7269
-
9
9
о
ь
Heftruz
Л
&1
'S S L
B E H R U Z H Ə Q Q İ
TÜRK DEYİMLƏRİ
j
Azərbaycan Respublikası Prezidenurun
]
işlər idarəsi
PREZİDENT KİTABXANASI
BAKI-2005
•Behruz Jbqqi
Tür^deyimCm
Çapa hazırlayan və
elmi redaktoru:
AYBƏNİZ KƏNGƏRLİ
filologiya elmləri doktoru
Behruz Həqqi. Türk deyimləri.
Bakı, “Nurlan”, 2005.
Almaniyada yaşayan tanınmış yazıçı-alim Behruz
Həqqinin “Türk deyimləri” litabı onun Azərbaycanda nəşr
olunan üçüncü
kitabıdır.
Kitabda
ilk
dəfə
olaraq
Azərbaycan və ümumiyyətlə, türk xalq
deyimlərindən
örnəklər toplanmışdır. Hər bir deyimin izahı və həmin
deyimlə bağlı bədii əsərlə'dən seçilmiş nümunələr də
oxucuya təqdim edilir. К tab dilçilər, folklorşunaslar,
bütövlükdə geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
4702000000
N
- 098 - 2005
Q rifli n ə ş r
•Behruz tfhäqi
Turt^deyimhri
Ö N SÖ Z
Türkün dili tək sevgili, istəkli dil olmaz,
Özgə dilə qatsan, bu əsil dil əsil olmaz.
Türkün məsəli, folkloru dünyada təkdir,
Xan yotğanı, kənd içrə məsəldir, mitil olmaz.
Seyid Məhəmmədhüseyn Şəhriyar
Bu kitabda tarixin ə n əski, ən m ədəni m illətlərindən olan,
ürəyi sevgi ilə dolu türkün zəngin dilinin maraqlı deyimləri
toplanıbdır. Türk islamı qəbul edərək onu Şərqin,
hətta
Avropanın bir çox ölkələrinə yaymaqla türk dilini də islam
imperatorluğuna rəsmi dil kimi yayıbdır. Türk sözü Miladdan
2000 ildən də çox öncədən :Ensiklopediyalarda “doğuş” və “artım” anlamında işlənilir.
İslam ensiklopediyasında bu günkü türklər “Hi unq-un”
adlandırılıb. Türklər min illər öncə əsil vətənindən, yəni Orta
Asiyadan, Quzey Çindən müxtəlif səbəblərə görə köçmək
məcburiyyətində qalıbdır.
Türklər Tiyan-Şan dağlarından
aşaraq, böyük, geniş bir məntəqədə - Kaşğar, Soğd, Fərqanə,
İran, Midiya, Qafqazdan ta Qara dəniz boğazına, Əlcəzairə
qədərki ərazilərdə yerləşibdir. Orxorı abidələrində türk “xalq”,
“kütlə” mənasında işlədilibdir. Ola bilər ki, Orxon abidələrində
“türk” dedikdə hökmdarlar, onların ailəsi nəzərdə tutulmuşdur.
“Toğuz”-“oğuz” bu abidələrdə “türk” sözü ilə həmqafiyə kimi
işlədilmişdir. Bu fərqlə ki, “türk” sözü el, tayfa kimi nəzərdə
tutulmuşdur. Minorski yazır ki, “türk” - qüdrət və güc
anlamındadır. Bəzi alimlərin nəzərm ə görə, “türk” sözü törəmə,
soyartımı mənasındadır. Çin və yunan tarixçiləri miladın 6-cı
yüzilliklərindəkı hadisələrdən bəhs edərək, bu qəbiləni “tokut”
və ya “turkey” adı ilə yad edirlər.
Türkün qedim tarixi o:ıun fatehlik və mədəniyyət
sahəsində üstünlüklərinin tarixidir.
