Fizika ixtisosligidan boshqa ixtisosliklar uchun ma’ruza matnlari to’plami So’z boshi

 
19-§. LORENS KUCHI 
 
Tok o’tayotgan o’tkazgich toksiz o’tkazgichdan shu bilan farqlanadiki, 
unda zaryad tashuvchilarning tartibli harakati sodir bo’ladi. Harakatlanayotgan 
zaryadli zarraga magnit maydoni tomonidan ta’sir etadigan kuch Lorens kuchi 
deyiladi. Lorens kuchi: 
F
qvB

sin

(19.1) 
ifoda bilan aniqlanadi. Bu formulada v- zaryadning magnit maydonidagi 
chiziqli tezligi, 

- zaryad tezligi va magnit induksiya vektorlari orasidagi 
burchak. Harakatlanuvchi zaryad bilan magnit maydon orrasidagi o’zaro ta’sir 

---

G.Lorens formulasi deyiladi. Bu formulani vektor ko’rinishda quyidagicha 
yozishimiz mumkin: 
 
F
q v B

 
 



(19.2) 
Zaryadga ta’sir etuvchi magnit maydonning ta’sir kuchini o’ng parma 
qoidasiga asosan aniqlanadi. Agar parmaning dastasini 
v

dan 
B

ga qarab 
burasak, parmaning ilgarilanma harakat yo’nalishi, zaryadga ta’sir etuvchi 
kuchni aniqlaydi. 
Lorens kuchi tezlikka tik yo’nalgan bo’lib, tezlik vektorining yo’nalishini 
o’zgartiradi va bu kuch ish bajarmaydi. Lorens kuchining bajargan ishi nolga 
teng, ya’ni zaryadning kinetik energiyasini o’zgartirmaydi. Agar zaryad bir 
vaqtning o’zida magnit va elektr maydonda harakat qilsa, natijaviy ta’sir 
etuvchi kuch: 
F
q v B
q E

 

 




(19.3) 
ko’rinishga ega bo’ladi. 
Agar magnit maydonda harakatlanuvchi zarrachaning tezligi yo’nalishi 
B

ga perpendikulyar bo’lsa, uning traektoriyasi aylanadan iborat, shu sababli 
Lorens kuchidan zaryadlangan zarachalarni tezlashtiruvchi asboblar (siklotron, 
fazatron, betatron va h.k.) yasashda keng foydalaniladi. Bundan tashqari 
Lorens kuchidan ossillograf, televizor va radiolokatsiya asboblarini elektron 
nur trubkalarini yaratishda keng foydalaniladi.