GÜLÜstan prospekti

Üçüncü fəsil: Aşiqanə məktub
 
Ə
li  ağa  gedəndən  bir  həftə  sonra  Mehdi  əmi  nikah 
mərasiminin  şəkillərini  gətirdi.  Mən  bir  dəfə  tələsik 
bütün  şəkillərə  baxdım.  Şəkillərin  keyfiyyətinə  əmin 
olandan  sonra  yavaş-yavaş  və  diqqətlə  baxmağa 
başladım.  Şəkillər  bir  neçə  saat  anamın,  atamın  və 
bacılarımın  əlində  fırlandı.  Onlar  doyunca  baxandan 
sonra  şəkilləri  götürüb  otağa  girdim.  Bəzən  bir  şəklə 
yarım  saat  tamaşa  edirdim.  Şəkilləri  görüb  daha  çox 
darıxdım  və  gecə  yarısı  qələmi  götürüb  Əli  ağaya  ilk 
məktubumu yazdım. 
Ertəsi  gündən  etibarən  günləri  saymağa  başladım. 
Məhbuslar  kimi  təqvimimə  əlamət  vurur  və  günləri 
sayırdım. 
Ə
li  ağa  aprelin  1-də  getmişdi,  26-da  axşamüstü 
qapının  zəngi  çalındı.  Daxilimdə  bir  səs  dedi  ki,  Əli 
ağadır. 
Çadramı  başıma  atıb  qaçdım.  Əmir  ağa  idi.  Tez-tez 
salamlaşıb ata-anamdan tutmuş dayıma və nənəmə qədər 
bir-bir  hamının  halını  soruşdu.  Axırda  da  cibindən  bir 
zərf  çıxarıb  dedi:  "Firiştə  bacı,  bu  məktubu  Əli  sənə 
göndərib". 
O  qədər  sevindim  ki,  necə  təşəkkür  etdiyimi  və  necə 
sağollaşdığımı  bilmədim.  Qapını  bağlayandan  otağa 
çatana qədər məktubu bir neçə dəfə oxudum. 
Məktub  çox  sadə  və  qısa  idi.  Salamdan  və  halımı 
soruşmaqdan  başqa  bir  şey  yox  idi,  lakin  bu  da  mənə 
qüvvə verdi. Sanki Əli ağa yanımda idi və sevgi möhrünü 
qəlbimə vurmuşdu. O, məktubda yazmışdı: "Bismillahir-
Rəhmanir-Rəhim.  Şəhidlərin  qanının  hörmətini  qoruyan 
Allahın  adı  ilə.  Batil  əleyhinə  haqq  cəbhəsindən, 

 
92
şə
hidlərin  al  qanına  boyanmış  cəbhədən  səmimi 
salamlar! Bu qanlı torpaq İmam Hüseynin (ə) Kərbəlasını 
xatırladır  və  onun  gözəl  ətri  insanı  Allah  görüşünə  aşiq 
edir. 
Düz-dərələr  arasından,  fərsənglərlə  uzaq  yoldan  və 
İ
ranın Kərbəlasından səmimi salamlar! 
Ə
bu  Abdullah  Hüseynin  (ə)  həqiqi  həbib  ibn 
məzahirlərindən  və  malik  əjdərlərindən  sizə  səmimi 
salamlar! 
Ə
gər  mənim  halımı  soruşsanız,  Allaha  şükür, 
yaxşıyam  və  Allah  qəbul  etsə,  Ona  bəndəlik  edirəm. 
Ümidvaram,  bir  gün  İslamın  qlobal  küfrə  qələbəsindən 
və  dövrün  imamının  mübarək  əli  ilə  zülmün  kökünün 
kəsilməsindən  sonra  Zəhra  xanımı,  onun  hörmətli, 
hizbullahçı  və  inqilabçı  ailəsini  yenidən  yaxından 
görəcəyəm.  Sizdən  istəyirəm  ki,  ibadət  və  dua  zamanı 
Böyük  Allahdan  mənim  günahlarımın  bağışlanmasını 
diləyəsən.  Həmçinin  Allahdan  istə  ki,  mənim  iştirak 
etdiyim  və  sənin  də  şərik  olduğun  bu  cihadı  hər 
ikimizdən  qəbul  etsin.  Daha  sizə  əziyyət  vermirəm. 
Mahmud  ağa  da  yaxşıdır.  Mənim  adımdan  hörmətli  ata-
anana və bacılarına salam yetir. Başqa bir sözüm yoxdur. 
Sizi Allaha tapşırıram. 
İ
slam xidmətçisi Əli Çitsazian". 
Yatanda  məktubu  balışımın  altına  qoydum  və  ertəsi 
gündən  hara  getdimsə,  çantamda  özümlə  apardım.  Elə 
bilirdim ki, o məktub elə Əli ağanın özüdür. 
Ə
li  ağanın  məktubunun  həmişə  üstümdə  olmasına 
çalışırdım,  çantamı  açıb  məktubun  zərfini  görəndə  yaxşı 
hisslər keçirirdim. 
Mayın  16-da  Əli  ağa  Həmədana  dönmüş  və  birbaş 
bizə gəlibmiş. Ertəsi gün və axşam da gəlmiş, yarım saat 

 
93
da  qapının  arxasında  qalıbmış.  Biz  isə  hər  şeydən 
xəbərsiz halda nənəmgildə idik. 
Hər  həftənin  bazar  ertəsi  və  cümə  axşamı  günləri 
ailəvi şəkildə Cənnət bağı məzarlığına şəhidlərin dəfninə 
gedirdik.  Həmin  gün  də  cümə  axşamı  idi,  hamılıqla  bir 
şə
hidin tabutunun arxasınca yola düşdük. Şəhidlər gülzarı 
məzarlığında birdən Əli ağanı gördüm. Əvvəl fikirləşdim 
ki,  yəqin  oxşadıram.  Onu  atama  göstərdim.  Atam 
yaxınlaşıb  onu  övladı  kimi  qucaqladı,  üzündən  və 
alnından  öpdü.  Atam  Əli  ağanın  əlindən  möhkəm  tutub 
onu  başdan-ayağa  süzür  və  həzz  alırdı.  Əli  ağa 
xəcalətindən qızarıb başını aşağı salmışdı və dayanmadan 
təşəkkür edirdi. Bir neçə dostu da  yanında idi. Atam Əli 
ağanı  gördüyünə  o  qədər  sevinmişdi  ki,  israrla  şam 
yeməyinə dəvət etdi. 
Ş
am  azanından  sonra  Əli  ağa  bizə  gəldi.  Səkkizcibli 
ş
alvarla  sürməyi  bir  köynək  geyinmişdi.  Sarı  saçı  alnına 
tökülüb  görkəmini  dəyişdirmişdi.  Atam  Əli  ağa  ilə 
görüşüb  onu  yenidən  qucaqladı,  bir  neçə  dəfə  üz  və 
alnından  öpdü.  Əlindən  tutub  onu  yanında  oturtdu  və 
söhbətə başladı. Cəbhənin və müharibənin vəziyyətindən 
soruşdu.  Bir  qədər  sonra  anam  bir  bəhanə  ilə  atamı 
çağırdı.  Anam  atamın  başını  qarışdırdı  və  işarə  ilə  məni 
Ə
li  ağanın  yanına  yolladı.  Şəkilləri  götürüb  ona 
göstərməyə apardım. 
Nikah  mərasimindəki  şəkillərdən  çox  xoşu  gəldi, 
süfrənin  başında  ikimizin  çəkdirdiyimiz  şəklə  bir  neçə 
dəfə baxıb dedi: "Bu, hamısından yaxşıdır". 
Fürsətdən  istifadə  edib  təklikdə  dedi:  "Zəhra  xanım, 
sabah  cümədir,  evdə  heç  kim  olmayacaq.  Günorta  saat 
üçdə bizə gəl". 

 
94
Qəbul  etdim.  Lakin  ertəsi  gün  bunu  anama  deyəndə 
gözlədiyimin əksinə olaraq, qəbul etmədi və dedi: "Evdə 
heç kim  yoxdursa, getməsən,  yaxşıdır. Əgər Əli ağa özü 
ardınca gəlsə, eybi yoxdur, amma cümə günü günortadan 
sonra  bir  qızın  təkbaşına  qalxıb  camaatın  evinə  getməsi 
yaxşı deyil". 
Çarəm  yox  idi.  Gərək  icazə  verməyəcəyini  təxmin 
edəydim.  Anam  bizim  üzərimizdə  çox  həssas  idi,  dost-
aşnanın evinə də getməyə icazə vermirdi. Etirazsız qəbul 
etdim. 
Anamızın 
sözünün 
üstə 
söz 
deməməyi 
öyrənmişdik. Bilirdik ki, o, bizim xeyrimizi istəyir. 
Saat  üçə  yaxınlaşdıqca  həyəcanım  artırdı.  Ona  xəbər 
verməyə telefonumuz yox idi. Qorxurdum ki, mənə acığı 
tutar.  Həm  də  ona  ürəyim  yanırdı,  bilirdim  ki,  gözü 
yoldadır. 
Onu  xəbərdar  etməyə  heç  bir  yol  tapmadım.  Yalnız 
dua  edirdim  ki,  öz  ürəyinə  düşsün  və  mənim  ardımca 
gəlsin. Nəhayət, saat üç oldu; sonra isə dörd, beşin yarısı, 
beş... 
Çox  narahat  idim.  Düşünürdüm  ki,  indi  Əli  ağa  nə 
fikirləşir;  heç  şübhəsiz,  hirslənib.  İlk  dəfə  qərara  gəlib 
vaxt  təyin  etmişdik  və  mən  əməl  etməmişdim.  Atam  və 
bacılarım  televizora  baxırdılar,  mənsə  sanki  bu  dünyada 
deyildim;  nə  səs  eşidirdim,  nə  də  bir  şey  görürdüm. 
Gözümü  televizora  dikmişdim,  kino  gedirdi,  amma 
fikrim  Əli  ağada  idi.  Heç  nəyə  hövsələm  yox  idi. 
Fikirləşirdim  ki,  sabah  Əli  ağa  necə  reaksiya  verəcək? 
Küsəcək,  yoxsa  sağollaşmadan  cəbhəyə  gedəcək? 
Ə
səbiləşib mənimlə dalaşacaq, yoxsa gəlib gileylənəcək? 
Qəribə həyəcanım vardı. 
Həmin  gün  o  qədər  uzandı  ki,  sanki  heç  vaxt  axşam 
olmayacaqdı.  Bu  səbəbdən  günbatan  çağı  başımın 