M onteskyev “İran məktubları” adlı əsərində Naarqomun
dilindən Özbəyə məktubunda türklər barədə belə yazmışdır:
3
®eÄru^6^t
“Əziz dostum Özbək, dünyanın heç bir xalqı fatehlik şöhrəti vo
əzəm əti ilə tatarlarla (türklərlə -B .H .) yarışa bilməz. Bu xalq
kainatın əsil hökmranıdır. Bütün başqa xalqlar sanki onlara
qulluq etmək üçün yaranmışlar. Bu xalq həm imperatorluqlar
yaradır, həm də onları dağıdır. Onlar tarixin bütün dövrlərində
dünyanı öz qüdrətləri ilə sarsıtmış, həmişə xalqların qənimi
olmuşlar. Tatarlar iki dəfə Çini fəth etmişlər və hələ do onu
itaətdə saxlayırlar. Onlar Böyük moğolların ucu-bucağı bəlli
olmayan torpaqlarına indi də hökmranlıq edirlər, İranın
hökmranları onlar, Kuruşun və b. taxtında oturan onlardır. Onlar
Moskvam diz çökdürüblər.
Onlar türk adlanıb Avropada, Asiyada, Afrikada nəhəng
fatehliklər edib, dünyanın üç qitəsində ağalıq edirlər. Əgər hələ
qədim zamanlara nəzər salsaq, görərik ki, Rum imperatorluğunu
darmadağın edənlər də onların nəsilləri idi. Çingiz xanın fəthləri
ilə müqayisədə İskəndərin qələbələri ııədir ki... Bu zəfərli
xalqın yalnız tarixçiləri çatışmayıb ki, onların ağlasığmaz
qələbələrinin şöhrətini yaysınlar. Nə qədər tarixi hadisələr
əbədilik
dəfn
olunub.
Tatarlar (türklər-B .H .)
tarixlərini
bilmədiyimiz nə qədər dövlətlərin əsasını qoyublar. Bu döyüşçü
xalq öz gündəlik şöhrəti ilə məşğul olub əbədi məğlubedilməz
liyinə inanıb, keçmiş qələbələrinin əbədiləşdirilməsi qayğısına
qətiyyən qalmamışdır. (346, səh. 4).
Türklər təkcə fateh millət kimi deyil, həm də dünyanın ən
qədim mədəniyyətinin yaradıcıları kimi də tarixə əbədilik daxil
olmuşlar.
Bu
mədəniyyətin
yaranmasında
Azərbaycan
türklərinin də rolu böyükdür.
Vil Dorant yazır: “Bizim Avropa və Amerika mədəniy
yətimiz əsrlər boyu Yunanıstan və Roma yolu ilə həmin Yaxın
Şərq mədəniyyətindən alınmışdır. Azərbaycan diyarı da həmin
Yaxın Şərq torpaqlarının şimal hissəsinin mərkəzində, özü do
şimal-cənub, şərq, qərb yollarının kəsişdiyi yerdə, təbiətcə
mülayim, sərvətli bir ölkədir. Ariyaların özləri m ədəniyyət yara-
dıb-quran olmamışlar. Bəlkə onu Babildən və Misirdən mənim
səmişlər. Yunanlar da mədəniyyət sarayı yaradan sayılmırlar.
4
Beftruz
.'i
Ona görə ki, onların başqalarından aldıqları özlərininkindən qat-
qat artıqdır. Həqiqətdə yunan bir varisdir ki, hərbi qənimətlər və
ticarətlə Şərqdən oraya gəlmiş, 3 min illik elm və hünər
xəzinələrinə nahaq olaraq yiyələnmişdir (336, səh. 141).
TəTmiladdan 900 il əvvəl elam hökumətinin icazəsi ilə elam
şahzadələrinin hakimiyyəti altında olan Şərq tərəfində çağdaş
Fars və Kirman əyalətlərində yerləşib. İran ərazisində onlardan
təqribən 3500 il əvvəl mədəniyyət sahibi olan türklərdən hər
zaman istiladə edib, ayaqlan yer tutandan sonra minlər hiylə və
xəyanətlə yerlilərin milli mədəniyyət nümunələrini özləri ilə
bərabər aradan götürməyə çalışıblar” .
Azərbaycan türkcəsinin zənginliyi, digər dillərlə müqayi
sədə üstünlüyü bu gün də tədqiqatçılar tərəfindən dönə-dönə
qeyd edilir.
