Heyət n darə ed lm
Yüklə 4,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Texnologiya
|
1. Xətti təşkil edilmiş strukturda, hansı ki, tez-tez adlandırılır piramidalı, bürokratik – ciddi iyerarxiyalı təşkil olunmuş məsuliyyət zonası və təkbaşına rəhbərliyə bölünərək xarakterizə olunurlar. Xətti təşkil olunmuş struktur iki növə ayrılaraq fərqlənirlər: düz, səthi və yüksək işçilərin ümumi sayında iyerarxiyalı səviyyədə saya görə fərqlənirlər. Xətti təşkilati strukturun üstünlüyü: 1) qarşılıqlı əlaqənin dəqiq sistemi; 2) birbaşa əmrə sürətli reaksiya;
69
3) icraçıların fəaliyyətinin uyğunluğu; 4) qəbul olunmuş qərarlarda operativlik; 5) rəhbərin qəbul olunmuş qərara aydın ifadə olunan mə- suliyyəti. Bu tipdə təşkilati strukturun əsas problemi – tabe olanların sayının məhdudluğu, hansı ki, «qapanır» bir rəhbərə, nəzarət (sferanın) məhdud diapazonu. Şöbələrdə (təşkilat) nəzarətin diapazonu əlaqələrin sayına görə müəyyən olunur. darəçilik fəaliyyətinin səmərəliliyi əlaqələrin növündən və sayından asılı olur, sayları isə həmişə artır, işçilərin sayının artması ilə rəhbərin fəaliyyətini əhəmiyyətli dərəcədə mürəkkəbləşdirir. Ə laqələrin növləri: • tabe olanlar arasında birbaşa tək-tək; • tabe oanlar arasında çarpaz; • rəhbər və tabe olanla istənilən kombinasiyada birbaşa.
Şə
Ə laqələrin sayı çox olduqda onlar qeyri-formallaşdırılarsa onda strukturun üzərində idarəetmənin səmərəliliyini saxlamaq üçün o qədər də onda çox nəzarət diapazonu olmalıdır. Ona görə də fəaliyyətin mürəkkəb növünün həyata keçirilməsində çoxsaylı işçilərdən razılaş- dırma, dəqiqləşdirmə, uzlaşdırma rəhbər tərəfindən məsləhət, qısa diapazonlu nəzarət və yüksək səviyyəli təşkilat strukturu tələb olunur.
üzrə təşkilatdaxili funksional bölüşdürülməsi və funksiyaların idarə
Малиййя
Идаряетмя
Техноло-
эийа 70
edilməsi üzrə hərtərəfli struktur yaratmaq (şək. 5.3)
stehsalat şöbələri Şə
Tez-tez funksional təşkilat eyni vaxtda xətti ilə fəaliyyət göstə- rir, bununla da icraçılar üçün ikitərəfli tabelik yaradılır. Funksional böl- mələr öz səlahiyyəti çərçivəsində vahid funksiyanın həyata keçiril- məsinə daxil olanlara necə aşağıda duran bölmələrə, eləcə də statusa görə bərabər, lakin vahid sərəncam vermək hüququna malik olur. Funksional təşkilat strukturu: 1) funksional istiqamət üzrə daha dərin tədqiq etmənin həlli; 2) funksiyaların yerinə yetiriməsinə görə cavabdeh olan mütəxəssislərin yüksək səlahiyyətliliyi; 3) xətti menecerlərin funksional rəhbərlər tərəfindən həll olunan vəzifənin bir hissəsindən azad olması. Funksional strukturun variantlarından biri – divizion (depar- tament), hansı ki, məhsula, regiona (coğrafi), istehlaka (ümumi xüsusiyyətə malik olan istehlakçı qrupu) prinsiplərinə görə qurmaq olar. stər təşkilatlarda, istərsə də ondan kənarda situasiyanın dəyiş- məsində innovasiyanın və çevikliyin olmaması əsasən təhkim edilmiş funksiyaların həyata keçirilməsinin istiqamətləndirilməsi funksional təşkilat strukturunun əsas probleminə aid etmək olar. Çeviklikdə fərqlənən, xarici mühitin tələblərinə kifayət qədər uyğun operativ dəyişməyi bacaran təşkilat strukturu xüsusi diqqətə Президент (директор) Функсионал рящбяр 1 Функсионал рящбяр 2 Функсионал рящбяр 3