 
95
ağrıdığını  bəhanə  edib  yataq  otağına  girdim  və  şam 
yemədən yatdım. 
Ertəsi  gün  məktəbdən  qayıdanda  arxamda  motosiklet 
səsi eşitdim. Kiminsə ardımca gəldiyini hiss etdim. Adət 
üzrə,  ətrafıma  baxmadan  sürətimi  artırdım.  Evə  bir  neçə 
addım qalmış arxadan tanış səs eşitdim. 
– Salam. Necə tez-tez gedirsən! 
Ə
li  ağanın  səsi  idi.  Dönüb  baxdım.  Üzündə  təbəssüm 
vardı. Rahat nəfəs aldım. 
Soruşdu ki, necəsən? 
Baxışında və səsində heç bir narahatlıq yox idi. Cavab 
verdim ki, sağ ol, yaxşıyam. 
Soruşdu ki, bəs dünən nə üçün gəlmədin? 
Utandım  və  narahatlıqla  dedim:  "Bağışlayın,  öz 
təqsirim  deyildi.  Anam  icazə  vermədi.  Dedi  ki,  cümə 
günü təkbaşına getməyin yaxşı deyil". 
Ə
li  ağa  sakit  qalıb  təsdiq  əlaməti  olaraq,  başını 
yellədi. 
–  Səndən  nigaran  qaldım.  Qorxdum  ki,  Allah 
eləməmiş,  nəsə  bir  hadisə  baş  verib.  Allaha  şükür  ki, 
yaxşısan. 
Gülümsəyib açarı çantamdan çıxardım. 
– Hər halda, çox üzr istəyirəm. Anam dedi ki, Əli ağa 
özü gəlib aparsaydı, eybi olmazdı. 
Ə
li ağa yenidən təsdiq əlaməti olaraq başını yellədi və 
dedi:  "Hacı  xanım  haqlıdır,  yaxşı  edib  ona  qulaq  asdın. 
Onda bu gün günortadan sonra özüm gələrəm ardınca". 
Rahat  nəfəs  alıb  qapını  açdım  və  dedim:  "Buyurun 
içəri". 
Ə
li ağanın işi vardı, sağollaşıb getdi. Sevincək həyətə 
girdim və mətbəxə qaçdım. Anam evdə yox idi. Bir neçə 
saatdan  sonra  sexdən  qayıdanda  hadisəni  danışdım. 

 
96
Anam  razılıq  verdi  və  mən  paltarlarımı  hazırlamağa 
başladım. 
Saat üçə on beş dəqiqə qalmış Əli ağa gəldi. Dostunun 
maşınını  almışdı.  Mən  ikinci  dəfə  idi  onlara  gedirdim. 
Evlərində  heç  kim  yox  idi.  Bir  neçə  gün  idi  ailəsi  Hacı 
Sadiqgildə qonaq idi. Ev boş olduğuna görə bu dəfə daha 
yaxşı  görə  bildim.  Evdə  kiçik  bir  giriş  hissəsi  vardı. 
Tualet  sol  tərəfdə  idi.  Yanında  yarım  metr  eni,  bir  metr 
yarım  uzunu  olan  çox  kiçik  bir  yer  vardı,  yorğan-döşəyi 
oraya yığmışdılar. Sağ tərəfdə ensiz uzun bir mətbəx var 
idi.  Mətbəxin  divarlarından  sarmaşan  güllər  uzanmışdı. 
Günəş  düşən  pəncərənin  arxası  müxtəlif  ev  gülləri  ilə 
dolu idi. 
Ağ  mətbəx  mebelinin  bütün  qapılarının  üstü  təbiət 
mənzərələri  və  ya  gözəl  uşaq  şəkilləri  ilə  dolu  idi. 
Mətbəxə  girəndə  adam  həvəslənib  bir-bir  hamısına 
baxmaq 
istəyirdi. 
Mətbəxin 
sonunda 
pəncərənin 
yanındakı  dəmir  qapı  kiçik  bir  balkona  açılırdı.  Balkon 
turşu,  kartof  və  soğan  kimi  şeylər  saxlamağa  yaxşı  yer 
idi.  Mənsurə  xanımın  mətbəx  bəzəmək  zövqünü 
bəyəndim. 
Evdə  bir  yemək,  bir  də  qonaq  otağı  var  idi.  Qonaq 
otağı  iri  sarı  gülləri  olan  qəşəng  boz  pərdə  ilə  yemək 
otağından ayrılırdı. 
Evin  harasına  ayağını  qoysaydın,  qarşında  böyük  bir 
pəncərə  görürdün.  Onlar  evi  işıqlandırırdı  və  günəş 
ş
üasını evə salırdı. 
Mətbəxdəki  güllərdən  bir  neçəsi  də  dəhlizdə 
radiatorun üstündə idi. Divara dırmaşmışdı, budaqları və 
ürək  şəklində  olan  yaşıl  yarpaqları  tavandan  asıla 
qalmışdı. Güllər evin gözəlliyini qat-qat artırırdı. 

 
97
Evin  sonunda,  yəni  giriş  qapısı  ilə  üzbəüz  başqa  bir 
taxta qapı kiçik bir dəhlizə açılırdı. Orada hamam və üz-
üzə iki yataq otağı yerləşirdi. Əli ağa sağ tərəfdəki yataq 
otağının  qapısını  açdı.  Səhv  etməsəm,  onunla  Əmir 
ağanın yataq otağı idi. 
Otağın  bütün  divarlarına  şəhidlərin  və  İmam 
Xomeyninin  şəkilləri  vurulmuşdu.  Şəkillərin  arasından 
döyüşçülərin  alın  lentləri  və  kimlik  nişanları  asılmışdı. 
Otaqda kitab şkafı da vardı. 
Ə
li ağa yerdə oturub divara söykəndi və işarə ilə mənə 
də  yer  göstərdi.  Oturdum  və  vurduğu  qızılgül  ətrini 
duydum.  Ayağa  qalxıb  kitabxanaya  yaxınlaşdı  və 
kitablarının  arasından  bir  albom  çıxarıb  dedi:  "Gəl  birgə 
alboma baxaq". 
Albomu  yavaş-yavaş  vərəqləməyə  başladı.  Bəzi 
adamların  başları  qırmızı  dairəyə  alınmışdı.  Bir  şəklin 
üzərinə  barmağını  qoyub  dedi:  "Bu,  dostum  Şəhid 
Ə
mirhüseyn  Fəzlullahidir.  O,  Məcnun  adasında  şəhid 
oldu. Bu biri Şəhid Məhəmmədəli Cirbanədir". 
Bədəninin,  nəfəsinin  və  ətrinin  qoxusu  bir-birinə 
qarışmışdı. Səsi qəhərli olsa da,  yaxşı hisslər keçirirdim. 
Ürəyim  istəyirdi  ki,  zaman  dayansın,  o  halda  illərlə  bir-
birimizin  yanında  qalaq.  O  qədər  şəhid  şəkli  olduğuna 
görə oranın ab-havasının digər yerlərdən fərqli olduğunu 
hiss  edirdim.  Albomu  vərəqləyir  və  hər  səhifəsində 
barmağını  bir  neçə  şəkil  üzərinə  qoyurdu.  Çox  narahat 
olub  kövrələndə  meyvə  və  ya  çay  gətirmək  bəhanəsi  ilə 
otaqdan çıxırdı. 
Bir  neçə  dəfə  də  kitab  şkafından  nəsə  gətirmək 
bəhanəsi  ilə  məni  yerimdən  qaldırdı.  Güman  ki  bu 
bəhanə ilə mənə yaxşı baxmaq istəyirdi. 

 
98
Soruşdum:  "Əli  ağa,  eşitmişəm  Ənsar  diviziyasının 
uşaqları  səni  çox  sevirlər.  Deyirlər  sən  ağır  cinayət 
törədib  edama  məhkum  olunmuş  məhbusları  cəbhəyə 
aparır və üzərlərində o qədər işləyirsən ki, başqa bir adam 
olurlar". 
Ə
li ağa gülümsünüb soruşdu: "Kimdən eşitmisən?" 
Qürurla cavab verdim: "Eşitmişəm də". 
Sonra  reportyorlar  kimi  çox  nəzakətlə  soruşdum:  "Bu 
adamlar  təhlükəli  deyillər?  İndiyə  qədər  sizə  problem 
yaratmayıblar?" 
Ə
minliklə  cavab  verdi  ki,  əsla,  mən  adamlarıma 
həmişə  deyirəm...  Təbəssüm  edib  sözünə  davam  etdi: 
"Sənə  də  deyirəm,  Zəhra  xanım,  sən  də  öz  adamımız 
oldun:  Cəmiyyətdə  gözəl  əxlaq  birinci  sözü  deyir.  Əgər 
biz  gözəl  əxlaq  üzərində  yaxşı  işləsək,  cəmiyyətimiz 
ideal olar. Əgər bir İslam cəmiyyətində insanların əxlaqı 
yaxşı  olsa,  ideal  cəmiyyət  qurular.  Ölkənin  ilahi  yöndə 
olması  üçün  biz  xalqın  qəlbinə  girməliyik.  Mən  öz 
adamlarımla belə olmağa çalışıram. Həyatda məni ən çox 
sevindirən  iş  yanlış  yolda  olan  bir  adamı  düzgün  ilahi 
yola  gətirməkdir.  İmam  Xomeyni  buyurub  ki,  cəbhə 
insanı  islah  edən  universitetdir.  Biz  imamın  yolunun 
ardıcılıyıqsa, onun fərmanlarına əməl etməliyik". 
Bu vaxt qapının zəngi çalındı. Əli ağa şkafın qapısını 
açıb  tapançasını  götürdü,  belinə  qoyub  qapıya  getdi.  O 
vaxta qədər Əli ağada silah olduğunu bilmirdim. 
Az sonra narahat halda qayıtdı. Nigaranlıqdan bağrım 
yarıldı. Soruşdum ki, nə olub? 
Başını  yelləyib  dedi:  "Albomdakı  şəkillərdən  biri  də 
bir  neçə  gün  öncə  uçub:  Hüseyn  Şərifi.  Yaralanmışdı. 
İ
ndicə  xəstəxanadakı  şəklini  sənə  göstərdim.  O,  şəhid 
olub, Həmədana gətiriblər. Getməliyəm". 