Filologiya elmlər doktoru, professor Tofiq Hacıyev
Azərbaycan türkcəsi haqqında yazır: “Azərbaycan türkcəsi çox
təmizdir, mükəmməldir. Öz keçmişini qoruyub saxla.yır. Bu
günkü dilimiz çox dəhşətli şəkildə korlanıb. Bu gün dilimiz
əcnəbi, yabançı təsirlərə məruz qalır” (52, səh. 194).
Ehsan Doğramacı yazır: “Azərbaycan türkcəsi türk dilləri
nin içərisində ən gözəlidir. Hazırda türk dünyası üçün ortaq türk
dili problemi vardır. Azərbaycan türkcəsi bütün türk dünyası
üçün, türk xalqları üçün ortaq dil olmağa layiqdir” (52, səh. 195).
Azərbaycan milli
azadlıq
hərəkatının öndərlərindən
S.C.Pişəvəri düşmənlərin dilimizə ünvanladığı böhtanlara qarşı
Azərbaycan türkcəsinin məziyyətləri barədə yazırdı: “Dilimiz,
düşmənlərin boş iddialarına baxmayaraq, çox geniş yayılmış və
zəngin bir dildir. Onun rişəsi xalqımızın qanında və ürəyindədir.
Biz onu ana südü ilə ərrüb, vətənimizin ruhundakı hava ilə
tənəffüs etmişik. Onu təhqir etmək istəyənlər, onu aşağtlamaq
istəyənlər, ona böhtanlar yağdıranlar bizim həqiqi düşmənlə
rimizdir. Çox xaiıı və əcnəbi ünsürlər əsrlərlə bu gözəl dili orta
dan qaldırmağa çalışmışlar. Onun tərəqqisinə, yaşamasına mane
olmaq məqsədilə qəddar, azadlıq düşməni Rza xan dövləti var
5
Heftruz 9h qqi
lür^dajim hri
qüvvəsini sərf etmişdir. Bununla belə bu dil sarsılmaz, möhkəm
bir halda xalqın içərisində həmişəlik qalıb, öz məqamım sax
lamış, bu vasitə ilə də mədəni, mütərəqqi bir dil olduğunu sübut
etmişdir. Dilimiz dəmyə bir di i deyildir. Onun böyük xalq, geniş
camaat qüvvəsi kimi arxası vardır.
Dilimiz xalqın yaratdığı
dastanlar, zərb-məsəllər, hekayələr, nağıllar vasitəsilə dünyanın
əıı böyük dilləri ilə rəqabət apara bilər. Bizim vəzifəmiz onu
genişləndirmək, müasir hala, salmaq, onun gözəlliklərini,
incəliklərini toz-torpaq arasından çıxarıb, təmiz, ali bir zərf
içərisində xalqa təqdim etməkdən ibarətdir”(30, 1945).