71
layiqdir. Məhz uyğunlaşan təşkilat quruluşu iqtidarlıdır xətti və funksional strukturun bütün üstünlüklərindən istifadə edərək bu daima dəyişən dünyada müvəffəqiyyətlə fəaliyyətdə və inkişafdadır. 3. Uyğunlaşan təşkilat quruluşu – çevik quruluşlar (canlı orqa- nizmin analoqu ilə) mühitin tələblərinə uyğun dəyişmək qabi- liyyətlidirlər. Məhz uyğunlaşan təşkilat quruluşu iqtidarlıdır ki, xətti və funksional strukturun bütün üstünlüklərindən istifadə edərək bu daima dəyişən dünyada müvəffəqiyyətlə fəaliyyətdə və inkişafdadır. Uyğunlaşan təşkilat strukturu aşağıdakı növlərə ayrılır: 1) layihəli – konkret məsələnin həlli üçün yaranan müvəqqəti struktur. Bu strukturun məqsədi ondan ibarətdir ki, məsələni həll etmək üçün bütün mütəxəssisləri bir komanda ətrafında toplamaq, layihəni keyfiyyətli həyata keçirmək və qısa bir müddətdə, ondan sonra layihə strukturu ləğv edilir; 2) matrisalı - funksional-müvəqqəti-məqsədli struktur. Bu təşkilatın xüsusi növüdür, layihə növü üzrə bütünlükdə qurulmuş, uzun müddət fəaliyyət göstərən, hansı ki, təşkilat üçün layihə formasında daima mövcud olan xüsusiyyətdir. Təşkilatın ayrı-ayrı fəaliyyət sferası üzrə idarəetmə şaquli üzrə qurulur, üfüqi üzrə idarəetmə layihəsi həyata keçirilir. Matrisa quruluşu üçün (şək. 5.4.) mütəxəssislər arasında əlaqə yaratmaq xarakterikdir, müəyyən məsələlər üzrə işin təşkili təşkilatın mövqeindən asılı olmadan konkret bölmələrə daxil edilir. Təşkilatda bölmələrə daxil edilən işin təşkilində müəyyən mə- sələ üzrə mütəxəssislər arasında əlaqələrin yaranması (şəkil 5.4.) mat- risa quruluşu üçün xarakterikdir. Matrisli təşkilat strukturunun üstünlükləri: - proqramlı bölmələrin yaranması və sürətlə funksional bölmələrdə təmasda olmalarının artması sayəsində rəhbərliyin fəaliyyəti fəallaşır; - təşkilatın kadr potensialından çevik istifadə edilməsi. Belə növdə quruluşdakı çatışmamazlıq strukturun özünün mürək- kəbliyindən ibarətdir, böyük sayda şaquli və üfüqi əlaqələrin qo- yulması ilə səbəb olmaqla, eləcə də vahid rəhbərliyin olmadığı situasi- yasında təşkilatın idarə edilməsinin mürəkkəbliyində. Texnologiya (yun. techne – sənət, ustalıq, bacarıq) 1) istehsalat prosesində hazır məhsul almaq üçün işlədilən xammal, material vəya yarımfabrikatların emalı, hazırlanması, aqreqat halının xassələrinin forma- sının dəyişdirilməsi metodlarının məcmusu, xammal, material və ya yarım-
72
fabrikata müvafiq istehsal alətləri ilə təsir göstərmə üsulları haqqında elm.
