Hayot faoliyati havfsizligi
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1-rasm: Konferensiya qatnashchilari
Biroq, barcha qiyinchilik va ayovsiz sinovlarga qaramasdan, alloma va mutafakkirlar o‘zlarining ilmu- fan rivoji yo‘lidagi burchiga, gumanizm va ma’rifat g‘oyalariga sodiq qoldilar. Bu ulug‘ zotlarning ilm-fan sohasiga baxshida etgan hayoti, ular erishgan va bugungi kunda butun ma’rifatli insoniyatni hayratga solib kelayotgan yutuqlari – bu, hech shubhasiz, haqiqiy ma’naviy jasorat namunasi, deb aytishga barcha asoslarimiz bor va biz bunday jasorat oldida bosh egib ta’zim qilamiz. Bugun hech bir mubolag‘asiz aytish mumkin va buni men 16 alohida qayd etmoqchiman, o‘rta asrlar Sharq daholarining buyuk kashfiyotlaridan iborat ilmiy merosning chuqur qatlamlari hali to‘liq o‘rganilmagan va o‘z tadqiqotchilarini kutmoqda. Axir, faqatgina O‘zbekistonning o‘zida kitob fondlarida 100 mingtadan ziyod qo‘lyozma asarlar saqlanmoqda. Ularning asosiy qismi YuNESKOning Madaniy meros ro‘yxatiga kiritilgan. O‘rta asrlar Sharq allomalari va mutafakkirlarining qo‘lyozmalari Yevropa va Osiyoning Buyuk Britaniya, Germaniya, Ispaniya, Rossiya, Fransiya, Misr, Hindiston, Eron va boshqa ko‘plab mamlakatlaridagi kutubxonalarning “oltin fond”ini tashkil etadi. Bu faktlar nimadan dalolat beradi? Bu, eng avvalo, o‘rta asrlarda yashab, ijod etgan buyuk Sharq alloma va mutafakkirlarining tengsiz asarlari va ilmiy merosi faqat bir millat yoki xalqning emas, balki butun insoniyatning ma’naviy mulki ekanini yana bir bor tasdiqlaydi. Bu – bebaho boylik, yangi va yangi avlodlar uchun donishmandlik va bilim manbai, kerak bo‘lsa, yangi kashfiyotlar uchun ajoyib materialdir. Bizning davrimizgacha yetib kelgan bu boy merosdan butun bashariyat ravnaqi yo‘lida oqilona va samarali foydalanish – bu siz bilan bizning vazifamiz, siz bilan bizning burchimiz ekanligini davlatimiz rahbari ta’kidlab o’tdi. Konferensiyaning eng nufuzli qatnashchilaridan biri, ilmiy faoliyati Markaziy Osiyo tarixi, etnografiyasi, arxeologiyasi va san’atining biz uchun noma’lum bo‘lgan sahifalarini ochishga yordam bergan yapon professori janob Kato mintaqamizning yirik tadqiqotchisi hisoblanadi. Uning Buyuk Ipak yo‘lini, Baqtriya davlatini o‘rganishga bag‘ishlangan ishlari, shuningdek, 1989-yildan buyon Surxondaryo viloyatining ko‘hna Dalvarzintepa va Qoratepa shaharlari o‘rnida olib borayotgan arxeologik tadqiqotlari, Amir Temur, Mirzo Ulug‘bek, Mirzo Bobur va Markaziy Osiyoning boshqa ulug‘ mutafakkirlari asarlarini yapon tiliga qilgan tarjimalari bizning ulkan mintaqamiz tarixi va madaniyati haqidagi bilimlarni jahon mulkiga aylantirish imkonini berdi. Shaxsan men buinsonningaynan bizning xalqimiz oldida qilgan ezgu va olijanob ishlarini mamnuniyat bilan e’tirof etib, aytmoqchiman: bu zahmatkash olim O‘zbekistonning “Do‘stlik” ordeni bilan mukofotlangan. 