 
99
Qalxıb  meyvə  boşqablarını  və  çay  sinisini  mətbəxə 
apardım.  Əli  ağa  hazırlaşınca  meyvələri  soyuducuya 
qoyub stəkanları yudum. 
Dostları  qapının  önündə  gözləyirdilər.  Əli  ağa 
dostundan  alıb  sürdüyü  maşınla  məni  evimizə  qoydu  və 
getdi.  Anam  məni  görən  kimi  təəccüblə  soruşdu: 
"Gedirsən, yoxsa gəldin?" 
Dedim ki, gəldim. 
Təəccüblə  soruşdu:  "Nə  oldu?  Axı  sən  indi 
getmişdin!" 
Ə
li  ağanın  tapançası  haqda  fikirləşirdim.  Məsələni 
anama  danışdım.  Anam  başını  yelləyib  dedi:  "Vəziyyət 
yaxşı deyil. Bir tərəfdən müharibə gedir və Səddam kimi 
düşmən var, bir tərəfdən də beşinci kolon və münafiqlər 
uşaqlardan  əl  çəkmirlər.  Allaha  şükür  ki,  bizim 
gənclərimiz ağıllıdırlar. Gərək ehtiyatlı olsunlar". 
Ertəsi  gün  səhər  anam  Nəfisəni  özü  ilə  dərzi  sexinə 
apardı.  Mən  imtahana  hazırlaşmalı  idim.  Dərs  oxumaq 
istəyirdim  ki,  Əli  ağa  zəngi  çaldı  və  içəri  girdi.  Oturub 
söhbət etdik. Bu dəfə mənim növbəm idi; şəkil albomunu 
gətirdim və birgə baxmağa başladıq. Getməyə tələsirdi. 
Ertəsi  gün  bazar  ertəsi  idi.  Onu  çox  gözlədim,  amma 
gəlmədi.  Həmədanda  olduğu  müddətdə  onunla  hər  gün 
görüşmək  istəyirdim.  Darıxırdım.  Sanki  onu  görməyə 
vərdiş  etmişdim.  Anamla  Cənnət  bağına  getdik. 
Fikirləşdim ki, bəlkə Hüseyn Şərifinin dəfni olar və onu 
görərəm. 
Cənnət  bağında  çox  adam  vardı.  Nə  qədər  göz 
gəzdirsəm də, onu  görmədim. Orada olduğum müddətdə 
və hətta evə dönərkən yolda ətrafıma baxır, onu görməyə 
ümid bəsləyirdim. 

 
100
Çərşənbə  axşamı  da  imtahanlararası  möhlət  günüm 
idi. Yenicə dərs oxumağa başlamışdım ki, qapı döyüldü. 
Ə
li  ağa  idi.  Nə  qədər  israr  etsəm  də,  içəri  girmədi. 
Sağollaşmağa gəlmişdi. Cəbhəyə gedirdi. 
Arxasınca  su  atdım.  Qapının  ağzında  dayanıb  ona 
tamaşa etdim. Bir qədər aralanandan sonra ətrafına baxdı, 
küçədə  heç  kimin  olmadığını  görüb  ucadan  dedi: 
"Özündən muğayat ol, haqqını halal et". 
Yalnız  özüm  eşidəcəyim  tərzdə  yavaşdan  dedim: 
"Allah eləməsin! Şəfaət yadından çıxmasın!" 
Uzaqdan mənə əl yellədi. Ağ çadramı qolumun üstünə 
atıb  mən  də  ona  əl  yellədim.  Küçənin  sonuna  qədər 
dayanıb ona baxdım. 
O  gedəndən  sonra  yenidən  təqvimdə  nişanlamalara 
başladım.  Hər  bitən  günə  həsrətlə  bir  əlamət  vurub 
karandaşla  yazırdım:  "İki  gün  ötdü...  On  gün...  On  iki 
gün..." 
Ə
li ağa on üç gün idi getmişdi. Mayın 28-i idi. Məktəb 
paltarlarımı  geyinirdim.  Saat  səkkizə  on  beş  dəqiqə 
qalırdı. Qapı döyüldü. Qapının zəngini gözləməyə vərdiş 
etmişdim. Özümü ildırım kimi qapıya çatdırdım. Əli ağa 
idi.  Yorğun  və  üst-başı  bulaşıq  idi.  Onu  görəndə  sanki 
dünyanı  mənə  verdilər.  İçəri  dəvət  etdim.  Anam  da 
qapıya  qaçdı.  Sanki  oğlu  gəlmişdi.  Sevincək  əlindən 
tutub həyətə çəkdi, soruşdu ki, nə vaxt çatdınız? 
–  Elə  indicə.  Uşaqlarımızdan  biri  şəhid  olub,  sabah 
qayıdacağam. 
Anam dedi: "Onda şam yeməyinə bizə gəlin". 
Həmin  gün  mənim  doğum  günüm  idi.  Anam 
hamımızın  doğum  günlərini  əzbər  bilirdi.  Əli  ağa 
gedəndən  sonra  dedi  ki,  sənə  ad  günü  keçirmək 
istəyirəm. 

 
101
Dedim: "Yox, ana, bəs eşitmədin ki, Əli ağanın dostu 
şə
hid olub?!" 
Anamın  çoxlu  planları  vardı,  Əli  ağanın  ailəsindən 
ə
lavə başqa qonaqlar da çağırmaq istəyirdi. Lakin planını 
dəyişdirdi.  Axşamüstü  ad  günümü  təbrik  edib,  aldığı 
hədiyyəni  verdi  və  dedi:  "Eybi  yoxdur,  inşallah  tezliklə 
müharibə  bitəcək,  bu  günlər  arxada  qalacaq;  inşallah 
gələn  il  öz  evinizdə  özünə  və  oğluna  birgə  ad  günü 
keçirərik". 
Axşam  Əli  ağa  və  ailəsi  bizə  qonaq  gəldilər.  Əli 
ağanın  idman  klubunda  ayağının  çıxdığı  və  ağrıdan 
qızardığı, amma heç kimə bildirmədiyi axşam idi. 
Mən bunu qonaqlığın sonunda bildim. Çox israr etdim 
ki,  xəstəxanaya  gedək,  amma  qəbul  etmədi.  Deyirdi  ki, 
bir şey deyil, keçəcək. 
Axırda  dedim  ki,  sən  necə  də  möhkəmsən,  necə  də 
dözürsən?! Mən əsla dözməzdim. 
Gülərək  dedi:  "Sən  də  idmanla  məşğul  ol.  İstəyirəm 
həyat yoldaşım dözümlü və möhkəm olsun". 
Yadımdadır, 
həmin 
axşam 
Mənsurə 
xanımın 
böyrəkləri  yenə  ağrıdı  və  şam  yeməyindən  sonra  Hacı 
Sadiq  onu  xəstəxanaya  apardı.  Əli  ağa  ilə  otağımıza 
keçdik. Soruşdum ki, nə olub, halın yaxşı deyil? Dedi ki, 
axşamüstü idman zalında ayağım çıxıb. 
Ş
alvarını  güclə  yuxarı  çəkdim.  Utanır  və  ayağını  geri 
çəkirdi.  Corabını  çıxardım.  Topuğu  şişib  göyərmişdi. 
Həyəcanlanıb  qorxdum  və  dedim  ki,  qalx,  gedək 
xəstəxanaya. 
Gülüb dedi: "Yox əşi, bir şey deyil, keçəcək". 
Anamı çağırmaq istədim, amma qoymadı, tez corabını 
geyindi.  Nə  etdimsə,  razılaşmadı.  Dostu  gəlib  Əli  ağanı 
apardı.  Sonra  öyrəndim  ki,  Sepaha  getmişdilər.  Orada 

 
102
uşaqlar  isti  su  və  duzla  ayağını  masaj  edib  çıxığı 
salmışdılar. 
Ə
li ağa cümə axşamı günü səhər tezdən bizə gəldi. Nə 
etdimsə, içəri girmədi. Cəbhəyə gedirdi. 
İ
lk  dəfə  yanında  kövrəldim.  Məni  ağlamaq  tutdu. 
Ə
limi  tutub  dedi:  "Nə  tez  danışığımız  yadından  çıxdı?! 
Axşam demədim ki, ürəyim istəyir möhkəm və dözümlü 
olasan?!  Mən  bəlkə  bu  dəfə  qayıtmadım,  özünü  zəif 
göstərməni  istəmirəm.  Ürəyim  istəyir  ki,  həzrət  Zeynəb 
kimi dözümlü və möhkəm olasan". 
Bu  sözlərdən  sonra  göz  yaşımı  saxlaya  bilmədim. 
Ağlamaq  aman  vermirdi.  Bilirdim  ki,  o,  duyğularını 
asanlıqla 
bildirmir. 
Bu 
müddətdə 
heç 
vaxt 
duyğulanmamış  və  darıxmasından  şikayətlənməmişdi. 
Mənsə  onun  tam  əksi  idim:  kövrək,  həssas  və  duyğusal. 
Hıçqıra-hıçqıra onunla sağollaşdım. Qapını bağlayıb ona 
söykəndim. Ağlamağımı saxlaya bilmirdim. Fikirləşirdim 
ki,  indi  yenidən  qapını  döyəcək  və  içəri  girib  məni 
sakitləşdirəcək. Bir neçə dəqiqə ötdü. O tərəfdən heç bir 
səs  gəlmirdi.  Beş  dəqiqədən  sonra  qapını  yavaş-yavaş 
açıb küçəyə baş çəkdim. Heç kəs yox idi. İnanmırdım ki, 
məni bu halda tək qoymağa ürəyi gəlib. Dəhlizə çatanda 
ucadan  ağlamağa  başladım.  Demişdi  ki,  gərək  dözümlü 
olum.  Möhkəm  olmalı  idim.  Özüm  istəmişdim,  özüm 
seçmişdim,  özüm  qərara  gəlmişdim  ki,  müharibənin 
çətinliklərinə şərik olum. Özüm həyat yoldaşımın pasdar 
(Sepah üzvü) olmasını istəmişdim. Pasdarları möhkəm və 
ə
xlaqlı  adamlar  bilirdim.  Öz-özümə  dedim:  "Yaxşı, 
qəbulumdur,  dözərəm.  Amma  İlahi,  ondan  muğayat  ol! 
İ
lahi,  yaralanması  qəbuldur,  amma  əsirlik  və  şəhidlik 
olmasın! İlahi, onu qoru!" 