Şə kil 5.4. Matrisli təşkilat strukturu Texnoloci tarixdə bir neçə səviyyə (sadə və qənaətli üsul ilə hazırlanma) fərqlənir, hansı ki, istehsalı keçmiş. Birinci səviyyə – texnologiyaya qədərki dövrdə hər bir məmulat hər bir məmulat nadir məmulat kimi yaranır. kinci səviyyə – standartlaşma və mexanikləşmənin tətbiqi ilə ə laqədar olmuşdur. O ilk dəfə atıcılıq silahının istehsalından başlamış - muşketlər və ayrı-ayrı ünsürlərin bir-birini əvəz etməsi hesabına istehsalın ucuzlaşdırılması nəzərdə tutulmuşdur. Nəticədə bu istehsalın ixtisaslaşdırıl- masının inkişafına səbəb olubdur «düçarolma» necə ayrıca icraçılar, eləcə də həm bölmələr və firmalar, texnoloci prosesə daxil edilmişlər. Növbəti səviyyə konveyer quraşdırma xətti XX əsrdə baş vermişdir. Konveyer (ing. Conveyer; konvey –daşımaq) transportyor –ədədi səpələnən və s. yükləri müəssisə daxilində nəql etmək üçün fasiləsiz işləyən maşın… Konveyer təsərrüfatın müxtəlif sahələrində yükləmə- boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi, texnoloci proseslərin fasiləsiz- liyinin təmini, axını istehsalda ardıcıl əməliyyatların icrası üçün tətbiq edilir. lk konveyer xəttində fəhlənin özünün iş yeri olmur. Bu o vaxta qədər davam edilir ki, hərəkətdə olan konveyer kəşf olunur, hansı ki, hər bir icraçı fəhlə üçün ayıca iş yeri nəzərdə tutulur, onların yanından ə mək predmetlərinin özü irəli gəlir. (Директор) Лайищяляр Ясас истещсал Щесаблама мяркязи Лайищяляр 1 Лайищяляр 2 Лайищяляр 3 1. Лайищянин иш групу 2. Лайищянин иш групу 3. Лайищянин иш групу
73
1) istehsalat posesində hazır məhsul almaq üçün işlədilən xamal, material və ya yarımfabrikatların emalı, hazırlanması, aqreqat halının xassələrinin formasının, dəyişdirilməsi metodlarının məcmusu, xammal, material və ya yarımfabrikata müvafiq istehsal alətləri ilə təsir göstərmə üsulları haqqında elm. Texnolocilik tarixində bir neçə səviyyə (sadə və qənaətli üsul ilə hazırlanma) fərqlənir, hansı ki, istehsalı keçmiş. Birinci səviyyə – texnologiyaya qədərki dövrdə hər bir məlumat nadir məlumat kimi yaranır. kinci səviyyə – standartlaşma və mexanikləşmənin tətbiqi ilə ə laqədar olmuşdur. O ilk dəfə atıcılıq silahının istehsalından başlamış - muşketlər və ayrı-ayrı ünsürlərin bir-birini əvəz etməsi hesabına istehsalın ucuzlaşdırılması nəzərdə tutulubdur. Nəticədə də bu istehsalın ixtisas- laşdırılmasının inkişafına səbəb olubdur (düçarolma» necə ayrıca icraçılar, eləcə də həm bölmələr və firmalar, texnoloci prosesə daxil edilmişlər. Növbəti səviyyə konveyer quraşdırma xətti XX əsrdə baş vermişdir. Konveyer (ing. conveyer; konvey – daşımaq), transportyor – ə dədi səpələnən və s. yükləri müəssisə daxilində nəql etmək üçün fasiləsiz işləyən maşın... Konveyer təsərrüfatın müxtəlif sahələrində yükləmə – boşaltma işlərinin yerinə yetirilməsi, texnoloci proseslərin fasiləsizliyinin təmini, axınlı istehsalda ardıcıl əməliyyatların icrası üçün tətbiq edilir. lk konveyer xəttində fəhlənin özünün iş yeri olmur. Bu o vaxta qədər davam edilir ki, hərəkətdə olan konveyer kəşv olu- nur, hansı ki, hərəkətdə olan hər bir icraçı fəhlə üçün ayrıca iş yeri nəzərdə tutulur, onların yanından əmək predmetlərinin özü irəli gedir. Konveyer istehsalın avtomatlaşdırılması və kompleks mexanik- ləşdirilməsi üçün əsas vasitələrdən biridir. Genri Fordun tətbiq etdiyi hərəkətdə olan konveyer maşın istehsalının maya dəyərini on dəfə azaltmağa imkan yaratmışdır. Bu gün hamıya məlum olan istehsalat və idarəetmə texnologiyası son nəticə nöqteyi-nəzərdən üstünlük təşkil edən icraçıların birgə fəaliyyətinin təşkilat forması (insanların seçilmə vasitəsilə «qrup rəh- bəri», yaxud «texnoloji» xüsusiyyət) təşkilatın xarakterinə əhəmiyyət- li dərəcədə təsir göstərə bilər. Birgə fəaliyyət, yaxud birgə fəaliyyətin oxşar növünün təşkilat forması sosial psixologiyada qrup iştirakçılarının arasında qarşılıqlı əlaqə 74
üsulu kimi qəbul edildiyi məsələ, yaxud problem başa düşülür. L. .Umanskinin təsnifatına uyğun baza sayına üç növ birgə fəaliyyət növünü aid etmək olar: bir də qarşılıqlı təsir, bir-birinin ardınca gələn və birgə- fərdi. 1) Birgə-qarşılıqlı təsir növü fəaliyyəti ümumi tapşırığın həllin- də iştirakçıların mütləq iştiraketmələri ilə xarakterizə olunur. Bununla da icraçıların bərabər əmək intensivliyi, necə bir qayda, təxminən eyni olur, xüsusilə onların fəaliyyəti rəhbərlik tərəfindən müəyyən olunur və bir qayda olaraq dəyişkəndir. Əməyin səmərəliyi qrupda bərabər dərəcədə iştirak edənlərin hər birinin töhfəsindən asılıdır (şək. 5.5.). Birgə fəaliyyətin təşkilinin belə variantının illüstrasiyası ağırlığın birgə yerdəyişməsinə xidmət edər.
