Gidrologiya, gidrometriya va oqim hajmini

4 . 2 - j a d v a l
Suv sarflarining taqsim lanishi va ta ’m inlanganlik
egri chiziqlarini hisoblash
Suv sarflari 
oralig'i, m ’/s
T ak ro rlan ish
T a'm inlanganlik
yillar
foizlarda
yillar
foizlarda
I
2
3
4
5
1350-1300
1
1,3
1
1,3
1299-1200
1
1,3
2
2,6
1 199-1100
2
2,6
4
5,2
1099-1000
3
4,0
7
9,2
999 -9 0 0
5
6,7
12
15,9
899-800
8
10,7
20
26,6
799-700
14
18,7
34
45,3
699-6 0 0
20
26,7
54
72,0
599 -5 0 0
11
14,7
65
86,7
4 9 9 -4 0 0
6
8,0
71
94,7
399-300
3
4,0
74
98,7
299-2 0 0
1
1,3
75
100
Jam i
75
100
122"
/

---

Q m ^ s
4.1-rasm.
Taqsimlanish(l) va ta ’minlanganlik(2) egri chiziqlari.
Bevosita kuzatish m a’lum otlari asosida tuzilgan eh tim o llik ­
ning taqsim lanish egri chizig'i tasodifiy hisoblangan gidrologik 
m iqdorlarning grafik tasvirini beradi. Bunday egri chiziq tasodifiy 
miqdorlarning taqsim lanish qonuni haqida yaqqol tasavvur beradi: 
у ko'rilayotgan qatordagi h ar bir tasodifiy m iqd orning paydo 
b o'lish ehtim olini tasvirlaydi.
Shunday qilib, t a ’m inlanganlik egri chizig 'i o'rg anilay otg an 
m iqdorlarning ajratilgan oraliq o 'rta sid a uchragan suv sarflari 
qaytarilish sonini (chastota) ketm a-ket qo'shib chiqish natijasida 
hosil bo'lgan taqsim lanish gistogram m asi yordam id a tuzilgan. 
B iz tu z g a n g ra fik g id ro lo g ik q a to rd a g i suv s a r fla rin in g
xususiyatlariga taalluqli bir necha axborotni beradi. M isol uchun 
ehtimollikning taqsimlanish egri chizig'i abssissa o'qida bir-biridan 
ajralib turadigan uchta nuqta mavjud:
1-nuqta — taqsim lanish m arkazi, u qato n fin g o 'rta c h a arif- 
m etik m iqdoriga teng (shu nuqta orqali o 'tg an ordinata markaziy 
nuqta deb ataladi);
2 -n u q ta—m ediana, u qatorni teng ikkiga bo'ladi;
3 -n u q ta —m oda, bu eng katta qaytarilish chastotasiga ega 
bo'lgan q ato r a ’zolarining m iqdori. Bu n uqta orqali o 'tg a n o rd i­
nata m odal deb ataladi.
Taqsim lanish egri chiziqlari sim m etrik va asim m etrik bo'ladi. 
Agarda m arkaziy, m ediana va m odal o rd in ata la ri o 'z a ro b ir xil 
bo 'lib sim m etrik o 'q n i tashkil etsa, bunday taqsim lanish egri 
chizig 'i sim m etrik deyiladi. A sim m etrik egri chiziqlarda esa 
bu o rd in atalar bir-biriga to 'g 'ri kelm aydi. M arkaziy va m odal
123

---