Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi oila pedagogikasi

Mark Fabiy Kvintilian
(eramizning 35-96 yy.) – mashhur rimlik notiq va 
pedagog. U o’z maktabi tajribalari va antik dunyodagi pedagogik fikrlarga 
asoslanib, pedagogik masalalarni aks ettirgan birinchi maxsus qo’llanma – 
“Notiqni tarbiyalash haqida” nomli asarini yaratgan.
Alloma oilada bolalarni tarbiyalashga e’tibor qaratib, bola shaxsining 
rivojlanishida uning tabiiy qobiliyatlarini hisobga olishga katta ahamiyat beradi. 
Uning fikricha, “bilishga intilish irodaga bog’liq, majburan o’qitish mumkin 
emas”
23
.
Kvintilian bolalar katta tantanalarda ishtirok etadigan hamda kattalarning 
nojo’ya xatti-harakatlarining guvohi bo’ladigan Rim jamiyatining yuqori 
qatlamlaridagi oila tarbiyasini qattiq tanqid qiladi. U ota-onalardan bola ta’sirchan 
bo’lishi, unda yaxshi va yomonlikning oson ildiz otishini esda tutishni talab qildi 
va tarbiyachi-pedagoglarni tanlashda ham bunga e’tibor qaratish zarurligini 
uqtiradi.
Allomaning pedagogik qarashlarida oilada bolalarni notiqlik san’ati asoslarini 
egallashlariga e’tibor qaratish maqsadga muvofiqligiga oid fikrlar ham mavjud. 
O’tkir xotira, badiiylik, to’g’ri talaffuz, yorqin nutq va boy mimika bo’lajak 
21
Ўша манба. – 65-бет. 
22
Ўша манба. – 65-бет. 
23
Квинтилиан. О воспитании оратора. Часть 1. – Москва, Сант-Петербург: 1834г. – С. 3-8. 

---

28 
notiqni shakllantirishda muhim omillar sanaladi. Kvintilianning fikricha, oilada 
bo’lajak notiqni tarbiyalashda bolalarni she’r yod olishga o’rgatish eng samarali 
vosita sanaladi. Alloma o’z davrida bugungi kunda ham ta’lim jarayonida qo’llanilayotgan 
she’rni yod olish metodikasini asoslagan. Mashhur pedagog birinchi bo’lib, she’r 
yodlash metodikasini quyidagicha asoslaydi: 
1.
She’rni to’lig’icha o’qish. 
2.
She’rni mantiqiy jihatdan qismlarga ajratish. 
3.
She’rning har bir qismini yodlash. 
4. She’rni to’lig’icha ifodali o’qish
24
. 
Mashhur pedagogning fikricha, bolalarning qobiliyatlari quyidagi belgilarda 
namoyon bo’ladi: kuchli xotira, o’tkir zehn, tezkor fikrlash, egallangan bilimlarni 
uzoq vaqt saqlash, bolada juda yoshlikdan rivojlangan taqlidchilik
25
.