı geçebilecek miyiz? 
   
Önümüzdeki  iki  kazan  var  dostlar,  kazan  ki  önemli  metafordur 
Osmanlı'dan  bu  yana.  Mutfağımızda  iki  kazan  duruyor  yan  yana, 
ikisinde de bir aş pişmekte. Birincisi Çözümsüzlük Kazanı. Fokur fokur 
kaynıyor.  Ağzımızdan  çıkan  her  kem  söz,  her  suçlama,  her  öfkeli  ve 
kibirli  laf  ve  şiddete  dayalı  her  uygulama  o  kazana  "malzeme"  olarak 
giriyor.  Öfke  öyle  bir  aş  ki,  ağılı.  Kimse  el  süremez.  Kimsenin  karnını 
doyurmaz.  Çözümsüzlük  Kazanı'nın  yemeğini  ne  biz  yiyebiliriz,  ne 
gelecek kuşaklar. 
   
Beriki kazan ise Barış Kazanı. Onda da bir aş pişmekte. Kürtler ile 
Türklerin  bu  memlekette  beraberce  huzur  içinde  yaşamaları  için  atılan 
her  adım,  ağızdan  çıkan  her  yumuşak  söz,  geliştirilen  her  açılım, 
şiddetten  yana  değil,  huzur  ve  ahenkten  yana  her  girişim  bu  kazana 
"malzeme" olarak girmekte. Aş pişmekte. 
   
Çözüm  mü  çıkacak  kolektif  mutfağımızdan  yoksa  çözümsüzlük 
mü?  Bize  bağlı.  Beraber  ve  demokrat  yaşamanın  kıymetini  bilecek  ve 
koşullarını  geliştirecek  miyiz?  Bize  bağlı.  Meclis'te,  sokaklarda, 
downloaded from KitabYurdu.org

88 
 
meydanlarda,  medyada,  okullarda,  üniversitelerde  ve  dahi  evlerimizde 
tek  tek  her  birimizin  öfkemizin  ayarını  sonuna  kadar  kısmamız  gerek. 
Yoksa  öfkeli  nefesimizin  rüzgârı  Barış  Kazanı'nın  altındaki  ateşi 
söndürür biz farkında olmadan. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

89 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

90 
 
   
     Gelseydi Keşke 
   
 
 
   
Evlenebilmek için ailelerine karşı çıkmak zorunda kalan gencecik 
bir  çiftin  öyküsüdür  bu.  Tanıdık  bir  hikâye.  Ve  hayat  kadar  hakiki. 
Kadın  henüz  yirmilerinde.  Sesi  billur,  yüreği  sırça.  Hayallerini  kilitli 
çekmecelerde, naftalinli sandıklarda saklayarak büyümüş. Öylesine içine 
kapanık ve suskun. Dört çocuklu bir ailenin en büyük kızı. Kendini bildi 
bileli hep fedakârlık yapmış, kardeşlerine bakmış. Ağırbaşlı, sorumluluk 
sahibi. Hayatta kendine ayırabildiği tek bir meşgale var. Üzerine titrediği 
bir  tanecik  alan:  Müzik.  Türkü  söylüyor  bir  halk  korosunda.  O  solo 
aldığında  herkesin  yüzü  gülüyor.  Dinleyenin  içine  işliyor  kırılgan  sesi. 
Buğulu cam gibi. 
   
Erkek  kadınla  hemen  hemen  aynı  yaşta.  O  da  müzisyen.  Aynı 
koroda  bağlama  çalıyor.  Böyle  tanışıyorlar.  İlk  günden  başlayan 
karşılıklı çekim, kısa sürede aşka dönüşüyor. Beraberken bile birbirlerini 
özlüyorlar. Ayrı kaldıklarında birbirlerinin yolunu gözlüyorlar. Hasretin 
bir  katresi  bile  ağır  geliyor,  geçmiyor  saatler.  Aşk  bir  sihirli  halı  gibi 
uzanıyor ayaklarının altında; haftalar, aylarca yere basmadan yaşıyorlar. 
Akılları  bulutlarda,  yürekleri  pır  pır.  Biri  söyleyip  biri  çalarken 
etraftakiler mest olmuş bir halde dinliyor. Herkes onların birbirleri için 
yaratıldıklarını,  bir  elmanın  iki  yarısı  gibi  bir  bütünü  tamamladıklarını 
söylüyor.  Ne  var  ki  biri  Alevi,  öteki  Sünni.  Gerçi  genç  kadın  ile  genç 
erkeğin gözü bu tür ayrımları görmüyor. Ama aileler. Ama konu komşu. 
Ama toplum. Hep bir ama var etrafta... 
   