 
103
 
Dördüncü fəsil: İkinci bal ayı
 
1986-cı  ilin  yay  imtahanları  bitmişdi.  Atam  səhər 
tezdən  işə  gedirdi.  Anam  dərzilikdən  əlavə,  qadınların 
növbə  ilə  cəbhəyə  yardım  məqsədi  ilə  gördükləri  digər 
işlərdə  də  iştirak  edirdi.  Arabir  Nəfisəni  də  özü  ilə 
aparırdı.  Bəzən  nahara  da  evə  gəlmirdi.  Belə  vaxtlarda 
evin işləri Röya ilə mənim üzərimə düşürdü. 
1986-cı  ilin  10  iyunu  idi.  Qapının  zəngi  çalındı. 
Başıma  çadra  atıb  dəhlizlə  həyət  qapısına  qədərki  10-15 
addımlıq  məsafəni  üç  uzun  addıma  getdim.  Qapını  açan 
kimi  Əli  ağa  peyda  oldu.  Onu  görüb  yerimdə  dondum. 
Sarıqlı qolu boynundan asılmışdı. 
Yarımçıq  salamlaşmadan  sonra  tez  soruşdum  ki, 
qoluna nə olub? 
Arxayın  halda  cavab  verdi:  "Heç  bir  şey,  bir  neçə 
kiçik qəlpə dəyib". 
Onu  evə  dəvət  etdim.  Yorğun  idi.  Saçını  dibindən 
qırxdırmışdı,  dodaqlarının  rəngi  qaçmış  və  çatlamış, 
saqqalı  uzanmışdı.  Çəkmələri  o  qədər  bulaşmışdı  ki, 
rəngi bilinmirdi. 
Gülə-gülə dedim: "Müharibədən gəlirsən?" 
Təbəssümlə dedi: "Məcnun adasında əməliyyat idi”. 
İ
srar etdim ki, içəri girsin. 
–  Yox,  çox  yorğunam.  Əvvəlcə  səni  görmək  istədim. 
Vəcihə xanım evdədir? 
Anam  evdə  deyildi.  Təəccüblə  soruşdum:  "Nə  olub 
ki?! Yox, evdə deyil, sexə gedib". 
Dedi:  "Döyüşçülərim  yorğundurlar.  Qərara  gəlmişik 
ki, bir neçə günlüyə ailəvi Məşhədə gedək". 
Uzun  saqqalına  əlini  çəkib  dedi:  "Səni  də  aparmaq 
istəyirəm. Səncə, Vəcihə xanım icazə verər?" 

 
104
Heç nə demədim. Dedi: "Gedim bir az istirahət edim, 
axşamüstü gəlib icazəni alaram". 
Atam  və  anam  etiraz  etmədilər.  İyunun  14-də  səhər 
tezdən  Sepahın  önündən  yola  düşdük.  İki  avtobus  idik: 
subay  və  ailə  avtobusları.  Əli  ağa  məni  ikinci,  ya  da 
üçüncü  sırada  oturtdu.  Çantasını  yanımdakı  oturacağa 
qoyub subayların avtobusuna getdi. 
Ailəlilərin  hamısı  gənc  idilər;  ya  bizim  kimi  nişanlı 
idilər, ya da təzə evlənmişdilər. Tək-tük ailədə ikidən çox 
uşaq vardı. 
Avtobuslar  yola  düşdü.  Bir  neçə  saatdan  sonra 
istirahət  üçün  dayandıq.  Əli  ağa  bizim  avtobusumuza 
gəldi,  amma  mənim  yanımda  oturmadı,  avtobusun 
arxasına  getdi.  Əvvəlcə  fikirləşdim  ki,  baş  çəkməyə 
gedib  və  tez  qayıdacaq.  Amma  nə  qədər  gözlədimsə, 
gəlmədi.  Arxaya  boylandım.  Gördüm  ki,  əksər  ər-
arvadlar  yan-yana  oturub  söhbət  edir  və  ya  meyvə 
yeyirlər. 
Ə
li  ağa  avtobusun  arxasında  bir  neçə  nəfərlə  danışıb-
gülürdülər.  İşarə  ilə  bildirdim  ki,  qabağa  gəlsin.  Bir  az 
sonra  gəldi.  Çantasını  oturacağın  üstündən  götürüb 
ayağımın  önünə  qoydum.  Dedim  ki,  otur,  bəs  sən 
haradasan?! 
Oturdu, amma narahat görünürdü, getmək istəyirdi. 
Dedim: "Həmədan qanunu bura da aiddir?" 
Təəccüblə mənə baxdı. 
Dedim: "Şəhid ailələri, yolda danışmamağımız..." 
Gülüb başını yellədi. 
- Hə, bura da aiddir. Döyüşçülərdən utanıram. Birdən 
elə bilərlər ki, özümü dartıram. 
Etiraz  edib  dedim:  "Sən  məgər  onların  ürəyindəsən?! 
Bəlkə belə fikirləşməzlər!" 

 
105
Dedi: "Bəli, fikirdir. Bəlkə fikirləşərlər ki, Əli ağa da 
ailə qurub uçdu və biz tək qaldıq". 
Dedim:  "Hamı  xanımının  yanında  oturub,  məgər 
kimsə bir söz deyir?" 
Hövsələsiz  halda  dedi:  "Hər  kəsin  öz  xarakteri  var, 
mən beləyəm". 
Daha  heç  nə  demədim.  Xarakterini  öyrənmişdim. 
Bununla belə, yarım saat yanımda oturdu və getdi. Bir az 
sonra  avtobusun  arxa  oturacağından  birinin  oxumaq  səsi 
gəldi.  Əli  ağanın  döyüşçülərindən  idi.  Yaxşı  səsi  vardı; 
həm  nəğmə  oxuyurdu,  həm  də  mərsiyə.  Həmədan 
nəğmələri daha gözəl idi, hamını güldürürdü: 
"Bir yarım var, bir yarım var, işıqlı ay kimi, 
Hər axşam küçədə arxın yanında oturur. 
Bir gözü var, bir gözü var, ceyran gözü kimi, 
Bir  dodağı  var,  bir  dodağı  var,  kahı  yarpağına 
bənzəyir. 
Ə
lində kasa, əlində kasa, gedirsən qatıq almağa, 
Kasan sınsın, qatığın dağılsın, əgər məni almasan. 
Alırsan al, almırsan qəbiristan. 
Hökmünü həvalə edərəm Həftpestan pirinə!" 
Səfər  yoldaşlarım  gülüb  meyvə  və  şirniyyatlardan 
yeyir, mənə də təklif edirdilər. 
Günortadan  bir  qədər  keçmişdi.  Avtobus  yolüstü  bir 
yeməkxananın 
önündə 
dayandı. 
Uşaqlı 
qadınlar 
ayaqyolunun  qapısı  önündə  növbəyə  düzülmüşdülər. 
Uşaqların  bir-ikisi  tələsir  və  səbirsizlənirdilər.  Kömək 
etmək  üçün  bir  xanıma  yaxınlaşdım,  özünü  saxlaya 
bilməyən  uşağını  növbəsiz  içəri  göndərmək  istəyirdim. 
Bu  əsnada  bir  kişi  gəlib  aramızdan  keçdi  və  qadın 
tualetinə  girdi.  Xanımlar  etiraz  etdilər.  Kimsə  bu  xəbəri 
kişilərə çatdırdı. 

 
106
Ə
li  ağa  qaça-qaça  gəlirdi,  yanında  bir  neçə  nəfər  də 
vardı. 
Hirsləndiyi  uzaqdan  bəlli  idi.  Yaxınlaşanda  amiranə 
tərzdə bizi avtobuslara göndərdi, özü isə tualetə girdi; az 
sonra sağlam əli ilə kişinin yaxasını tutub bayıra çıxardı. 
O, deyirdi: "Elə bilmə ki, biz pasdarlar tərbiyəsizik ha!" 
Kişi mat-məəttəl ətrafa baxırdı. Əli ağa isə qışqırırdı. 
-  Biz  əlimizə  silah  alıb  sənin  namusunu  müdafiə 
edirik, sən isə başını aşağı salıb bizim gözlərimiz önündə 
namuslarımızın arasından keçib qadın tualetinə girirsən?! 
O  kişinin  nə  dediyini  və  ya  nə  etdiyini  bilmədim, 
amma  Əli  ağa  qayıdanda  ovqatı  təlx  idi.  Hər  iki 
avtobusun sürücülərinə dedi ki, gedək. 
Hamımız  o  qədər  narahat  idik  ki,  heç  nə  demədik, 
hətta  avtobusun  arxasında  mərsiyə  və  Həmədan  şeirləri 
oxuyub  aranı  qatan  Rəfiinin  başının  dəstəsi  də  səssiz-
səmirsiz oturdular. Avtobus yola düşdü və yollar yenidən 
başlandı. 
Ə
li ağa  əvvəlcədən Ramsərin cümə imamı ilə danışıb 
gecələmək üçün bizə hotel tutmuşdu. 
Güzgü  ilə  işlənmiş  iki  qəşəng  və  böyük  zal  idi; 
xanımlar  bir  zalda,  kişilər  də  bir  zalda  yerləşdilər.  Bizə 
yeni balış və ədyallar verdilər. 
Ə
li  ağanı  nə  qədər  axtardımsa,  tapa  bilmədim.  Şam 
yeməyi  hazırlayırdı.  Xanımların  biri  ilə  hotelin  ətrafında 
gəzişdik, sonra isə hamımız dənizə getdik. 
Sahildə  oturduq.  Hava  yaxşı  idi.  Dəniz  dalğasının, 
aramla  sahilə  çırpılıb  qayıdan  suyun  səsi,  gecənin 
qaranlığı  və  dənizin  sonsuzluğu  adama  qəribə  rahatlıq 
verirdi.  Dənizin  kükürd  qoxusu  və  hərdən  uçuşan  dəniz 
quşlarının  səsi  halımı  yaxşılaşdırmışdı.  Gözəl  səslər 
qulaq oxşayırdı. Öz xəyallarımızda ikən Əli ağa gəldi. O, 