Şə
Birgə ardıcıl fəaliyyət növü birgə-qarşılıqlı təsir göstərmə müvəqqəti bölüşmədən, eləcə də qayda ilə hər kəs birinin işdə iştirakından fərqlənir (şək. 5.6.). Ardıcıllıqda nəzərdə tutulur ki, əvvəlcə işə bir nəfər iştirakçı daxil olur – ikincidə, üçüncüdə və i.a. xammalın son məhsula çevrilməsində hər bir iştiakçının xüsusiyyəti nəzərə alınır. Birgə – ardıcıl növ qarşılıqlı əlaqə – konveyer, prosesin iştirakçının fəaliyyətinin məhsulu keçir digəriə, sonuncuda əmək predmeti olur.
Şə
75
Bu cür, məsələn, taxtanın hazırlanmasında əvvəlcə kimsə ağacı mişarla kəsir, sonra onu fabrikə gətirirlər, kimsə gövdəni qol-budağından təmizləyir, sonra taxtanın hansı həcmdə hazırlanmasını hesablayır, mişarlama əməliyyatı aparılır, əlbətdə əməliyyatın sxemi olmalıdır. 4) Birgə – fərdi fəaliyyət növü əmək iştirakçıları arasında qarşılıqlı fəaliyyət onunla fərqlənir ki, minimumlaşır (şək. 5.7.) Hər bir icra edən özünə aid olan həcmdə işi icra edir, hər birinin fərdi xü- susiyyəti və peşə pozisiyası nəzərə alınaraq, fəaliyyəitn spe- sifikasına uyğun işi icra edir. Şəxsi, bilavasitə qarşılıqlı fəaliyyət praktiki olaraq olmur və qeyri-düz formada həyata keçirilmir (məsələn, telefon vasitəsilə, kompüter və s.). Prosesin iştirakçıların hər biri əməyin nəticəsini müəyyən olunmuş yerdə, qabaqcadan şə rtlənən qaydada verir. Müxtəlif icraçıları yalnız ancaq əmək predmeti birləşdirir, hər bir iştirakçı spesifik qaydada emal edir. Bu növ fəaliyyətdən misallar – fərdi ağırlığı daşıma, yaxud müxtəif aspektlərdə müxtəlif mütəxəssislərin bu və ya digər müxtəlif hadisənin təhlili.