"Hangi  çağda  yaşıyoruz?  Hepimiz  aynı  mayadan,  aynı  hamurdan 
değil  miyiz?"  diyor  genç  adam.  Kızgın.  Kırgın.  "Konuşuruz 
ailelerimizle. Anlatırız. Güzellikle söylersek anlarlar." 
downloaded from KitabYurdu.org

91 
 
   
Kadın  ise  düşünceli,  karamsar.  Babasının  asla  Sünni  biriyle 
evlenmesine  izin  vermeyeceğinin  bilincinde.  Ne  yapması,  kime 
danışması  gerektiğini  bilmiyor.  Aşk  bir  cendere  olmuş,  burgu  gibi 
yüreğini  sıkıyor.  Nihayet  cesaret  edip  annesine  durumu  çıtlattığında 
gördüğü tepki korktuğundan da beter oluyor. 
   
"Sakın" diyor annesi. "Zinhar. Etraf ne der sonra?" 
   
"Elâlemin  ne  dediği,  başkalarının  oturup  hakkımızda  nasıl 
dedikodu  yaptığı,  öz  kızının  mutluluğundan  daha  mı  önemli?"  Böyle 
demek  istiyor  anasına.  Kelimeler  diziliyor  boğazına.  Yutkunamıyor. 
Aynı gün, aynı saatlerde genç adam da babasına durumu açmaya karar 
veriyor.  Erkek  erkeğe  konuşacak  onunla.  Doğrudan,  dürüstçe.  Babası 
sert  bir  adam.  Çok  içerdi  eskiden,  gerçi  şimdilerde  bıraktı.  Herkes  bir 
parça  çekinir  gölgesinden.  O  da  öyle  olsun  ister  zaten.  Çocukları 
üzerinde otorite kurmuş ta başından beri. Sevilmekten ziyade korkulmak 
isteyen  babalardan.  Sevgi  zaten  kendiliğinden  gelir,  aile  fertleri 
korkacaklar ki aile reisinden, hata yapmayacaklar... 
   
Genç adam bir gün çocukları olduğunda, babasından çok farklı bir 
baba  olmaya  kararlı.  O  "korkulan  baba"lardan  değil,  "sevilen 
baba"lardan olmak istiyor. Yemekten evvel birdenbire, babasına bir kıza 
âşık olduğunu söylüyor. Sesi titriyor konuşurken, ama çabuk toparlıyor 
kendini.  Utanmayacak  bu  durumdan.  İnsan  aşktan  utanır  mı?  Bir  suç 
işlemiş gibi davranmayacak. Kabahat değil ya sevmek, sevilmek. Başını 
dik tutuyor. 
   
"Baba müsaadenle biz evlenmek istiyoruz." 
   
"Dur hele, acelen ne? Kimin nesiymiş bir bakalım" diyor babası. 
   
O  zaman  söylüyor  genç  adam.  Pat  diye,  saklamadan.  "Alevi  bir 
ailenin kızı." 
   
"Unut"  diyor  babası.  "Bize  yaramaz.  Bu  kızı  bize  gelin  diye 
getirmeye kalkarsan seni evlatlıktan atarım." 
   
Nasıl  bir  şey  evlatlıktan  atmak?  İnsan  bir  kalemde  siler  mi  öz 
downloaded from KitabYurdu.org

92 
 
evladını, kanını canını, sırf kendine ait bir hayatı ve hayali var diye? 
   
"Baba..." 
   
"O  kızla  evlenmeye  kalkarsan  bu  evden  bavulunla  çıkarsın.  Bir 
daha annenin yüzünü göremezsin." 
   