Türk milləti vahid bir millət olduğu üçün vahid bir ədəbi
dilə də malik olması vacibdir. Təəssüflə, türk dünyasının dilinin
bir olmasına baxmayaraq, türk xalqları tarixən əm əldə birlikdən
məhrum
olduqlarına
görə,
uzun
müddətdir
ki,
tarixi
düşmənlərimiz bizim içimizdə ayrı-seçkilik toxumunun zəhərli
meyvəsi ilə ixtilaf yaradırlar. Və ya ondan da faciəli budur ki,
Azerbaycan türklərinin iki yerə bölünməsinin nəticəsi olaraq,
“biz təbrizliyik”, “siz naxçıvanlısınız”, və ya “Aran Azərbay
canı”, “o tay Azərbaycan” kimi ifadələrlə bu millətin birliyinə
dözülməz zərbələr vururlar. Bu neçə ildə üzdəniraq, kimliyinə
biganə olan aydıncığazların hakim ideologiyaya boyun əyib
işlətdikləri,
təhlükəli
“qafqazlı”,
“azərbaycanlı”,
“azəri”,
“osmanlı türkü” sözləri ilə birliyimizi, milli varlığımızı əldən
verməkdəyik. Bu uydurma sözlərin ardında gizlənən iyrənc
siyasət bizim onurğa sütunumuz sayılan milli kültürümüzə,
folklorumuza, onun ən incə, zərif tumurcuğu kimi nəzərdə
alınan deyimlərə, milli ənənələrimizə də böyük xəstəliklər
ərməğan gətirmişdir. Milli
mədəniyyət və kimliyimizə xor
baxan hakimiyyətlər illər boyudur ki, 300 milyondan artıq olan
türkü, xüsusilə Azərbaycan və qardaş Türkiyə Cümhuriyyətini
“o türk” və “bu türk” siyasəti ilə parçalayıb, yemək məqsədini
işə salıbdır. Hakim rejim İranın daxilində olan 30 milyondan
artıq türkə rəva gördüyü faciəli taleyi başqa ölkələrdə yaşayan
türklərdən də əsirgəməyibdir. «Dünya bilir ki, o türk, bu türk
yoxdur. Bunlar, fars olmayan millətlərin dilini boğazından
6
'Iteftnız Pfatjgi'
çıxarıb, mədəniyyətini talan edən şovinistlər bu gün o türkləri
bəhanə edib, fəqət və fəqət bu günkü türk oğlu adına işgəncə,
əzab vermək mərammdadırlar» (315, səh. 22).
Azərbaycan dili öz tarixi boyunca olduqca mürəkkəb,
ziddiyyətlər, mübarizələr dolu bir yol keçmişdir.
Dünyada yeni teatrın təm əl daşını qoyan təbrizli Qulam-
hüseyn Saidi milli zülmdən, mədəniyyətlərin assimilyasi
yasından nə gözəl və sadə dildə danışır: «Cənubi Azərbaycanda
m ədrəsə Azərbaycan uşaqları üçün savad öyrənm ə yeri yox,
bəlkə xarici dil, yəni, fars dili öyrənmək yeri idi. Ondan əvvəl,
yəni Milli Hökumət dövründən əvvəl, hər gün mədrəsəyə
getmək, qorxunc və böyük bir əzab idi. Elə bil uşaqları hər gün
bir adaya təhvil verirdilər ki, oranın sakinləri məcbur olub
yəcuc-məcuc dili ilə danışmalı iç ilər. Bu qəribə sözləri anlamaq
işgəncədən əlavə təhqir və töhinlə də yanaşı idi. Öz dilində
danışmaq da suda islanmış sö’hid ağacları ilə ovucun içinə
vurmaqla cəzalandırılırdı. Əgər bu ağır vəziyyət mədrəsədən
qaçmaqla nəticələnm əsəydi də, əvəzində həddən artıq yorucu
idi.
Təkcə 1945-46-cı illərdə Azərbaycanın məktəb uşaqları
anladılar ki, mədrəsə də o qədər qorxunc yer deyil, ola bilər ki,
dərs m əşğələlərindən nəinki əzab çəkməyəsən, qorxmayasan,
bəlkə ondan da ləzzət aparmaq mümkündür, Buna görə ki,
birdən-birə əcnəbi dili, fars dili siniflərdən eşiyə tullandı, hamı
o dildə yazıb-oxuyurdu ki, o dildə danışırdı. O bir il müddətində
uşaqlar ana dillərindəki sözlərin dəqiq anlamı ilə tanış oldular.
Onların təhsil aldıqları dil işçilərin, kəndçilərin və adi adamların
danışdıqları dil idi. “Zəfər qazanan ordu” Azərbaycana daxil
olandan sonra idi ki, dərs kitabları yenə də farsca oldu. Yerli
dildə yazıb-oxumaq yasaq oldu. Buna görə ki, Azərbaycan dili
Azərbaycanın özü üçün hakim rejimin nəzərində əcnəbilərin və
əcnəbipərəstlərin dili olmuşdur. İranın mərkəzi hökumətinin
məmurları şahənşahlıq qüdrətini rəhmsizliklə hakim etməkdə
cürbəcür silahlardan başqa fars dili silahından hamısından çox
istifadə edirdilər. 'Çarəsiz qalan adi camaatın qəzetləri və ölülər
7
‘Beftruz ffoqqi
üçün div/ara vurulan nekroloqları oxuyub başa düşməkdən ötəri
tərcüməçiyə ehtiyacları var idi” (172, 1979, №6).