Şə
Son vaxtlar mütəxəssislər tərəfindən xüsusi birgə növ fəaliyyət, birgə yaradıcılıq-fərqlənir . 1 Kollektiv fəaliyyət adlanan belə oxşar təşkilat elm sahəsində və incəsənətdə, harada elm və yaradıcı layihənin
1 Малиновский П.В. Идейно-теоретические и методологические основы организационно -управленческих игр.// Управленческие нововведения и игропрактика .- М., 1990. 76
yaradıcılığı nə isə tamamilə eyni, çox vaxt unikal, hansı ki, mövcud qaydalarla və texnologiya ilə yaratmaq qeyri-mümkn idi yaradılmışdır. Belə kollektivlərdə fəaliyyətin xüsusi növü müştərək yaradıcılıq, birgə yaradıcılıq yaranmaqdadır, o vaxt ki, prosesin hər bir iştirakçısı bərabər hüquqlu yeniliyin yaradıcısıdır. Yaradıcılıq qanunu uçotun aparılmasını tələb edir, hər birinin uçotunu tələb edir, hətta özünün «dəlinin» xəyalı, ona görə ki, ümumi müzakirə qazanında ən absurd ideyadan kəşvlər meydana gələ bilər. Bu növ qarşılıqlı təsir prosesinin iştirakçılarının hər biinin xüsusi fəallığı ilə xarakterizə edilir, yəni: kollektiv fəaliyyətdə iştirak hesabına peşə səriştəliyinin yüksəldilməsi planında fəallığı. Bir tərəfdən birgə- yaradıcı növ ilə fəaliyyətin xüsusiliyi, xüsusiyyəti hər bir iştirakçıya imkan verir. Müxtəlif fəaliyyət üsulunu yoxlamaq, sınamaq imkanı yaradır, digər mütəxəssislərlə və əmək sferası ilə işləmə üsulu ilə zənginləşir, digər tərəfdən – sinergetik (qarşılıqlı zənginləşmə) səmərə qrupun özünün güclü inkişaf impulsu, fəaliyyəti yerinə yetirir. Lakin, fəaliyyətin bu növündə «izlər» iştirakçıların fərdi töhfəsi prinsipcə. Belə kollektivlərin üzvləri tamamilə müxtəlif peşə mövqelərində işləmək imkanı əldə edirlər və qrupun qarşısında duran məsələdən asılı olaraq müxtəlif kollektiv rolu icra edirlər. Ona görə də verilmiş qrup adətən yüksək çevikliyə, dəyişikliyə və təskibə malikdir və daxili quruluşa qarşıda duran vəzifədən və onların yerinə yetirilməsi şə raitindən asılı olurlar. Belə ki, yaradıcı kollektiv işləyir, hansı ki, hər birinə özünü ifadəetmə imkanı verilir və bütünlükdə qrupun məqsədinə çatmaq – yeni, mədəni, dəyərli əsər, yaxud məhsul yaratmaq məqsədinə qrup bütünlükdə nail olur.
adamlar üçün kollektiv məqsədə yüksək istiqamətləndirmə meyli liderin etibarını qazanmaq, sədaqətli olmaq, qrupun əxlaq (norma və dəyərlər), eləcə də ənənəvi ədəb qruplarına isti- qamətləndirmə xarakterikdir. Belə növ texnologiyalı təşkilatın iş- tirakçıları üçün, qrupda yüksək sədaqətli olma xarakterikdir və ən ağır cəza da qrupan qovulmaqdır. Təşkilatın işçiləri üçün birgə-ardıcıl növ fəaliyyətdə yüksək texnoloji intizamlı olma, təlimatda və digər qay- dalarda ifadə olunan forma və qaydalara və digər normativ sənədlərə riayət etmək tələb olunur. Bu cür texnologiya mürəkkəb sənaye istehsalı emaledici sənaye üçün xarakterikdir. Birgə-fərdi fəaliyyət prosesinin iştirakçılarına yüksək təşəbbüskarlıq,
77
pessionarlıq, nəticəyə və fərdi fəaliyyətə istiqamətləndirmə xarakterikdir. Eləcə də belə mütəxəssislər öz şəxsi məqsəd və dəyərlərini, məqsədə nail olmaq, çatmaq üçün sərbəst məqsədə nailolmanın üsullarını və vasitələrini sərbəst işləməyə həvəsli olurlar və təşkilatdaxili rəqabətə davamlı situasi- yada öz bacarıqlarını göstərirlər. Belə növ texnologiya müasir elm tutumlu istehsal üçün hansı ki, müasir mürəkkəb texnologiya olduqca yüksək ha- zırlıq tələb edir. Bu cür texnologiyada işləyən əmək kollektivlərində müx- təlif mütəxəssislərin arasında ümumi fəaliyyətin təşkili problemi baş verə bilər, öz işini çox yaxşı