Genç  adam  kalıyor  öyle.  Ellerini  yumruk  yapmış  farkında  bile 
olmadan. Gidecek bir yeri yok. Ama şu anda hiçbir şey umurunda değil. 
Senelerce tehditle sağlanan bir otoriteyle büyüdü. Otorite, sevgi demek 
değil.  Babası  bu  ikisi  arasındaki  ayrımı  göremiyorsa  beyhude  yaşamış 
bunca  seneyi.  "Cenazeme  de  gelmeyesin"  diyor  babası  o  kapıdan 
çıkarken. 
   
Genç  adam  ve  genç  kadın  evlendiklerinde  nikâhlarında  bir  avuç 
insan var. Bu halde İstanbul'dan ayrılıp sakin bir kasabaya yerleşiyorlar. 
Bir  kızları  oluyor.  Ona  hem  Aleviliği  hem  Sünniliği  öğretiyorlar.  Ona 
insanın  insana  değer  verdiği  bir  muhabbet  felsefesi  veriyorlar.  Genç 
adam  kendi  kendisine  verdiği  sözü  tutuyor.  Babası  gibi  bir  baba 
olmuyor. Sevmekten de, sevdiğini göstermekten de çekinmiyor. 
   
Sekiz  sene  geçiyor  aradan.  Babasının  fenalaştığı  haberini  alıyor. 
Kızının elini tutup gidiyor İstanbul'a. Hastanın durumu ağır. Yaşlanmış 
iyice. Çoktan azalmış gözünün feri. Ömrü hayatının sonlarına geldiğini 
anlayan her insan gibi onun da bakışlarında bir başkalık var. 
   
İlk  defa  gördüğü  torununa  bakıyor  uzun  uzun,  sonra  oğluna 
dönüyor. "Karın nerede?" diye soruyor. 
   
"Getirmedik" diyor oğlu. "Görmek istemezsin diye düşündüm." 
   
"Olur mu, gelseydi keşke..." 
   
Son sözleri bunlar. Bir ömrü noktalayan iki kelime... 
   
downloaded from KitabYurdu.org

93 
 
   
     Dışarı Korkusu 
   
 
 
   
Çocukluğumun  bir  kısmı  İspanya'da  geçti.  1970'lerin  An- 
karası'ndan sonra Madrid alabildiğine farklıydı, renkliydi. Zil, şal ve gül, 
şendi.  Sokaklarda  ne  kadar  çok  kadının  yürüdüğünü  gördükçe 
şaşırdığımı  hatırlıyorum.  İspanyol  kadınları  ürkek  değildi.  Bedenlerini 
ve  kıyafetlerini  bir  yük  gibi  taşımıyorlardı.  Kamusal  alan  sadece 
erkeklere ait değildi, herkesindi. 
   
Madrid'dekinden  tamamen  farklı  bir  kamusal  alan  düzenlemesini 
seneler sonra Amman ve Şam gezisinde gördüm. Amman sokakları daha 
farklı bir yazı konusu, ama Şam sokakları ağırlıklı olarak erkeklere aitti. 
Etraftaki yayalar, görevliler, sürücüler, seyyar satıcılar, ekseriya erkekti. 
Orada yabancı olmak, kadın olmak, farklı olmak anında dikkat çekiyor, 
bireyi boğan bir hal alıyordu. 
   
Bir  an  için  iki  hayali  şehir  düşünün.  Birinin  sokaklarında, 
meydanlarında  sadece  erkekler  olsun.  Diğerinin  kamusal  alanında 
kadınlar  ve  erkekler  beraber  ve  özgürce  dolaşsın.  İki  şehrin  bireyler 
üzerindeki etkisi aynı değil. Ritmi, enerjisi, havası aynı değil. Kamusal 
alanların  sadece  erkeklere  açık  olduğu  yerlerde  hayat  daha  yekparedir. 
Farklılıklara  daha  kapalı,  daha  tahammülsüzdür.  Dolayısıyla  daha 
baskıcıdır. 
   