17 Konferensiyaning yana bir qatnashchisi – taniqli amerikalik tarixchi, arxeolog, antropolog, Jon Xopkins universiteti qoshidagi Markaziy Osiyo va Kavkaz instituti raisi, 22 ta kitob va 200 dan ortiq ilmiy maqola muallifi – professor Frederik Starr janoblaridir. Uning 2009-yilda “Markaziy Osiyoning yangitdan kashf etilishi” deb nom olgan essesi AQShda ommaviy axborot vositalarida chop etilgan yilning eng yaxshi materiali sifatida e’tirof etilgan. Sharq Renessansi davri Hindistonning akademik va madaniy doiralari tomonidan ham chuqur o‘rganilmoqda. Bugun ushbu anjumanda Indira Gandi nomidagi Milliy madaniyat markazining ilmiy rahbari, IV-XV asrlardagi O‘rta Osiyo yozma manbalarini qiyosiy o‘rganish bo‘yicha uzoq yillardan buyon samarali ish yuritib kelayotgan professor Mansura Haydar xonim ham ishtirok etayotganini aytib o‘tmoqchiman. Olimaning “Nizomiddin Shomiyning “Zafarnoma” asarining tarixiy ahamiyati” deb nomlangan ilmiy monografiyasi xalqaro miqyosda keng e’tirof etilgan bo‘lib, u Amir Temurning hayotligi davrida uning davlatchilik faoliyatiga bag‘ishlab yozilgan yagona kitobni batafsil tadqiq etishga qaratilgan.[2] Qohira universiteti professori, turk filologiyasi va adabiyoti bo‘yicha taniqli olima Magida Mahluf xonim o‘tgan yili “Boburnoma”ni arab tiliga tarjima qilish bo‘yicha uzoq yillik ishini yakuniga yetkazdi va unda o‘zining chuqur sharhlari va avvalgi tadqiqotlarga doir tanqidiy tahlillarini bayon etdi. Eng muhimi, bizning buyuk ajdodimiz Zahiriddin Muhammad Boburning shoh asari bilan ingliz, fors va boshqa ko‘plab tillar qatori endilikda arab tilida ham tanishish imkoni paydo bo‘ldi. Sharq tarixi va falsafasining turli yo‘nalishlari bo‘yicha 60 dan ortiq nashr qilingan ishlar muallifi, Belgiyadagi Luven katolik universiteti professori Yul Yanssensning ilmiy faoliyatini ham biz yuksak baholaymiz. Olimning “Ibn Sino va uning arab va lotin dunyosiga ta’siri” kitobi, “Abu Ali ibn Sino va uning merosi” to‘plami faqat mutaxassislar emas, balki butun dunyo kitobxonlari orasida ham yuqori baholandi va keng e’tirof etildi. 18 Xitoy Fan va texnologiyalar universitetining tarix va arxeologiya fakulteti rahbari, professor Shi Yunlining nomini alohida ta’kidlashni istardim. U astronomiya tarixi sohasida dunyoga taniqli mutaxassisdir. Uning o‘rta asrlarda Markaziy Osiyo, Xitoy, Koreya va Yevropada astronomiya taraqqiyotini qiyosiy- tahliliy o‘rganish bo‘yicha olib borgan tadqiqotlari katta shuhrat qozondi. U astronomiyaning paydo bo‘lish va rivojlanish tarixini ommalashtirish bo‘yicha jahonga mashhur olim, ayni paytda Xitoy va Janubi-Sharqiy Osiyodagi qator yetakchi ilmiy-ommabop nashrlarning tahrir hay’ati a’zosi hamdir. Yevropada taniqli vrach, sog‘liqni saqlashning zamonaviy tizimini tashkil etish sohasida tan olingan ekspert, doktor Mark Bonnelning fidokorona faoliyati katta hurmat va ehtiromga sazovordir. U rahbarlik qilayotgan “Abu Ali ibn Sino – Fransiya” uyushmasi Fransiya va Yevropada Ibn Sinoning madaniyat, falsafa va tibbiyot sohasidagi ilmiy asarlarini ommalashtirishga beqiyos hissa qo‘shmoqda. Bizning konferensiyamizda, shuningdek, Utrextdagi Fan tarixi institutidan mashhur golland olimi Robert van Gent ham ishtirok etmoqda. Ushbu tadqiqotchining nashr etilgan o‘ndan ortiq kitobi, 60 ta maqolasi faqat astronomiya, kartografiya va geodeziyaning bugungi dolzarb muammolarini emas, ayni paytda ularning taraqqiyot tarixini, jumladan, o‘rta asrlar Sharqiga mansub davrni ham qamrab oladi.