Фирузя мяммядли

Сечилмиш ясярляри 
lX 
3. Almaz mədəni barədə nə bilirsən? 
4. Şüşə kəsən almaz nə üçün texniki almaz 
adlanır? 
Belə yazıların aparılması təkcə peşə 
təsəvvüründə deyil, şagirddə yaradıcı təfəkkürün 
inkişafında da müəyyən rol oynaya bilər. Əlbəttə, 
mövzuların paylanmasından əvvəl müəllim hər bir 
mövzuya dair izahat işi aparmalıdır. 
«Sözün quruluşu» mövzusu üzrə verilmiş 31, 
32, 35, 36 nömrəli çalışmalar xalq təsərrüfatının 
sahələri, xüsusən kənd təsərrüfatı, bağçılıq üzrə 
müxtəlif peşələr barədə məlumatlarla zəngindir. 
Belə ki, 36 nömrəli çalışmada mürəkkəb sözlərin 
seçilməsi tələb olunsa da, verilmiş mətnin 
məzmunu şagirdlərin seçəcəyi mürəkkəb sözlərin 
etimologiyasından bəhs edir. Bu sözlər isə başdan-
başa kənd təsərrüfatı məhsulları, quşçuluq və 
meyvəçiliklə əlaqədar adlardan ibarətdir. Məsələn, 
«böyürtkən», 
«qarğıdalı», 
«barama 
qurdu», 
«günəbaxan», «şanapipik» sözlərinin etimologiyası 
– mürəkkəb adların yaranma yolu barədə söhbət 
eyni zamanda bu sözlərin ifadə etdikləri meyvə-tə-
rəvəz bitkiləri və quşlar haqqında da danışmağa 
imkan verir. Lakin bu axırıncı şagirdləri dərsin əsas 
məqsədindən yayındırmamalı, ikinci planda – 
sözlərin mənaca izahı və həyatla əlaqəsi şəklində 
aparılmalıdır. 
Müəllim 
«qarğıdalı», 
«günəbaxan» 
bitkilərinin xüsusiyyəti və becərilməsinə dair ev 

---

396 
Фирузя Мяммядли 
tapşırığı şəklində yazı işi: «baramaqurdu haqqında 
bildikləriniz» mövzusunda şifahi sözbət apara bilər. 
Nitq hissələrinin təkrarına həsr olunmuş 
bölmədə isim, sifət, say, əvəzlik və feillərə dair 
qaydalar xatırladılmış və praktik cəhətdən nəzəri 
müəddaların möhkəmləndirilməsinə, həmçinin 
tətbiqinə xidmət edən müxtəlif məzmunlu 
çalışmalar verilmişdir. 
Məlum olduğu kimi, nitq hissələri – oxşar 
qrammatik əlamətlərinə görə qruplaşan sözlərə 
deyilir. Bu mənada əşyanın adını bildirən «isim» 
mövzusunda qrammatik cəhətdən eynicinsli olan 
müxtəlif adlar, o cümlədən peşə adlarının isim ka-
teqoriyaları çərçivəsində linqvistik xüsusiyyətləri 
öyrənilirsə, bu adın (peşə adının) özü-öz mahiyyəti 
barədə məlumat verilməsi zəruriyyətini yaratmış 
olacaqdır. Əlamət və keyfiyyətin ifadəsinə xidmət 
edən sifətlər həmin adların – buraya təkcə peşə 
adları deyil, həmçinin müxtəlif növlü sənaye və 
kənd təsərrüfatı məhsullarının adları, istehsal 
vasitələri və texniki alət adları da daxildir – 
müxtəlif tərəflərdən zahiri və daxili imkanlarının 
açılmasına, saylar kəmiyyət və sıra göstəricilərinin 
müəyyənləşməsinə, 
əvəzliklərin 
mənsubiyyət 
əlaqələrinin qurumuna və nəhayət feillər isə əmək 
proseslərinin gedişatını izləməyə imkan verəcəkdir. 
Elə buna görə də bu mövzuların tədrisi və ya 
təkrarı zamanı dərsliyin verdiyi çərçivədə 
məhdudlaşıb qalmaq lazım deyildir. Müəllim 

---

397