On  bir  yaşında  gittiğim  İspanya'da  seneler  boyu  kadınların 
kamusal  alandaki  etkinliğini  görmek  bende  derin  izler  bıraktı.  En  az 
bunun  kadar  bana  hayret  veren  bir  başka  şey  daha  vardı:  Engellilerin 
gündelik  hayata  yoğun  katılımı.  Madrid'de  sokaklarda,  mağazalarda, 
sinemalarda,  lokantalarda  ve  işyerlerinde  ne  kadar  çok  engelli  insanın 
olduğunu  gördüm.  Sadece  fiziksel  engelliler  değil,  aynı  zamanda 
downloaded from KitabYurdu.org

94 
 
zihinsel engelliler de dışarıda, hayatın içindeydi. "Görünmez" değillerdi. 
Kimse "utanmıyor", "saklamıyor", "yok saymıyordu." 
   
Belki farkında değiliz ama bu kadar çok zihinsel ve fiziksel engelli 
insanı  hayatın  her  aşamasında,  şehrin  her  noktasında  görmeye  alışkın 
değil  bizim  gözlerimiz.  Bu  bizim  kendi  ayıbımız.  Kendi  kusurumuz. 
Engelli insanların hayata dört dörtlük katılmalarının önünde doğuştan ya 
da sonradan bir "mâni" varsa şayet, bizim önümüzde de daha büyük bir 
"zihinsel mâni" var aşmamız gereken. 
   
Türkiye'de binlerce zihinsel ve fiziksel engelli yaşıyor, kimi çocuk 
kimi  yetişkin,  tıpkı  başka  ülkelerde  olduğu  gibi.  Tek  farkla:  Bizde 
"farklı"  görünen  insanlar  o  kadar  kolay  dışarı  çıkmıyor,  çıkamıyor. 
Fiziksel  olarak  farklı  görünen  insanlar  "dışarı  korkusu"  yaşıyor.  Onları 
gözlerimizle,  sözlerimizle  dışlıyoruz.  Biz  engelli  insanlarımızı  eve 
kapatıyoruz.  Bu  kültürel  ve  toplumsal  duvarı  delebilenler  ise  çoğu 
zaman  dışarıda  pes  ediyor.  Çünkü  şehir  hayatı  onları  düşünerek 
planlanmamış. 
   
Ne kadar çok sayıda birbirinden farklı insan, eşit ve özgür şartlar 
altında,  ezilmeden  ve  horlanmadan,  aynı  sokakları,  aynı  mekânları 
kullanmayı  başarırsa,  demokrasi  kültürümüz  de  o  kadar  pekişir. 
Demokrasi masa başında ya da kürsüde değil, hayatın içinde test edilir. 
Bir  insanın  ne  kadar  hoşgörülü  olduğu  lafla  değil,  gündelik  hayatın 
içinde  belli  olur.  Daha  renkli,  daha  çoğulcu,  daha  eşitlikçi  ve  daha 
hoşgörülü bir kamusal alandır ihtiyacımız olan. Hepimizin. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

95 
 
   
     Rahattan Rahatsız Olanlar 
   
 
 
   
Kopenhag'dayım.  "Avrupa  ve  Avrupalılıklar"  üzerine  uluslararası 
bir  konferansta  konuşmacı  olarak  geldim  buraya.  Akademisyenler  ve 
yazarlardan  oluşan  konuşmacılar  arasında  Avrupa'nın  her  köşesinden 
gelmiş  insan  var.  Dinleyiciler  ise  Danimarkalı  akademisyenler, 
bürokratlar,  diplomatlar,  öğrenciler…  sakin  bir  topluluk  (hoş, 
Danimarka'da herkes ve her şey sakin). 
   
Buradaki seyirci Avrupa'nın başka yerlerinde gördüğüm seyircilere 
kıyasla daha durgun, hatta daha kayıtsız. 
   
Sanki  Danimarka'da  gençler  çoktan  terk  etmiş  Avrupa  idealini. 
İnanmıyorlar  artık  ortak  bir  Avrupa'ya.  Gelip  dinliyorlar,  ama  fazla 
heyecanlandırmıyor  onları  bu  mesele.  Elle  tutulur  gözle  görülür  bir 
kayıtsızlık var. Ve bilgisizlik. Bilhassa Türkiye söz konusu olduğunda. 
   
"Avrupa'nın  hudutları  nerede  çizili? Avrupa'nın  siyasi  sınırları  ile 
kültürel  sınırları  aynı  şey  midir?  Avrupalılık  diye  ortak  bir  kimlikten 
bahsetmek  mümkün  mü?  Global  kriz  bütün  bu  tartışmaları  nasıl 
etkileyecek?"  Bu  katmanlı  sorular  edebiyat,  sanat  ve  felsefenin 
penceresinden tartışılıyor konferans boyunca. 
   