[2] O‘rta asrlarda Sharqda yashab o‘tgan alloma va mutafakkirlarning boqiy merosini tadqiq va targ‘ib etishga, keng ommaga yetkazishga munosib hissa qo‘shayotgan ko‘plab fidoyi olim va mutaxassislar ham shunday e’tirof va hurmatga sazovordir. Shu munosabat bilan ulug‘ ispan adibi Servantesning, tarix – faoliyatimiz xazinasi, o‘tmish guvohi, bugungi kun uchun ibrat va o‘git, kelajak uchun esa ogohlantirishdir, degan so‘zlarini takrorlash o‘rinli bo‘ladi, deb o‘ylayman. Menga ayniqsa “kelajak uchun ogohlantirish” degan fikr juda ma’qul bo‘ldi. Nima uchun? Nega deganda, haqiqatan ham, tarixni bilmagan kishi har qadamda xatoga yo‘l qo‘yadi, o‘z tarixi bilan faxrlanmaydigan xalq esa o‘z kelajagini tasavvur qilolmaydi. 19 Biz o‘z mustaqilligimiz va suverenitetimizning dastlabki kunlaridan boshlab o‘tmishda shakllangan ta’lim tizimini tubdan isloh qilmasdan turib, eski kommunistik mafkuraning qolip va aqidalaridan butunlay voz kechmasdan, yoshlarning ongida demokratik qadriyatlarni mustahkamlamasdan turib yangi jamiyatni barpo etib bo‘lmaydi, degan qat’iy xulosaga kelgan edik. Agar O‘zbekistonda bugun yashayotgan 31 million aholining 60 foizidan ortig‘ini 30 yoshgacha bo‘lgan yoshlar tashkil etishini inobatga oladigan bo‘lsak, ushbu islohotlarning zarurati va roli o‘z-o‘zidan tushunarli va ravshan bo‘ladi. Mamlakatimizda qabul qilingan milliy dasturga ko‘ra, 9+3 sxemasi bo‘yicha 12-yillik umumiy majburiy bepul ta’lim tizimi joriy etildi. Bu avvalambor 12-yillik to‘liq bepul, majburiy ta’lim qonuniy asosda yo‘lga qo‘yilganini anglatadi. Agar inson o‘z mamlakati Konstitutsiyasi, xalqi va Vatani oldidagi farzandlik burchini bajarishni istasa, u birinchi navbatda o‘z farzandining 12-yillik ta’lim olishini ta’minlashi, buning uchun barcha-barcha sharoitlarni yaratib berishi kerak.Bu modelning prinsipial xususiyati avvalambor shundaki, umumta’lim maktabidagi 9- yillik o‘qishdan so‘ng o‘quvchilar 3-yil davomida ixtisoslashtirilgan kasb-hunar kollejlari va akademik litseylarda tahsil olib, ularning har biri umumta’lim fanlari bilan birga mehnat bozorida talab qilinadigan 2-3 ta mutaxassislik bo‘yicha kasb- hunarlarni ham egallaydilar.[1] Yurtimizda bunyod etilgan kollejlar eng yuksak zamonaviy talablar asosida bunyod etilgan va barcha jihozlar bilan ta’minlangan. Zamonaviy me’morchilik loyihalari asosida 1500 ta ana shunday kollej va litseylar barpo etilgan. Ilgari xorijlik mehmonlarga ekzotika namunalarini ko‘rsatilgan. Bugun esa ularga bolalar qanday o‘qiyotgani, ularga qanday zamonaviy sharoitlarda bilim berayotgani, qanday avlod voyaga yetayotganini ko‘ring, deymiz. Ushbu kollejlarda tahsil olayotgan yoshlarimiz ikki-uch mutaxassislikka ega bo‘lish bilan birga, xorijiy tillarni, aksariyat hollarda ingliz tilini o‘rganmoqda.Yana bir muhim jihati shundaki, ana shu majburiy ta’limdan so‘ng yosh yigit-qizlarimiz, o‘z xohishlariga ko‘ra, bakalavr yoki magistr darajasiga ega bo‘lish uchun oliy o‘quv yurtlarida 20 tahsil olishni davom ettirishlari mumkin.Ta’lim-tarbiya sohasini isloh qilish dasturi hayotimizga muvaffaqiyatli joriy etilishi natijasida uzluksiz ta’limning zamonaviy talablarga javob beradigan yaxlit tizimi yaratildi. Bu tizim ta’lim jarayonlarining barcha bosqichlarini – maktabgacha va maktab ta’limidan tortib o‘rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim bo‘g‘inini, shuningdek, xalqaro me’yorlarga mos holda bevosita fan doktori darajasini olish uchun dissertatsiya himoyasini nazarda tutadigan oliy ta’limdan keyingi bir bosqichli ta’limni o‘ziga qamrab oladi. Yüklə 0,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|