 
107
gələndə  yanımdakı  xanım  sağollaşıb  getdi.  Əli  ağa 
soruşdu: "Necə keçir?" 
Cavab  verdim:  "Sən  ki  həmişə  qaçaqaçdasan,  nə 
edim? Həmsöhbətim yoxdur. Dinc bir yer axtarıram". 
Ə
li ağa gözünü dənizə dikdi. 
–  Həyat  da  dəniz  kimidir.  Dənizin  suyu  bir  yerdə 
qalsa,  iylənər.  Dəniz  kimi  hərəkətdə  olmaq  lazımdır. 
Hərəkətin  də  çətinliyi  var.  Dənizin  böyüklüyü  və 
gözəlliyi  hərəkətinə  görədir.  Suyu  bir  yerdə  saxlasaq, 
iylənər.  Mən  bu  dəniz  kimi  olmaq  istəyirəm.  İstəyirəm 
həmişə  hərəkətdə  olum,  çətinlik  çəkim,  okeana 
qovuşum... Okeana qovuşmaq üçün hər şey edərəm. Sən 
də beləsən, düzdür? 
Ə
li ağa sözləri ilə məni fikrə batırmışdı. Düşünürdüm 
ki, onun qovuşmaq istədiyi okean nədir və haradadır. 
Məqsədsiz dedim: "Hmm..." 
Ertəsi  gün  səhər  Əli  ağa  hamını  işlətdi;  palazları  və 
səhər  yeməyini  hotelin  arxasına,  gecə  okeandan 
danışdığımız yerə gətirdilər. 
Səhər  yeməyindən  sonra  kişilər  paltarla  dənizə 
girdilər. Əli ağa əlinə görə irəli getmirdi, kənarda dayanıb 
ucu-bucağı  görünməyən  dənizə  baxırdı.  Onunla  mən 
dənizin  sahilində  bir-birimizdən  uzaqda  dayanmışdıq. 
Cənab  Hüseyn  Rəfii    və  başqa  bir  neçə  nəfər  ayağı 
buduna qədər gipsdə olan və qoltuğunun altındakı əsa ilə 
yeriyən  cənab  Mehribana    yaxınlaşdılar.  Qol  və 
ayaqlarından  tutub  onu  uşaq  kimi  yelləməyə  başladılar. 
Cənab  Mehriban  qışqırıb  nə  qədər  kömək  istədisə,  heç 
kim  kömək  etmədi.  Nəhayət,  havada  yelləyən  bir  neçə 
nəfər  onu  rəhmsizcə  suyun  ortasına  atdılar.  Yazıq  bir 
ayaqla  nə  qədər  çapalayırdısa,  sudan  çıxa  bilmirdi.  Bir 
neçə  nəfərin  ürəyi  rəhmə  gəldi  və  onu  sudan  çıxarıb 

 
108
quruması  üçün  bir  tərəfdə  oturtdular.  Növbə  dəcəl 
dəstənin başçısı olan Hüseyn Rəfiiyə çatdı. Bir neçə nəfər 
ona  hücum  edib  əl-ayaqlarından  tutdular  və  cənab 
Mehribanın başına gətirdiyini özünə də yaşatdılar. Cənab 
Rəfii sağlam idi və özünü sudan çıxara bildi, lakin pul və 
sənədləri cibindən suya tökülüb üzməyə başladı. O, suda 
çapalayıb sənədlərini və pullarını axtarırdı. Bir neçə nəfər 
ona  kömək  etmək  istədilər.  Əli  ağa  isə  dedi  ki,  kömək 
etməyin. 
Dedim ki, Əli, yazıqdır. 
Ə
li  ağa  gülümsünüb  dedi:  "Yox,  haqqıdır,  qoy  ağlı 
başına gəlsin. Əvəz olan bir şeydən ötrü gileylənməzlər". 
Hüseyn  ağanın  pul  və  sənəd  çantası  sanki  dalğaların 
ə
linə keçmişdi, pullar suda üzürdü. Hüseyn ağa qışqırırdı: 
"Gəlin  kömək  edin,  imansızlar.  Səfər  pulunuz  idi,  mənə 
nə?!" 
Heç  kim  köməyə  getmir,  əvəzində  uzanıb  gülür  və 
oxuyurdular: 
"Yuxarıdan  gəlirsən,  yuxarıdan  gəlirsən,  gülüm, 
deyib-gülürsən, 
Amma məni görən kimi üzünü turşudub qışqırırsan. 
Qaşqabağını salma, üz-gözünü turşutma, 
Özüm sənə pul verdim ki, faytona minəsən. 
Üz-gözünü turşutma, sənin ki ərin uzunqulaq minir, 
Eşşəyin arxasından çubuq asır ki, dayanmasın". 
Bu,  Hüseyn  ağanın  avtobusda  oxuduğu  şeir  idi.  İndi 
hamı xorla özünə oxuyur və gülürdülər. 
Nəhayət,  Hüseyn  ağa  birtəhər  sudan  çıxdı  və  qisas 
almaq  üçün  bu  dəfə  Əli  ağanın  üstünə  getdi.  Özü  ilə  bir 
neçə  nəfər  də  apardı.  Əli  ağa  təmiz  və  səliqəli 
geyinmişdi.  Onun  üstünə  tökülüşüb  dənizin  əvvəlində 
başını  suya  batırdılar.  Mən  qorxub  yaxınlaşdım  və 

 
109
dedim:  "İşiniz  olmasın,  onun  qolu  yaralıdır,  yarası 
çirkləyər". 
Lakin əsgərlər buraxmaq bilmirdilər, onu bir neçə dəfə 
suya  batırıb  çıxardılar.  Mənim  xahişlərimin  də  təsiri 
olmadı. Axırda Əli ağadan əl çəkdilər. 
Ə
li  ağa  gülümsəyə-gülümsəyə,  paltarlarından  və 
qolunun  sarığından  su  axa-axa  mənim  yanıma  gəldi. 
Nigaran  halda  soruşdum:  "Əli,  nə  üçün  onlara  bir  söz 
demirsən? Su yarana ziyandır!" 
Ə
li  ağa  gülüb  dedi:  "Qoy  əylənsinlər.  Bura  istirahətə 
gəliblər,  eybi  yoxdur".  Sonra  da  gedib  paltarını  dəyişdi 
və qolunun sarğısını açıb atdı. 
Bu  zaman  uşaqların  əlinə  yeni  mövzu  keçdi:  Əli  ağa 
ilə mən. Onlar mənim ətrafıma hərlənmədiyini görüb Əli 
ağanı  ələ  salır  və  israr  edirdilər  ki,  gərək  ikinizin  bir 
yerdə şəklinizi çəkək. Onların israrı ilə  yanaşı dayandıq. 
Lakin  fotoqrafın  əli  titrədi  və  şəkil  dumanlı  düşdü. 
Üzümüz tanınmırdı, sanki dumanda şəkil çəkdirmişdik. 
Nəhayət,  Məşhədə  çatdıq.  Orada  ailəlilərə  xüsusi 
otaqlar  ayırmışdılar,  amma  Əli  ağa  otaqda  tapılmırdı  və 
mən çox vaxt tək olurdum. 
Bir  gün  qərara  gəldim  ki,  onu  birtəhər  otağa 
gətirməliyəm. Əli ağanın salonda gəzən döyüşçülərindən 
birini  çağırıb  dedim:  "Əli  ağaya  deyin  ki,  otağımızın 
kondisioneri xarabdır, gəlib düzəltsin". 
Döyüşçü  təəccüblə  dedi:  "Niyə  xarabdır?!"  İcazə  alıb 
otağa  girdi, özü baxmağa başladı və sonra dedi: "Xanım 
Çitsazian, bu kondisionerə heç nə olmayıb". 
Xəcalət çəkib dedim ki, səsi çoxdur. 
Çox  utancaq  olan  döyüşçü  başını  qaldırmadan  dedi: 
"Bacı,  bütün  kondisionerlərin  səsi  belədir.  Bizimki  də 
belə səs salır". 