Konu  sık  sık  Türkiye'ye  geliyor.  "Türk  edebiyatı  Avrupa 
edebiyatının  içinde  sayılamaz"  diyor  Romanyalı  bir  konuşmacı.  "Ayrı 
bir  kültür  sizinki."  Nazikçe  Türk  edebiyatını  ve  kültürünü  ne  kadar 
tanıdığını soruyorum. Cevabı bir hayli zayıf. 
   
Doğu  Avrupalıların  bize  karşı  önyargıları  derin.  Ne  yazık  ki 
Danimarkalıların  da.  Elimden  geldiğince,  dilim  döndüğünce 
anlatıyorum:  "Türkiye  sizin  sandığınız  gibi  durağan  bir  Asya  ülkesi 
değil.  Nasıl  dinamik,  nasıl  genç,  nasıl  açık  değişime,  gürül  gürül.  Ve 
downloaded from KitabYurdu.org

96 
 
bizim  edebiyatımız  ve  kültürümüz  öyle  çok  sesli,  çok  renkli.  Batı 
dillerine  yeterince kitap çevrilmediği için tanımıyorsunuz bu çeşitliliği. 
Gelin görün İstanbul'u, çıkın kabuğunuzdan sizler de." 
   
Türkiye'ye  sempatiyle  yaklaşan  iki  konuşmacı  var.  Biri  İsveçli, 
diğeri  Yunanlı.  Bilhassa  Yunanlı  akademisyen  laflarına  hep  Türkiye'yi 
överek başlıyor. Kırk yıllık dost gibiyiz. 
   
Konferanstan  sonra  bütün  konuşmacılar  liman  boyunca  yürüyüşe 
çıkıyoruz.  Ve  o  zaman  Kopenhag'ın  ılık  ve  sakin  enerjisi  altın  bir  top 
gibi düşüyor avuçlarıma. 
   
Şehri  hissediyorum.  Gençler  yerlerde  oturmuş,  kadınlar  şortlarla, 
kısa  elbiselerle  dolaşıyor.  Kimsenin  kimseye  baktığı  yok.  Bisikletlerin 
üzerinde  bebekli-çocuklu  genç  anneler.  Daltonlar  gibi  ailecek  bisiklete 
binenler,  boy  boy  dizilmişler  anne,  baba,  çocuklar.  Bir  rahatlık  var 
insanlarda. Bir telaşsızlık hali ki bize yabancı. 
   
İstanbul'un öyle deli bir ritmi, o kadar yoğun bir enerjisi var ki, bu 
sarmalın  içinde  debelenirken  yorgun  düşüyoruz  bazen,  yorgun 
düştüğümüzü  anlamaya  vakit  bile  bulamadan.  Ha  bire  bir  yerlere 
yetişmeye çalışıyoruz. 
   
Milyonlarca  insan  bu  haldeyiz.  Milyonlarca  yürek.  Belki  de 
yapmak  istemediğimiz  işlere,  o  anda  görmek  istemediğimiz  insanlara, 
varmak istemediğimiz yerlere doğru telaş içindeyiz. 
   
Durup  düşünmeye  vaktimiz  olmuyor.  Bir  de  bu  yetmezmiş  gibi 
devamlı birbirimizi didikliyoruz. Birbirimizin enerjisini azaltıyoruz. Bu 
arada  şehri  şehir  ellerimizin  arasından  sarı  sıcak  bir  kum  gibi  akıyor. 
Dokunuyoruz  İstanbul'a,  ama  ruhunu  kavrayamıyoruz.  Bazen  merak 
ediyorum, biz İstanbul'da yaşayanlar İstanbul'u ne kadar yaşıyoruz? 
   
Böyle  zamanlarda  Kopenhag  gibi  düzenli  ve  sakin  yerlerin 
enerjisiyle kıyaslıyorum bizdeki çılgın tempoyu. 
   