Dünya imperialistlərinin yardımı ile Azərbaycanın milli
azadlığım qanda boğan düşmənlərimiz ana dilində
yazılmış
kitablarımızdan tonqal qalayaraq, toy-düyün tutub 25 mindən
artıq Azərbaycanı canlarından artıq sevən oğul və qızlarımızı
qan dəryasında boğdular. Milli hökumət dövründə bir il azadlıq
məşəlini, milli hakimiyyəti qoruyan millət, milli azadlığımızı
qaıı dəryasında boğan ordunun hakimiyyətindən sonra “əcamir
obaş”(lümpen- B.H.). “əcnəbipərəst” sözləri ilə təhqir olundu.
Tarix göstərir ki, millətlərin nicatı onların milli dillərinin,
mədəniyyətlərinin yüksəli şindədir. XX yüzilin əvvəllərində
Seyid Hüseyn Əlipaşa Səbura yazdığı məktubunda qeyd edirdi
ki, “bizeı türk dili, türk ədəbiyyatı lazımdır. “Od” əvəzinə “atəş”,
“qara” əvəzinə “siyah” yazmaq türk dilinə zərbələr vurmaq
deməkdir ( 165, səh.272).
Dil hər bir millətin kültür və m ədəniyyət həyatının təməl
daşıdır.
Hər bir diri millət gündəlik danışdığı dildə olan
incəliklərdən, milli-ictimai ənənələrdən, boya-başa çatdığı ölkə
nin ab-havasmdan qidalanaraq, hamı üçün bəlli olan sözlərdən
deyimlər yaratmaq bacarığına sahib olur ki, bunlar
ümumi
mənalarından ara açaraq, yeni bir aniama,
yeni bir qəlibə
düşürlər. Dünyanın tanınmış zəngin dillərindən olan türk dili
Azərbaycandan başqa Türkiyədə və İraq sərhədlərindən tutmuş,
Xorasan və Xəzər dənizinin kənarlarına qədər Şiraz, Kazron,
Çahbahar, Bondərabbas və sairə yerlərdə də işlənən bir dildir.
Buna gerə də, müəyyən zaman kəsiyində ümumtürk ədəbi dili,
ortaq türkcə konsepsiyası özünə tərəfdarlar toplamış, nüfuzlu
cərəyan kimi milli tariximizə daxil olmuşdur. Tarixdə türk dilini
vahidləşdirmək, qüclrətləndirmək təşəbbüsləri zaman-zaman
meydana atılmışdır. XIX yüzilin sonlarında ümumtürk ədəbi dili
konsepsiyasını ilk ortaya atan İsmayıl bəy Qasprmski idi.
M əhəmməd Əmin Rəsulzadə yazırdı ki, o dövrdəki
cədidçilərin lideri İsmayıl boy, orqanları da “Tərcüman” qəzeti
idi.
‘D ildə, fikirdə, işdə birlik!” şüarı hər nə qədər bütün
8
‘NrUjdafimhn
türkləri böyük bir türk dövləti halında birləşdirmək niyyəti
bəsləyən bütün türkçülüyün təsəvvür etdiyi şəkildə həqi-
qətləşm əkdən bu günkü varlığına görə çox uzaq idisə də, bu
şüarı özünə bayraq edən ‘Tərcüm an” tarixi rolunu, heç şübhəsiz,
m üvəffəqiyyətlə oynamışdır (166, səh. 181).
“Azərbaycanda ümumtürk ədəbi dili m əsələsini sistemli
şəkildə irəli sürən, bu ideyanı əsərlərində olduqca ciddi şəkildə
işlədən, müdafiə edən XX əsr Azərbaycan romantizminin
ideoloqu Əli bəy Hüseynzadə idi (166, səh. 163).