 
110
Bundan  sonra  Əli  ağanın  gəlməsinin  xeyrindən 
keçdim.  Az  sonra  öyrəndim  ki,  Əli  ağa  döyüş  zonası  ilə 
ə
laqədədir.  Düşmən  onların  əməliyyat  keçirdikləri 
Məcnun adasına yenidən hücuma keçib, həzrət Əli Əkbər 
batalyonunun  komandiri  Hacı  Rza  Şükripur  şəhid  olub. 
Buna  görə  də,  bizim  Həmədana  qayıtmağımız  haqda 
söhbət  dolaşdı.  Hətta  deyirdilər  ki,  kişilər  təyyarə  ilə 
döyüş  zonasına  getsinlər,  biz  qadınlar  da  avtobusla 
Həmədana  qayıdaq.  Bu  əsnada  öyrəndik  ki,  Kəşfiyyat 
bölüyündən olan Əli Tabeş də bir neçə həftə öncə adada 
şə
hadətə  qovuşub.  Bu  xəbəri  eşidəndən  sonra  kişilərin 
bütün  əhvalı  pozuldu  və  Həmədana  qayıtmağımız 
qətiləşdi.  Əli  ağaya  dedim  ki,  bu  gün  bir  yerdə  bazara 
gedək. 
Ə
li ağa təəccüblə soruşdu ki, bazar nə üçün? 
Dedim ki, hədiyyə alaq. 
Ə
li ağa əlini cibinə salıb altı min tümən pul çıxardı və 
mənə  verib  dedi:  "Buyur,  nə  istəyirsən,  al.  Xanımların 
biri ilə get, mənim bazardan xoşum gəlmir". 
O vaxt altı min tümən böyük pul idi. Etiraz etmədim. 
Soruşdum ki, özün bir şey istəmirsən? 
–Yox, heç bir şey. Özünə al. 
Dedim:  "Köynəyin  köhnəlib,  sənə  bir  köynək  almaq 
istəyirəm. Hansı rəngdə olsun?" 
Razılaşmırdı.  Belə  şeylərə  hövsələsi  yox  idi.  Yalnız 
cavab  xatirinə  dedi:  "Bozumtul-yaşıl  olsun;  hərbi 
rəngdə". 
Həmin gün xanımların biri ilə İmam Rza (ə) bazarına 
getdik.  Özümə  çəhrayı  rəngli  qəşəng  bir  namaz  çadrası, 
anamla  Mənsurə  xanıma  iki  yaraşıqlı  kofta,  Əli  ağanın 
qardaşlarına  və  yenicə  toy  edib  Tehrana  köçmüş 
Məryəmə paltar  aldım.  İki eyni və  çox gözəl səccadə də 

 
111
atamla  ağa  Nasirə  aldım.  Əli  ağaya  səkkizcibli  şalvarla 
bozumtul-yaşıl  rəngli  bir  köynək  götürdüm.  Bir  az  da 
zəfəran, zirinc və nabat aldım. Çoxlu pul da qaldı. 
Otelə  gəlib  aldıqlarımı  ona  göstərdim.  Zövqlə  baxıb 
deyirdi:  "Gülüm,  sən  necə  səbirlisən!  Hamıya  hədiyyə 
almısan, sən nə qədər səliqəlisən!" 
Kişilər  adada  baş  verənlərə  görə  narahat  idilər. 
Xüsusən  də  düşmən  adanın  qərbinə,  yəni  Həmədan 
diviziyasının qoruduğu yerə hücum etmişdi. Bu səbəbdən 
əş
yalarımızı  toplayıb  avtobuslara  mindik.  Məşhəd-
Həmədan  yolunda  bir  yeməkxanada  oturmuşduq.  Birdən 
Ə
li ağanın döyüşçülərindən biri qışqırdı: "Əli ağa!" 
Stolun  arxasından  qalxıb  bayıra  qaçdım.  Kişilərin  bir 
neçəsi məndən öncə qaçdılar. Parka bənzər bir yaşıllıqda 
Ə
li ağanı gördüm. Havada idi. Bir ayağını qatlamışdı, bir 
ayağı  da  düz  şəkildə  qırmızı  idman  köynəyi  geyinmiş 
gənc  oğlana  tərəf  gedirdi.  Onu  vurandan  sonra  dərhal  o 
biri  ayağı  ilə  oğlanın  yanındakı  ucaboy  və  enlikürək 
kişinin  üzünə  vurdu.  Sarıqlı  qolunu  boynundan 
çıxarmışdı  və  hər  iki  əli  ilə  döyüş  hərəkətləri  edirdi; 
eynilə  Brüs  Linin  filmlərində  olduğu  kimi.  Həmin  iki 
nəfər  də  özlərini  müdafiə  edirdilər.  Amma  Əli  ağa  çox 
peşəkar  idi.  Dostları  qaçıb  Əli  ağanı  tutdular  və  ara 
sakitləşdi. 
Bilirdim 
ki, 
belə 
şə
raitdə 
ona 
yaxınlaşmamalıyam.  Başqa  yoldaşları  da  çatıb  Əli  ağanı 
yeməkxanaya  apardılar:  biri  su  gətirirdi,  biri  çay  sifariş 
verirdi. Söhbətlərdən anladım ki, o iki nəfərin biri bizim 
yoldaşlarımızın birinin xanımına söz atmış və təsadüfən, 
Ə
li ağa da onların arxasında olub eşitmişdi. Əli ağa belə 
məsələlərə çox həssas idi. Üzü və hətta keçəl qırxdırdığı 
başı hadisədən yarım saat sonra hələ də qırmızı idi. Buna 
yanırdı ki, nə üçün qucağında uşaq olan ailəli, hicablı və 

 
112
çadralı  bir  qadına  söz  atıblar.  Üstəlik,  Əli  ağanın 
etirazından sonra onunla dalaşıblar da. 
Mən  yeməkxananın  bir  tərəfində  oturmuşdum.  Bir 
qədər sonra həmin iki nəfər içəri girib Əli ağanın stoluna 
yaxınlaşdılar.  Çox  qorxdum,  düşündüm  ki,  yenidən 
dalaşmağa gəliblər. Amma onlar xəcalət çəkirdilər və üzr 
istəməyə gəlmişdilər. Xahiş və xəcalətlə deyirdilər: "Bizi 
bağışlayın!  Xəcalətliyik!  Sizin  döyüşçü  olduğunuzu 
bilmirdik, yoxsa belə qələt eləməzdik". 
 
*** 
 
İ
yunun  22-də  axşam  saat  yeddidə  Həmədana  çatdıq. 
Ə
li ağa məni evimizə apardı, bir qədər oturdu, atam evdə 
olmadığına  görə  ertəsi  gün  səhər  yenə  gələcəyini  dedi. 
Lakin  səhər  çağı  gəlmədi,  axşamüstü  Mahmud  dayımla 
gəldi.  Bir  saat  oturub  atamla  çoxlu  söhbət  etdilər. 
Deyirdilər  ki,  on  altı  şəhid  gətirmişlər.  Şəhidlərin  biri 
Ş
ükripur idi. 
Ertəsi  gün  günorta  saat  on  ikidə  Əli  ağa  və  Mahmud 
dayım  cəbhəyə  getdilər.  Getməzdən  öncə  sağollaşmaq 
üçün bizə gəldilər. Soruşdum ki, nə vaxt qayıdacaqsan? 
Cavab verdi: "Bəlli deyil. Dua et ki, toya çatım". 
Yay  idi.  Anam  həm  cəbhəyə  yardım  işləri  ilə  məşğul 
olurdu,  həm  də  mənə  cehiz  hazırlayırdı.  Əli  ağa  24  gün 
idi  getmişdi.  Cümə  axşamı  Əmirlə  Hacı  Sadiq  bizə 
gəldilər.  Əli  ağadan  məktub  gətirmişdilər.  Məktubu 
aldım,  sağollaşan  kimi  otağa  qaçdım.  Məktubu  açıb 
oxumağa başladım: 
"Allahın adı ilə! 
İ
mam  Mehdinin  (ə)  vəfalı  və  səmimi  dostlarının 
xatirəsi ilə! 

 
113
Salam.  Ümidvaram  ki,  halınız  yaxşıdır  və  Allahın 
sonsuz  nemətlərinə  şükür  edirsiniz.  Həm  də  ondan  ötrü 
Allaha  şükür  və  səcdə  etmək  lazımdır  ki,  bizə  belə  əziz 
bir  rəhbəri  və  Cəmaran  pirini  bəxş  edib,  onun  möhkəm 
qədəmlərini  bizim  işıqsız  gözlərimizin  üzərinə  qoyub. 
Biz  onun  işığı  ilə  yaşayış  tərzini  öyrəndik  və  onun  işığı 
ilə  haqqı  batildən  ayıracaq,  son  damla  qanımıza  qədər 
batilə qarşı vuruşacağıq. 
Mənim  tərəfimdən  ata-anana  və  bacılarına  çox-çox 
səmimi  salamlarımı  yetir.  Allahdan  istəyirəm  ki,  sizi  və 
hörmətli  ailənizi  həyatda  və  Allah  yolunda  həmişə 
müvəffəq  etsin.  Dua  edin  ki,  Allah  yolunda  daha  çox 
çalışa  bilək  və  Allah  bütün  bu  əməlləri  bizdən  qəbul 
etsin. 
Həmçinin  ailənizə  deyin  ki,  inşallah,  qurban 
bayramına  toya  hazır  olsunlar.  Əgər  bir  hadisə  baş 
verməsə,  özüm  bir  neçə  gün  tez  gələcəyəm.  Başqa  bir 
sözüm yoxdur. Sizi Allaha tapşırıram". 
Məktubu  oxuyub  rahat  nəfəs  aldım,  arxayınlaşdım. 
Anam qonaqları toya dəvət etmişdi. 
Avqustun  on  birində  Əli  ağa  Həmədana  gəlmişdi  və 
həmin  gecə  ailəvi  bizə  gələcəkdilər.  İki  ailə  toya  dair 
yekun  qərar  verməli  idilər.  Anam  həmişəki  kimi  dadlı 
xörəklər bişirmişdi. 
Anamın  bişirdiyi  plovun,  qiymə  xuruşunun  və 
zəfəranın  ətri  evi  doldurmuşdu.  Axşamüstü  həyəti 
yudum,  qonaq  otağının  pərdələrini  çəkib  pəncərələri 
açdım. Hər yer təmiz və səliqəli idi. 
Anam  bütün  cehizimi  almışdı.  Bir  hissəsini  karton 
qutulara yığıb dama qalxan pilləkənin başına, yarısını da 
həyətdəki  kiçik  anbara  qoymuşdu.  Röya  və  Nəfisə  toyu 
səbirsizliklə  gözləyirdilər.  Evimizə  get-gəl  günü-gündən 

