Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

kosmik tezlik ham mavjud, u quyidagiga teng: 
 
V
км c
л3
16 7

.
/
. 
 
6-§. NOINERSIAL CAHOQ SISTEMALARDA HARAKAT QONUNLARI. INERSIYA 
KUCHLARI 
 
I.Nyuton qonunlari faqat inersial sanoq sistemalarda to’g’ri bo’ladi. 
Lekin biror inersial sanoq sistemaga nisbatan tezlanish bilan harakatlanayotgan 
boshqa sanoq sistemasini ko’rsak, u noinersial sanoq sistema bo’ladi. Bunday 
noinersial sanoq sistemalarda harakat qonunlarini ko’rgarda asosiy kuchlar 
bilan birga yana qo’shimcha inersiya kuchlari deb ataluvchi kuchlarni hisobga 
olinadi. 
Bunday holda dinamikaning tenglamalaridan foydalansa bo’ladi, faqat 
noinersial sanoq sistemalarda Nyutonning II qonuni quyidagicha yoziladi. 
mW

F 

 F
i
 , (5.1) 
bu yerda F - asosiy kuch, F
i
 - inersiya kuchi. 
Inersiya kuchlariga misol sifatida aylanayotgan sistemadagi markazdan 
qochma kuchni ko’rsatish mumkin. Franso’z olimi Koriolis yerni aylanishini 
hisobga olib, yerdagi jismlarnig harakatini ko’rib chikdi va yerda meridian 
bo’ylab harakatlanayotgan jismlarga qo’shimcha inersiya kuchlari ta’sir 
qilishini aniqladi. Bu inersiya kuchini Koriolis kuchi deyiladi. 
7-§. ISH. ENERGIYA.

QUVVAT 
Kuchning jismni ko’chirishdagi ta’sirini xarakterlash uchun ish 
tushunchasi kiritiladi. Ish F kuchni vektor bilan xarakterlanaligan dS 

---

ko’chishga skalyar ko’paytmasi bilan o’lchanadi. Juda kichik dS ko’chish 
uchun