Seyid Əhməd Kəsrəvi yazır: “Zəncanda da türk dilində da
nışırlar. Ancaq onların dili ilə Azərbaycan türkcəsi arasmda olan
azca təfavüt məni türkü dili barəsində axtarışa və araşdırmaya
sövq etdi. Mazandaranda “Əl lüğəti Türki fı İran” ünvanlı bir
m əqalə yazıb “Əl-urfan”a göndərmişdim. Zəncanda olan zaman
türk kitablarından Füzuli qəzəli və Əmir Əlişir Nəvainin divanı
nı ələ gətirdim, Heydəci adında bir molla var idi ki, Tehranda
“Sədre-Nasirəddin” mədrəsəsində yaşayırdı. Onun çoxlu türki
şerləri vardı ki, xalqın dil əzbəri idi. Onları da topladım, bu
axtarış vo çalışmalardan bir sıra nəticələr çıxardım. Məsələn,
türk dilindəki fellər fars dili ilə müqayisədə çox üstündür. Ona
görə ki, türk dilində 15 cür keçmiş zaman, 4 cür indiki zaman
dan istifadə olunur. Hazırda fars dilində onlarla müqayisədə
dörd cür keçmiş zaman və bir cür indiki zamandan başqası
yoxdur. Bu o faktlardan idi ki, mcııi fars dilinin xəstəliyindən və
çatışmamazlığından xəbərdar elədi (170, səh.231-232).
Türk dili ən əski zamanlardan tarixi köçlər nəticəsində
O rta Asiyadan və Yenisey çayının sahillərindən, Orta Şərqdən
tutmuş Balkana qədər geniş bir yerdə yaşayanların dili
olmuşdur. “Bu gün bizim gözəl türk dilimizə ikrah edən,
kökündən bir kəlmə türk dilində danışmayan farslar, kölgəmizi
ox ilə vuranlar o günlər nədən qapımızda, ayağımızda
məddahlıq edib, nədən boy-buxunumuza tə rif yazmışlar?
Amma əgər türk, ərəb zalım və yırtıcı, dilbilməz idilərsə, bəs
Firdovsi ərəb əlifbası ilə nə üçün türk şahı Mahmud Qəznəviyə
“Şahnamo”sini yazıb? Və ш;ип zamanlar boyu Həkim
9
lürktkxjimfoH
Fərruxiye-Sistani, Ünsüri, Ənvəri, Qaani Şirazi, Hafiz Şirazi,
Vüsal Ş irazi, Sədi Şirazi, Kərim Kaşani, Zəhir Fariyabi, Gəzair
Razi, Sanei Qəznəvi, Mənuçehri, Əmir Müəzzi, Ədib Sabir,
Rəşidəddm Vətvat, Seyid Həsən Qəznəvi., Xaqani, Qaani,
Ünsüri Bəlxi, Əbdürrəhman Cami, Ənvəri Əbiverdi, Kəmaləd
din İsmayil İsfahani, Məliküşşüara Bahar Xorasani və yüzlərcə,
minlərcə şairlər, məddahlar hünərlərini, bacarıqlarım ərəb,
m əxsusən türk üçün nisar və təqdim ediblər. Ərəblər, türklər
əgər ədəbsevər, hünərsever, insanlıq, gözəlliıksevər deyildilər
sə, bəs nə üçün bunları müdafiə edirdilər? (314, s. 19-22).
İnsan yalnız anamn cismindən, südündən yaranmır, bəlkə
ana öz südü ilə bərabər övladma milli ruhu, vətənin ah-havasını,
bundan daha önəmli olan ana dilini də bağışlayır. Dil fikir və
duyğudan ayrılmaz bir ünsürdür. Elə buna görə də, bir millətin
dilini yasaq edən cahil düşmənlər, onun təfəkkür qüdrətini,
duyğusunu və yaradıcılıq istedadını da məhv etmək istəyirlər.
Dil duyğunun qaynağı ve çeşməsidir. Dili talan olan millətin
bütün tarixin qatlarından qalan mənəvi varlığı da talan olur,
dilini əldən verməklə daha nə rejim yarada bilir, nə də zamanın
istəyi əsasında yeni sözlərə malik ola bilir.