 
114
artırdı.  Nənəm,  xalam  qızları,  dayım  yoldaşları  anama 
kömək etmək üçün hər gün bizə baş çəkirdilər. 
Axşam  oldu.  Həyətin  işıqlarını  yandırmışdıq.  Həyəti 
tez-tez  yuyurdum  ki,  sərinləşsin.  Axırda  divarları  da 
yudum.  Həyətə,  kiçik  yaşıl  ağaclara  və  güllə  dolu 
bağçamıza  baxırdım.  İslanmış  güllər  həyətin  işıqları 
altında  təzə  və  təravətli  görünürdülər.  Düşündüm  ki,  öz 
həyətimizdə çadır qurub ağacları rəngli işıqlarla bəzəsək, 
toyumuz  çox  gözəl  olar.  Özümü  gəlinlikdə  və  ağ  duvaq 
altında  təsəvvür  edirdim.  Əli  ağa  yanımda  dayanmışdı, 
qonaqlar  başımıza  noğul,  pul  və  gül  səpirdilər. 
Fikirləşdim  ki,  bəy  və  gəlin  üçün  yer  hazırlamaq 
lazımdır. 
Zəng  çalındı.  Əli  ağa  və  ailəsi  həyətə  daxil  oldular. 
Girişlərindən  hiss  etdim  ki,  yaxşı  xəbərlə  gəlməyiblər. 
Mənsurə xanım, ağa Nasir və Əli ağa həmişəki kimi şad 
və  pozitiv  deyildilər.  Anam  hər  şeydən  xəbərsiz  halda 
gördüyü  işlər  barədə  ətraflı  danışırdı;  qonaqları  dəvət 
etməsindən, şirniyyat sifariş verməsindən və həyəti xalça 
ilə  döşəyəcəyindən.  Mənsurə  xanım  dodağını  dişləyir  və 
iri qabarıq gülləri olan çadrasının saçaqları ilə oynayırdı. 
Ağa  Nasir  Mənsurə  xanıma  işarə  verdi  ki,  sözə 
başlasın.  Mənsurə  xanım  bir  az  mızıldanandan  sonra 
dedi: "Düzü, bizim qohumlarımızdan biri vəfat edib. Biz 
toy etmirik". 
Birdən  hamımız  donub  qaldıq.  Anamın  rəngi  qaçdı. 
Bununla  belə,  məzlumcasına  soruşdu:  "Yəni  deyirsiniz 
toyu təxirə salaq?" 
Mənsurə  xanımın  anama  ürəyi  yandı,  ağa  Nasirə  və 
Ə
li ağaya baxıb dedi: "Yox, bizim sizinlə işimiz yoxdur. 
Siz  azadsınız,  zəhmət  çəkib  tədarük  görmüsünüz,  qonaq 

 
115
çağırmısınız.  Siz  özünüzə  toy  edin,  biz  sakitcə  gəlib 
gəlinimizi apararıq". 
Ata-anam  təəccüblə  bir-birinə  baxıb  göz-qaşla 
fikirlərini  soruşurdular.  Anam  dedi:  "Biz  çoxlu  qonaq 
dəvət etmişik". 
Mən Əli ağanı gördüyümə görə o qədər sevinirdim ki, 
buna  narahat  olmadım.  Əli  ağa  da  israr  edirdi  ki, 
toyumuzu saxlamayaq. 
Nəhayət, qəbul etdik. 
Ertəsi  gündən  anam  işləri  tamamlamağa  daha  da 
tələsdi.  Atam  çox  da  imkanlı  olmasa  da,  mənə  yaxşı 
cehiz hazırladı. Toyu da təntənəli keçirməyə çalışırdı. 
Anam bazara gedib mənə gəlinlik əvəzinə krem rəngli 
çox gözəl bir don aldı. Ona verdiyi 2500 tümən o zaman 
az  pul  deyildi.  Kiçik,  amma  təmtəraqlı  toy  haqda 
evimizdə gecə-gündüz söhbət gedirdi. 
Anam  qərara  gəlmişdi  ki,  nə  olursa-olsun,  toy 
keçirilməlidir.  O,  deyirdi:  "Uşaqlar  yazıqdırlar,  özləri 
bilmirlər,  sabah  hansı  toya  getsələr,  kədərlənəcəklər  ki, 
niyə bizim toyumuz olmadı. Gərək onlara yaxşı xatirələr 
yaşadaq". 
Nəhayət,  anam  öz  işini  çox  gözəl  şəkildə  yerinə 
yetirdi;  hərçənd  həyəti  döşəmədik,  çadır  qurmadıq, 
ağacların arasından işıq çəkmədik. Toyumuz sadə və səs-
küysüz  oldu,  meyvə  və  şirniyyat  süfrəsi  açıldı,  bəy 
olmadığı üçün təkcə gəlin üçün bir stul qoyuldu. 
Nə  qədər  israr  etdiksə,  Əli  ağa  gəlmədi.  O,  deyirdi: 
"Qadın  məclisidir,  mən  o  qədər  qadının  arasında 
oturmağa  utanıram.  Qadınların  adətini  bilirəm,  kürəkəni 
görəndə əl çalıb aranı qarışdırırlar". 
Ertəsi gün Əli ağa bizə gəldi, dedi ki, dostunun yoldaşı 
Məşhəd  universitetinə  qəbul  olub,  bütün  əşyalarını  bir 

 
116
otağa  yığıb  evin  açarını  mənə  veriblər.  Deyibmişlər  ki, 
Məşhəddə olduqları müddətdə evlərində qala bilərik.  
Ə
li  ağa  dedi:  "Gedək  evə  bax,  bəyənsən,  əşyaları 
aparaq". 
Evin  iki  küçəyə  qapısı  vardı.  Həyətdəki  qapı  bizim 
küçəmizlə  üzbəüz  küçəyə  açılırdı.  İkinci  mərtəbədə 
qalanlar  o  qapıdan  istifadə  edirdilər.  Bizə  aid  olan  digər 
qapı isə Qazian küçəsinə açılırdı və bizim evimizdən çox 
da  uzaqda  deyildi.  Küçənin  ortalarında  sağ  tərəfdə  17 
saylı  üçmərtəbə  ev  vardı.  Birinci  mərtəbəsi  qaraj  idi, 
ikinci  və  üçüncü  mərtəbələrdə  isə  yaşayırdılar.  Əli  ağa 
qapını  açdı.  Qısa  pillələri  olan  geniş  pilləkəni  vardı. 
Böyük,  ürəkaçan  və  işıqlı  ev  idi.  Bir  tərəfdə  pəncərələr 
həyətə  açılırdı,  bir  tərəfdə  də  Qazian  küçəsinə.  Evin 
proyekti  mənə  çox  da  mühüm  deyildi,  anamgilə  yaxın 
olması bəs idi. Əli ağa soruşdu ki, bəyənirsən? 
Dedim  ki,  çox  bəyənirəm.  Sonra  dəhlizə,  qonaq 
otağına,  mətbəxə  və  yataq  otaqlarına  baş  çəkdim. 
Otaqların  birinin  qapısı  qıfıllı  idi,  ev  sahibi  əşyalarını 
yığmışdı. 
Ə
li ağa evi bəyəndiyimi görüb sevindi və dedi: "Zəhra 
xanım, əgər Vəcihə xanım icazə versə, cehizlərini gətirib 
yığaq". 
Dedim:  "Niyə  icazə  verməsin?!  Nə  vaxt  istəsən, 
hazırdır". 
Ə
li  ağa  həmin  gün  bir  neçə  dostu  ilə  bizə  gəlib 
cehizləri apardı. 
Anam  mənə  altımetrlik  bir  xalça  qoymuşdu.  Xalçanı 
sərəndə gördük ki, qonaq otağı necə də böyük imiş! 
Ə
li ağa axşamüstü gedib onikimetrlik iki xalça aldı və 
dəhlizlə  qonaq  otağına  sərdik.  Bununla  belə,  qonaq 

 
117
otağında  divarların  kənarı  hələ  də  boş  idi.  Əli  ağa  bir 
neçə metr palaz aldı və boş yerləri tutduq. 
Ertəsi  gün  Əli  ağa  ailəsi  ilə  birgə  bizə  gəlib  məni 
aparacaqdı. Anam yaxın qohumlarımızı dəvət etmişdi. 
Ş
am  yeməyindən  sonra  qabları  yuyub  evi  səliqəyə 
saldıq.  Kürəkəni  və  qohumlarını  gözləyirdik.  Anam 
gecədən  bəri  ağlayır,  üzərlik  yandırıb  başıma  fırladırdı. 
Mən də nə qədər çalışırdımsa, ağlamağımın qarşısını ala 
bilmirdim. 
Anamın  aldığı  krem  rəngli  donu  geyinib  nikah 
mərasimindəki çadramı atdım. Saat on oldu, on bir oldu, 
gəlmədilər.  Bilmirəm  nədənsə  nigaran  idim.  Anama 
dedim:  "Ana,  əminsən  ki,  bu  axşam  gələcəklər?  Bəlkə 
sabah axşama danışmısınız və yadından çıxıb?" 
Anam  da  şübhəyə  düşmüş,  çaş-baş  qalmışdı. 
Qohumların  başı  söhbətə  qarışmışdı.  Dəqiqələr  gec-gec 
keçirdi.  Bir  saat  da  ötdü.  Anama  dedim:  "Ana,  mənim 
yuxum gəlir, bəlkə nəsə bir problem çıxıb?" 
Anam həyəcanlı idi. Məni qucaqlayıb öpdü və dedi ki, 
indicə gələcəklər. Sonra isə ağladı. 
Elə  də  oldu.  Az  sonra  qapının  zəngi  çalındı.  Əli  ağa, 
Ə
mir, Hacı Sadiq, Münirə xanım və Məryəm gəldilər. 
Ə
li  ağa  tünd  boz  şalvarla  mavi  köynək  geyinmişdi, 
üzü  həmişəkindən  fərqli  idi.  Yaxınlaşıb  salam  verdi, 
halımı soruşdu. Anamın əlində Quran vardı, açıb bir neçə 
ayə  oxudu.  Əli  ağa  ata-anamdan  icazə  istədi.  Atam  və 
Mahmud  dayım  əlimi  tutdular,  anamın  göz  yaşları  və 
duaları arasında məni qonaq otağından dəhlizə və həyətə 
çıxardılar. 
Anam  dodaqaltı  dua  edirdi,  özünü  itirmişdi,  oyan-
buyana  gedirdi,  nə  axtardığı  bilinmirdi.  Nəfisə  kədərli 
halda  dayanıb  getməyimə  baxırdı.  Anam  gəlib  yanımda 

