Globallashuv va barqaror taraqqiyot falsafasi reja: 1

Texnopessimizm 
fan texnika yutuqlari insoniyatni boshi berk ko‘chaga olib kiradi
 
va 
pirovardda u halok bo‘ladi deb hisoblaydi
. Ko‘rib chiqilayotgan nazariyalarning ayrim 
tarafdorlari fan-texnika inqilobining salbiy oqibatlariga, xususan atrof muhitning ifloslanishi 
muammolariga ma’lum darajada e’tibor bergan bo‘lsalar-da, lekin, umuman olganda, ularning 
hech biri bundan 1980-yillarning o‘rtalarigacha jiddiy tashvishga tushmadi. Chunki, fan-texnika 
taraqqiyoti hamma narsaga qodir ekanligiga ishonch haddan tashqari katta edi. Ayni zamonda 
1960-yillarning oxirlaridan ekologik qiyinchiliklardan tashqari aksariyat davlatlar va hatto 
qit’alarga tahdid solgan boshqa muammolar: aholining nazoratsiz o‘sishi, turli mamlakatlar 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasining notekisligi, xom ashyo resurslari va oziq-ovqat 
mahsulotlari bilan ta’minlash va boshqalar tobora bo‘rtibroq namoyon bo‘la boshladi. Tez orada 
ular fan va falsafa diqqat markazidan o‘rin olib, qizg‘in bahs va munozaralar predmetiga aylandi.
Ko‘rsatilgan muammolarni falsafiy tahlil qilish borasidagi dastlabki urinishlarning o‘ziyoq 
texnokratik tendensiyalarga zid bo‘lgan, keyinchalik «texnologik pessimizm» deb nomlangan 
qarashlarni namoyon etdi. 
«ekopessimizm», asosiy e’tibor inson faoliyatining salbiy oqibatlari va 
atrof muhit muammolariga qaratilgan, ularni echish imkoniyatlari salbiy tusda ko‘rilgan holdir.
Rim klubi.
Yuqorida qayd etilgan qarashlardagi tub burilish asosan Rim klubi faoliyati 
ta’sirida yuz berdi. 1968 yil Rimda o‘zining birinchi majlisiga yig‘ilgan olimlar, faylasuflar va 
jamoat arboblarining bu nufuzli xalqaro tashkiloti hozirgi davrning eng muhim umuminsoniy 
muammolari bo‘yicha ma’ruzalar tayyorlash va e’lon qilishni o‘z oldiga vazifa qilib qo‘ydi. Bu 
tashkilotning 1972 yilda e’lon qilingan «O‘sish chegaralari» deb nomlangan birinchi ma’ruzasiyoq 
5
Қаранг: П.Т. де Шарден. Феномен человека. – М.: 1987. – С.194 

---

juda katta shov-shuvga sabab bo‘ldi, chunki insoniyat o‘zi anglamagan holda «poroxli bochka 
ustida o‘tirib, gugurt o‘ynayotgani»ni ko‘rsatib berdi. Rim klubining asoschisi va birinchi 
prezidenti Aurelli Pechchei mazkur tadqiqotga yozgan so‘zboshisida shunday deb qayd etgan edi: 
«Endilikda ona-erimiz har qanday o‘sish sur’atlariga dosh berishga, insonning har qanday 
erkaliklarini ko‘tarishga qodir ekanligiga sog‘lom fikrlaydigan odamlarning birortasi ham 
ishonmaydi. O‘sish chegaralari borligi ravshan, lekin ularning qandayligi va qaerdaligini hali 
aniqlash lozim»
6
.