Ve  merak  ediyorum  hangisinde  daha  üretken  olur  acaba  insan? 
Burada mı, orada mı? Bizde hayat daha zengin ve derin, ama yıpratıcı. 
downloaded from KitabYurdu.org

97 
 
Burada  daha  düzenli  ve  yapıcı,  ama  sıkıcı.  Ortası  olsa  keşke.  Ortası 
olabilir mi? 
   
Kopenhag'da birkaç gün geçirdikten sonra başlıyorum İs- tanbul'u 
özlemeye. Çılgın şehir. Bize rağmen hâlâ güzel olan, güzel kalan şehir. 
Kalbi  tıp  tıp  atan  şehir.  Sokakları  mavi  mor  damarlar  gibi  incecik, 
rengârenk  ve  bir  ahenk.  Karmaşık,  çelişkili,  her  taşı  altın  olmasa  bile 
muhakkak birer hikâye olan İstanbul! Hiçbir şehir tutamıyor yerini. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

98 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

99 
 
   
     Melankolik Sabahlar 
   
 
 
   
Bayram  sabahı  uyandım.  Neşe  içinde  olmalıyım,  cıvıl  cıvıl,  kıpır 
kıpır.  Ama  baktım,  moralim  limoni,  nabzım  tıp  tıp  melankolik  atıyor. 
Sebepsiz, mantıksız, öylesine, birdenbire. Hava parçalı bulutlu. Ha yağdı 
ha yağacak. Battaniyeyi çekiverdim yüzüme. Kimseyi göresim yok, bir 
günlüğüne  görünmez  olsam  keşke.  Hiçbir  yerde  durasım  yok;  gün 
batana kadar göçebe olsam keşke. Hani kapıyı açıp yürümeye başlasam, 
sanki hiç durmayacağım. Yürüye yürüye kendimi kutuplarda bulabilirim 
ben  bu  ruh  haliyle.  Oradan,  üzerinde  kutup  ayıları  resmi  olan  bir 
kartpostal satın alırım ve İstanbul'daki kendime postalarım. Derim ki: 
   
"Sevgili Ben, 
   
Merak  ediyorum  nereden  kaynaklanıyor  şu  melankolik  hallerin? 
Nasıl  oluyor  da  hem  aileni,  dostlarını,  arkadaşlarını,  okurlarını  ve 
ekseriya  insanlığı  bu  kadar  seviyor,  sevebiliyor  hem  de  zaman  zaman 
böylesine had safhada asosyal ve münzevi olabiliyorsun? Bir bulabilsem 
dengeni... Bir anlayabilsem seni..." 
   
 
 
   
Bayram  sabahı  uyandım.  Kutuplara  gitmek  yerine,  evde  kaldım. 
Kapı çaldı, açtım. Karşımda bir misafir. Tanıdık bir yüz, ta öteden. 
   
Çocukluğumdan  beri  zaman  zaman  beni  yoklayan  o  dipsiz  ve 
sebepsiz  durgunluk  ve  kasvet,  namı  diğer  Melankolianım  (Melankoli 
Hanım'ın  hızla  söylenmiş  biçimi)  bayram  ziyaretine  gelmiş.  Elinde  bir 
kutu  çikolata.  Tabii  ki  bitter.  Nasıl  kışkışlarım?  Nasıl  "Git"  derim? 
Mecburen buyur ediyorum. 
   
"Hoşgeldin Melankolianım..." 
downloaded from KitabYurdu.org

100 
 
   
Melankolianım  siyah  saçları  sımsıkı  topuz,  ayağında  ten  rengi 
çorabı,  üzerinde  şık  bir  nefti  döpiyes,  oturuyor  salonda.  İncecik,  bir 
gıdım fazlası yok, her zamanki gibi. Yanına ilişiveriyorum. "Söylesene" 
diyorum,  "neden  insanlar,  bilhassa  kadınlar  kimi  zaman  ansızın 
melankoliye  yakalanırlar?  Biyolojik  mi  bunun  sebebi?  Kültürel  mi? 
Mistik  mi?  Ekonomik  mi?  Hormonlarımız  mı  bunu  yapan,  toplumsal 
koşullanmışlıklarımız  mı?  Nedir  ansızın  kadınlara  gelen  hüzün 
dalgalarının sebebi?" 
   