 
118
dayandı  və  məni  bir  neçə  dəfə  öpdü.  Qulağına  dedim: 
"Ana can, haqqını halal et". 
Anam  göz  yaşı  və  qəhər  içində  dedi:  “Allah  xoşbəxt 
eləsin!  Aqibətiniz  xeyirli  olsun!  Halal  xoşun  olsun, 
ə
zizim!” 
Küçədə  maşına  çatanda  atam  Əli  ağanın  əlini  tutub 
mənim  əlimin  üstünə  qoydu  və  dedi:  "Əli  ağa,  Firiştəmi 
sənə tapşırıram, qızımdan muğayat ol!" 
Ə
li ağa dedi: "Allaha tapşırın, Hacı ağa!" 
Atam dedi: "Əlbəttə ki. Hər ikinizi Allaha tapşırıram”. 
Başımı aşağı salmışdım və heç kimi görmürdüm. 
Ə
li  ağanın  səsini  eşitdim:  "Hacı  ağa,  ümidvaram  sizə 
layiqli  kürəkən,  Zəhra  xanıma  da  yaxşı  həyat  yoldaşı 
olum". 
Atam  dedi:  "Əlbəttə  ki,  beləsən.  Allaha  and  olsun, 
qızımın  sənin  kimi  bir  mərdlə  bir  gecə  yaşaması,  bir 
namərdlə bir ömür yaşamasından yüz dəfə yaxşıdır!" 
Sonra Əli ağanın boynunu qucaqlayıb üzündən öpdü. 
Hər  iki  dayımın  yoldaşları  məni  Əli  ağanın  dostunun 
maşınına mindirdilər, özləri də yanımda oturdular. Maşın 
Ə
li  ağanın  dostu  Əhməd  Sabirinin  idi,  özü  də  sürürdü. 
Ə
li ağa qabaqda oturdu. 
Bir  neçə  küçədən  keçib  İmamzadə  Abdullah 
ziyarətgahına  çatdıq.  Ağa  Sabiri  maşınla  yeddi  dəfə 
imamzadənin  başına  fırlandı.  Zarafat  edib  Əli  ağaya 
sataşırdı. Yeddi dövrənin hamısında gözüm imamzadənin 
günbəzində  idi,  xoşbəxtliyimiz  və  aqibətimizin  xeyirli 
olması üçün dua edirdim. 
Oradan İmam Xomeyni meydanına, sonra da Əbu Əli 
küçəsinə  getdik.  Yalnız  Hacı  Sadiqin  maşını  arxamızca 
gəlirdi. Onun qəhvəyi peykanında  yoldaşı, qızı, Məryəm 
və  Əmir  ağa  oturmuşdu.  Nə  siqnal  verir,  nə  də  səs-küy 

 
119
salırdılar.  Bir  neçə  küçədən  keçdik.  Ağa  Sabiri  dedi  ki, 
bəzi  avam  camaatın  müqəddəs  saydığı  qədim  Daş  südü 
abidəsinə gedək? 
Ə
li  ağa  bir  söz  demədi.  Daş  südündən  sonra  yenə  bir 
neçə küçədən keçib Qazian küçəsinə çatdıq. 
Ə
li  ağa  maşından  enib  qapımı  açdı  və  əlimdən  tutdu. 
Ağa Nasir, Hacı baba, Xanımcan, Mənsurə xanım, anam 
və  bacılarım  qapının  önündə  bizi  gözləyirdilər.  Üzərlik 
qoxusu  küçəni  bürümüşdü.  Ağa  Nasir  əlimdən  tutdu  və 
içəri keçdik. Ağa Nasir pilləkəndə oxumağa başladı: 
"Bu gün bu mərasim yaxşı diqqətdədir, 
Allahın və Höccət ibn Həsənin lütfündəndir. 
Təzə gəlin yasəmən gülü kimidir, 
Kürəkənsə lalədir. 
Bəy və gəlinin qəlbi doludur 
Məhəmməd, Əli və Zəhra eşqilə". 
Digərləri  də  salavat  deyib  arxamızca  gəlirdilər. 
Qonaqlar bir neçə dəqiqə evdə oturdular, sonra yaxınlaşıb 
təbrik  etdilər,  xoşbəxtlik  arzuladılar  və  sağollaşıb 
getdilər.  Ev  boşalanda  Hacı  baba  mənimlə  Əli  ağanın 
ə
llərimizi  bir-birinin  üstünə  qoyub  dua  etdi.  Dayım 
yoldaşlarından  başqa  hamı  getdi.  Əli  ağa  dəstəmaz  aldı. 
Mən  də  dəstəmaz  alıb  ona  iqtida  etdim  və  arxasında 
namaz qıldım. 
Namazdan  sonra  oturub  söhbət  etdik.  Nikah 
mərasimində  dediklərinin  və  istədiklərinin  hamısını 
yenidən  təkrarlayıb  dedi:  "Sənin  ata-anan  mənim  ata-
anamdır,  sən  də  mənim  ata-anamı  öz  ata-anan  kimi  bil. 
Ə
gər bir-birimizin ailəsinə hörmət etsək, heç bir problem 
yaranmaz.  Sən  də  etiqadlı,  imanlı  və  hicablı  xanımsan. 
Mən səndən başqa bir şey istəmirəm. Müsəlman qadın öz 

 
120
vəzifələrini  bilir.  Üstəlik,  yaxşı,  mömin  və  əsil-nəcabətli 
bir ailədə tərbiyə almısan". 
Ertəsi gün qonağımız vardı. Bir neçə nəfər Əli ağanın 
döyüşçülərindən, 
bir 
neçə 
nəfər 
də 
bizim 
qohumlarımızdan  idi.  Kişilər  ikinci  mərtəbədə  qonşunun 
evində oturmuşdular, qadınlar da bizdə. 
Ş
am yeməyini yeməkxanadan sifariş verdilər. Şamdan 
sonra  Əli  ağanın  dostlarından  biri  məddahlığa  başladı. 
Salavat  səsləri  gələndə  biz  qadınlar  da  salavat  deyirdik. 
Ş
amdan bir qədər sonra kişilər sağollaşıb getdilər. Bizim 
sadə toy məclisimiz belə tez bitdi və müştərək həyatımız 
başlandı. 
Mənsurə xanım, ağa Nasir və Əmir ağa bizdə qaldılar. 
Mənsurə xanım uşaqlarını çox sevirdi. Halı yaxşı olmasa 
da,  bişir-düşür  işlərinə  baxırdı.  Evi  təmizləmək,  qabları 
və  göyərtiləri  yumaq  mənim  işim  idi.  Əmir  ağa  da  evin 
alış-verişini  edirdi.  O,  çox  mehriban  və  sakit,  hamımıza 
qarşı  çox  duyğusal  idi.  Mənsurə  xanım  bəzən  günortaya 
qədər onu dörd-beş dəfə alış-verişə göndərirdi. O da heç 
vaxt  etiraz  etmir  və  ya  lazım  olanların  hamısını  birdən 
söyləməsini istəmirdi. 
Dörd  gündən  sonra  Mənsurə  xanım  və  digərləri  öz 
evlərinə  getdilər.  Həmin  gün  mən  tək  qaldım,  ilk  dəfə 
özüm  yemək  bişirdim.  Nahara  plovla  tava  kababı 
hazırladım. Kababın iyi evi bürümüşdü. Günortaya yaxın 
qapının  zəngi  çalındı.  Gedib  soruşdum  ki,  kimdir?  Əli 
ağa dedi: "Mənəm. Qonağımız var". 
Qaçıb  çadramı  götürdüm  və  qapını  açdım.  Əli  ağa 
dostlarından  biri  ilə  "ya  Allah"  deyə-deyə  içəri  girdi. 
Xoşgəldin  edəndən  sonra  mətbəxə  girdim.  Əli  ağa 
ardımca  gəldi.  Bir  az  qanım  qara  idi.  Dedim  ki,  qonaq 
gətirmək istəyirdinsə, kaş bir qədər tez deyəydin. 

 
121
Gülüb  dedi:  "Bir  qonaq  üçün  xəbər  vermək  lazım 
deyil ki. Yəni yeməyə bir tikə pendir-çörək də yoxdur?!" 
Dedim:  "Niyə  ki?!  Amma  mən  özüm  xəcalət 
çəkirəm". 
Soyuqqanlılıqla dedi: "Belə şeylərdən ötrü əsla xəcalət 
çəkmə. Bizə nahar verməsən də narahat olmarıq, sakit bir 
yerdə  oturub  işlərimiz  haqda  danışarıq.  Bir  stəkan 
ş
irinçay  və  bir  tikə  pendir-çörək  versən,  çox  məmnun 
olarıq. 
Ə
li  ağanın  cavabından  sonra  tərk-silah  edilmişdim. 
Zarafata dedi: "Yaxşı, nə bişirmisən? Nə yaxşı düyü ətri 
gəlir, gülüm!" 
Dedim ki, plovla tava kababı. 
Dərin nəfəs alıb dedi: "Bəh-bəh! Vallah, xanım gözəl 
nemətdir, kimin yoxudursa, uduzub". 
Gülüb süfrəni əlinə verdim. 
Nahar  yeməyi  hamıya  çatdı.  Onlar  qonaq  otağında 
yedilər,  mən  də  mətbəxdə.  Süfrəmiz  nemətlə  dolu  idi: 
göyərti,  qatıq,  yemiş  və  hətta  qazlı  içki.  Anamın  sözü 
yadıma düşdü: "Qonaq ruzisini özü ilə gətirir". 

 
122