Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

 
17-§. TO’G’RI TOK MAYDONINING MAGNIT INDUKSIYASI 
Magnit maydon elektromanit maydonning xususiy ko’rinishi bo’lib, bu 
maydon asosan, harakatlanuvchi elektr zaryadiga yoki elektr zayadi bilan 
zaryadlanib harakat qilayotgan jismga va magnitlangan jismlarga ta’sir etadi. 
Magnit maydon kuchlanganligi N muhitning xususiyatlariga bog’liq emas. 
Magnit induksiya vektori 
B

esa magnit maydon kuchlanganligi 
xarakteristikasi bo’lib, moddadagi (muhitdagi) natijalovchi magnit maydonni 
xarakterlaydi. 
Magnit induksiya vektori 
B

bilan magnit maydon kuchlanganligi vektori 
H

orasida quyidagicha bog’lanish mavjud:
B
H




0
(17.1)
bu formulada , 

- muhitning vakuumga nisbatan magnit singdiruvchanligi. 
Muhitning nisbiy magnit singdiruvchanligi magnit induksiyasi V ni 
vakuumdagi magnit induksiyasi V
0 
ga nisbatan qanday o’zgarishini ko’rsatadi, 
ya’ni: 

=
B
B
0
(17.2) 
(16.1) ifodadan foydalansak, parallel to’g’ri tokning magnit induksiyasi 
uchun
dH
I
r
dl




0
2
4
sin
(17.3) 
ko’rinishdagi differensial ifodani hosil qilamiz. 
 
18-§. AMPER QONUNI 
 

---

Magnit maydon faqatgina magnit bilan o’zaro ta’sirlashibgina qolmay, 
tokli o’tkazgichga ham ta’sir ko’rrsatadi. Masalan, tokli o’tkazgichni doimiy 
magnit maydonga kiritsak, bu o’tkazgichga 
F
IBl

sin

(18.1) 
kuch ta’sir etadi, bunda I- o’tkazgichdagi tok kuchi, V – doimiy magnit 
induksiyasi, 

- tok yo’nalishi bilan magnit induksiyasi vektori
B

yo’nalishi 
orasidagi burchak. (18.1) ifoda o’tkazgich to’g’ri chiziqli va magnit maydon 
bir jinsli bo’lsagina to’g’ridir. Umumiy holda, ixtiyoriy formaga ega bo’lgan 
o’tkazgich va bir jinsli bo’lmagan magnit maydon uchun
dF
IBdl

sin

(18.2) 
ifodani yoza olamiz, bu formula Amper Qonunini ifodalaydi. Amper 
tomonidan aniqlangan qonunga asosan magnit maydonida tok elementiga  ta’sir 
etuvchi kuchning yo’nalishini topish uchun chap qo’l qoidasidan foydalaniladi. Bu 
qoidaga asosan, chap qo’lning kaftiga V vektor kiradigan qilib qo’ysak va 
uzatilgan 4 ta barmoqni tok yo’nalishi bo’yicha joylashtirsak, u holda ochilgan 
bosh barmoq kuchning yo’nalishini ko’rsatadi. ( Albatta, shu uchala yo’nalish 
bir-biriga tik bo’lishi kerak). Agar tok bilan magnit induksich vektori bir-biriga 
perpendikulyar bo’lsa, (18.1) ifodadan XBS da: 
   
  
B
F
I l
ньютон
ампе
мет
тесла



1
1
1
р*1
р
(Tl). (18.3)