“Fitopreparatlar texnologiyasi” fanidan o‘quv –uslubiy majmua

“Fitopreparatlar texnologiyasi” fanidan o„quv –uslubiy majmua
20 
Adsorbent bo‗lib odatda ko‗mir va ion almashuvchi adsorbentlar tabiiy loy (glina) yoki suniy 
smolalar ishlatiladi. 
Alkaloidlar adsorbsiyasi eritma va adsorbentni mexanik aralashtirish yoki adsorbent bilan 
to‗ldirilgan kolonkalar orqali eritmani o‗tkazish yuli bian amalga oshiriladi. Alkaloidlarni 
desorbsiyasi sorbentni oldin erituvchi ishqorli suvli eritmasi, keyin organik erituvchi bilan qayta 
ishlashdan iborat. Erituvchi xaydalgandan keyin alkaloidlar yig‗indisi xosil bo‗ladi va u keyingi 
qayta ishlashga yuboriladi. Xozirgi kunda adsorbsiyali usul ko‗pgina alkaloidlar ajratib olishda 
keng qo‗llanilmokda. 
b) ishqoriy ekstraksiyalar.
O‗simlikni ishqoriy ekstraksiya yordamida olingan erkin alkaloidlarni eritmalari suv va 
spirtli ekstraktlarga nisbatan tozaroq, ya‘ni o‗zida ballast modda saqlaydi. Ularda alkaloid ajratish 
uchun, bu eritmalar suyultirilgan kislotani (1-5%) bilan chayqatiladi, bunga xamma alkaloidlar 
o‗tadi. Bu kislotali eritma oddiy tozalashga yuboriladi. 
2 chi modifikatsiyali usulning afzalligi: 
1. Asosiy jaryonlarning kamligi 
2. Alkaloidlarni ajratib olishdagi chiqimning yuqori bo‗lishi 55-75%. 
Kamchiligi: 
1. Katta xajmda organik erituvchini ishlatilishi. 
2. Ishlatilgan DXE ni regeneratsiya qilish muammolari. 
3. Texnika xavfsizligi va yon\in xavfsizligiga qo‗yiladigan yuqori talablar. 
4. Ishlatildigan asbob-uskunalarga qo‗yiladigan talablar. 
SHu usul bilan quyidagi alkaloidlar olinadi: 
1. Termolobil alkaloidlar. 
2. Tropan unumi bo‗lgan alkaloidlar. 
Bu usulning chiqish unumi - 55-75% 
Ion almashinishi bo„yicha alkaloidlarni olish va tozalash alkaloidlar yig„indisidan 
individual alkaloidlarni ajratish. 
Ion-almashinishi bo„yicha alkaloidlarni olish va tozalash 
Ion-almashinishi bo‗yicha alkaloidlarni olish va tozalash 
usuli sintetik, tabiiy, ionitlarni ishlatishga asoslangan. Tabiiy 
ionlarga sellyuloza, tuproq kiradi. Sintetikka esa ion almashinuvchi 
smolalar, anionitlar, kationitlar kiradi. Kationitlar yuqori molekulyar 
birikmalar (YUMB) bo‗lib 2 xil turda bo‗ladi: 
1. Yuqori kislorodli (sulfid kislota qoldig‗i va fosfat kislota 
qoldig‗i) 
2. Past kislorodli (SOON
-
, fenollar)
Kationitlar faqat ishqoriy sharoitda ishlatiladi. Ion almashinishi usulining, asoschisi 
N.A.Izmailovdir. 
1. Ionitni adsorbsiya sharoitini shunday xolatda olib borish kerakki unda ionitda 
alkaloidlarning adsorbsiyasi maksimum darajada va minimum darajada suyuklik fazasida 
bo‗lishini ta‘minlash kerak. 
2. SHunday sharoitlar tanlash kerakki unda max desorbsiya chiqishi kerak, mip darajada 
suyuqlik fazada ta‘minlanish kerak. 
3. Sorbent miqdorini xisoblashda shuni xisobga olish kerakki sorbsiya vaqtida ma‘lum bir 
ionlarning ion almashinuv usuliga muvofiq emas, balki molekulyar sorbsiya xisobiga amalga 
oshishi mumkin. 
A
age
A
uos
+ A
m.c.
4. Desorbsiya vaqtida ortiqcha desorbsiya qilish uchun suyuqlikning miqdori katta bo‗lishi 
kerak bu esa desorbsiyaga uchragan alkaloidlarni ionizatsiyalashni kamaytiradi. 

---