Türk, türkmən kimi qardaş millətlərin müəyyən bir yolu,
milli m əqsəd və hədəfi olmadığı surətdə onların gələcəyi də
sual altında qalır. Bu millətlərin tarixi düşmənləri belə fürsətdən
istifadə edərək, onların hər bir milli, maddi və mənəvi
sərvətlərini mənimsəyirlər. Beləliklə, millətlər öz ata-babadan
qalan vətənlərində qərib kimi yaşamaq məcburiyyətində
qalırlar. Türk dünyasının vahid bir dili olsa da, vahid bir istək
yolunda addım atılmadığına görə milli azadlıqdan günbəgün
uzaqlaşır.
Gələcəkdə bu suallar hər bir vətənpərvər qız və
oğlanların qarşısında baş qaldıracaq. Kimlərdir bizim ağzımızı
bağlayanlar, milli kültürümüzü dananlar, onu talan edənlər?
Kimlərdir bizi ana dilimizə həsrət qoyanlar? Kimlərdir qardaş
millətləri bir-birindən uzaq saxlamaqla vahid milli hissiyyatımızı
puç edib, kökünə su bağlayanlar? Kimlərdir qardaşları yad
şəklinə salaraq, onu Suri-İsrafildən də güclü olan tarixin səsinə
10
Behruz yhqqi
Шгк^атйт
biganə qoyanlar? M əncə, bunların hamısının qabağında yalnız
düşmənləri məhkum etməklə, biz nicat tapmayacağıq. Düş
m ənlə yanaşı hər millətin milli kimliyindən uzaqlaşan ziyalıları
da müqəssirdir, günahkardır.
Lənət sənə ey cəhl, nə bidad ediyorsan?
Hər gün yeni m ələnət icad ediyorsan.
Sərməşq edərək Habili-Qabil hərəkatın,
Qardaşları qardaşlara cəllad ediyorsan.
Nakəslərə imdad elə, bikəslərə bidad,
B ir gör kimə yardım, kimə bidad ediyorsan ?
Unutmayaq ki, türk milləti tarix boyu ikitərəfli qılıncın ya
ralısı olub. Qılıncın bir tərəfi xarici düşmənlərimiz olursa, o biri
tərəfi öz kimliyini, milli Vctrlığını itirən manqurtlaşmış aydınla
rımız, üzdəniraq millət başçıları və böyük məsuliyyətdə oturan
kiçik adamlar olublar. Yenə do deməliyəm ki, biz, uzun müddət
dir ki, fəxr etməli keçmiş tariximizə biganə qalaraq, onu
unutmağa məhkum olan yazıq millətə çevrilmişik. Buna görə də,
bizim özümüz kimi tarixi hafizəmiz də məzlum olub. Gündəlik
tariximizə baxanda bu faciəni daha da aydın görə bilərik. Dağ
larımızın, bulaqlarımızın, yurdlarımızın adının dəyişməsi, ilə ya
naşı, küçələrimizin, xiycibanlarımızın da adları nə milli qəhrə
manlarımızın, nə də o torpaqda canını, mahnı qoyan milli şəx
siyyətlərimizin adınadır Düşmənlər quduz qurd tək bizim milli
varlığımızı talayır. Əgər belə getsə, daha da talayacaqlar. Milli
ənənələrimiz ölkəyə müvəqqəti hakim olan şovinist ideologiya
əsasında danılır. Aydındır ki, milli ənənələrini əldən verən bir
millət sağlamlığını da, mənəvi gücünü də əldən verir. Belə
millətləri tarixin səhifəsindən silmək, düşmənlər üçün çox da
çətin iş sayılmır. Biz uzun müddətdir ki, sorğu-sual haqqı olma
yan bir xalqa çevrilmişik. Aydındır ki, sorğu-sual haqqını əldən
verən bir millət, millət kimi yox, bəlkə kölələr kimi yaşamağa
layiqdir. Elizim öz elimizlə hakimiyyətə çatanlar az bir müddət
də şəxsi mənafelərini millətin mənafeyindən üstün tutmaqla, o
Dostları ilə paylaş: |