Diyor ki bana: "Erkek genellikle güneş gibidir. Ya batar ya çıkar. 
İktidar peşinde, ya kazanır ya tepetaklak yuvarlanır. Net, berrak, sade ve 
yalın.  Kadın  ise  ayın  halleri  gibidir.  Parlarken  bile  bir  yanı  karanlıkta 
kalır. En görünür olduğu zamanlarda bile bir parçası bulutların ardında... 
Kadın muammadır." 
   
"E ne  yapacağız  peki?" diyorum sabırsızlıkla. "Nasıl çıkacağız  bu 
hallerden? 
   
"Çıkarız elbet, yeter ki kendimize ve etrafımıza dürüst olalım, rol 
yapmayalım.  Melankoliyi  de  benimseyip,  seveceğiz.  Ve  onu  bastırarak 
yok  etmek  yerine,  üretken  enerjiye  çevireceğiz"  diyor.  "Melankoliyi 
görmezden gelmek çözüm değil. Onun yerine, alıp hamur gibi yoğurup 
şekiller  inşa  edeceğiz.  Hüzün  dediğin  yakışır  insana,  yakışır  kadınlara. 
Hüznü sanatın, edebiyatın ve yaratıcılığın emrine vereceğiz." 
   
Hoşuma  gidiyor  söyledikleri.  İlgiyle  dinliyorum.  "Sana  tuhaf  bir 
yöntem  önerebilirim"  diye  devam  ediyor  Melankolianım.  "Derhal  bir 
kitabevine git, bir adet Cioran kitabı satın al. Hali hazırda bozuk akseden 
moralin  öyle  bir  hızla  dibe  vuracaktır  ki,  oradan  sekip  de  su  yüzüne 
çıkman kaçınılmaz." 
   
Cioran  geçtiğimiz  yüzyılın  en  bedbin,  en  karamsar,  en  ünlü 
filozoflarından. Romanyalı. Tesadüf değil Romanya'dan çıkmış  olması. 
Onun  gibi  damardan  kasvet  bir  ses  Kanada'dan,  Las  Vegas'tan  ya  da 
Kanarya  Adaları'ndan  çıkacak  değildi  ya.  Doğu  Avrupa'dan  çıkacak 
downloaded from KitabYurdu.org

101 
 
haliyle.  Öyle  bir  adam  düşünün  ki,  daha  üniversite  yıllarında  hayatı 
didik  didik  ederek  sorgulamaya  başlasın.  Öyle  bir  genç  adam  düşünün 
ki,  henüz  23  yaşında  kaleme  alıp  yayımlattığı  felsefe  kitabının  adı 
"Ümitsizliğin  Doruklarında"  olsun.  Bu  yapıtında  Bergsonculuğu, 
yaşadığımız  hayatın  kaçınılmaz  bir  biçimde  trajik  olan  boyutunu 
anlayamamakla  ve  açıklayamamakla  suçlar  Cioran.  Zor  adamdır 
vesselam!  Bir  başka  başyapıtıÇürümenin  Kitabı'nda  şöyle  der: 
"Kökeninde  yıkıma  mahkûm  olmayan  hiçbir  'yeni  hayat'  görmedim 
şimdiye  kadar.  Her  insanın  zaman  içinde  ilerleyip  bunalımlı  bir  geviş 
getirmeyle  kendini  tecrit  ettiğini,  yenilenme  niyetine  de  ümitlerini 
soldurup kendi içine düştüğünü gördüm." 
   
 
 
   
Sevgili kadınlar, bir sabah uyanır da Melankolianım'ı salonunuzda 
bulursanız, kovmayın onu. İlginç kadındır, tanımaya değer. Cioran okur, 
Leonard Cohen dinler, renklerden en çok griyi sever. Bir bardak çay için 
karşılıklı.  Tanışın  kendisiyle.  Hoşsohbettir,  şöhretinin  aksine.  Ve  ne 
zaman  ruh  haliniz  tökezlese,  sizden  daha  bedbin  birinin  sesine  kulak 
verin. Belli olmaz iyi gelebilir. Çivinin çiviyi söktüğü olmuştur. 
   
downloaded from KitabYurdu.org

102 
 
   
 
   
   
downloaded from KitabYurdu.org

103