bilənlər, lakin bütünlükdə təşkilatın problemləri ilə deyil, daha çox özünün şəxsi fəaliyyətinin problemləri ilə məşğul olur. Xüsusi oriyentasiya – peşə inkişafına oriyentasiya necə qeyd ounur, birgə yaradıcı keyfiyyətin iştirakçılarına xasdır. Birgə-fərdi fəaliyyət iştirakçılarının təşəbbüsündən, kökündən fərqlənir, belə təsadüf peşənin ixtisas çərçivəsində dərinləşməsi haqqında o qədər də söhbət getmir, söhbət sərhəd vilayətlərində insan fəaliyyətinin işi haqqındadır. Mütəxəs- sislərdən fərqli olaraq peşəkar bacarıqlıdır və hətta çalışır ki, öz ixtisası çərçivəsindən çıxsın və digər mütəxəssislərin alətlərindən istifadə edərək işlərin o da nəinki yeniliyi tapmaqda imkan verir, hətta elmi də anla- maqda öz anlama problemini dərinləşdirir. Beləliklə, birgə-yaradıcı növ fəaliyyətin iştirakçıları müxtəlif sahələrin mütəxəssisləri ilə əməkdaşlıq etməyə aydın ifadə olunan oriyentasiyaya malikdirlər, çevik dəyişən mövqe, eləcə də fərdi inkişafa oriyentasiya mövcuddur. Belə fəaliyyət növündə işləyən kollektivlər üçün əsas dəyər yeni biliyə nail olmaqdan ibarətdir, fərdi inkişaf üçün şə raitin yaranmasıdır, hər bir iştirakçının hüququna hörmətdir. Birgə-qarşılıqlı əlaqəli növ fəaliyyət kollektivindən fərqli olaraq birgə yaradıcı növ təşkilatlarında problemi çoxluğun səsi ilə həll etmək mümkün deyil, çoxluğun diktaturası yolverilməzdir. Problemlər konsensusla həll olunmalıdır və yekun həlli məc- buri surətdə azlığın qanuni marağının həyata keçirilməsi imkanın saxlamalıdır, onların hüquqları heç bir vaxt pozulmamalıdır. Maliyyə kimi, neçə təşkilatın ünsürü kimi, əksər halda nəinki pul, lakin və digər resurslar, hansı ki, müəssisənin ixtiyarında mövcuddur, ya- xud təşkilatın özünün fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün cəlb ediləcəkdir. Maliyyənin üç əsas funksiyasını fərqləndirirlər: 1) bölüşdürücü; 2) stimullaşdırıcı; 3) nəzarətedici.
78
Heyətin idarə edilməsi nöqteyi-nəzərdən resursları təşkilinin mühüm tərkib hissəsi « nsan kapitalı» inkişaf prosesindədir. Ame- rikanın iqtisadçılarının işləri sayəsində, Nobel mükafatı laureatı Q.Şults (T.Schultz, 1971) və Q.Bekker (1993, 1996, G.S.Becker, 1994) təşki- latların çoxu müvəffəqiyyətlə «insan kapitalı» ibtidai məcazilik anlayışı və tamamilə ciddi başa düşürlər ki, onun altında hər bir işçidə bilik ehtiyatı, vərdiş və əmək motiviziyasiyası vardır. Son vaxtlar bizim ölkədə də bu problemə həsr olunan işlər peyda olmuş (A. .Dobrınin, S.A.Dyatlov, V.A.Konov, S.A.Kurqanskiy 1992; S.A.Dyatlov 1993; M.M.Kritskiy 1991; Q.M.Kuroşeva 1995). Onların bir cərgədə əsas anlayışların şərhi, tərifi təqdim olunur. Belə ki, S.A.Dyatlov (1994) nöqteyi-nəzərincə insan kapitalına necə bilik, ehtiyatı, vərdişləri, istedadı, qabiliyyəti, zehni və işçinin motivləri kimi baxmaq olar, hansı ki, onun əmək məhsuldarlığının artımına səbəb olmalıdır və bununla da həmin adamın gəlirinin artmasına təsir göstərir. ntellektual kapitalı ölçmək cəhdi olduqca məhsuldar cəhd kimi ən iri skandinaviya kompaniyasında Skandia (O.A.Kozlov 1997) təşəbbüs olmuşdur. ntellektual kapital AFS üzrə direktor (kompaniyanın nəhəng ş öbəsi L.Edvinson növbəti üç prinsipdən) 1) intellektual fəalları bir neçə dəfə kompaniyanın balansında əks etdirilmiş fəallardan üstün- dürlər: 2) intellektual kapitalı xammaldan ibarətdir, ondan maliyyə nəticəsi əldə olunur; 3) menecerlər iki növ intellektual kapitalını – insan və struktur fərqləndirilməlidirlər. nsanınkı onunla qiymətlidir ki, yeni ideyaların mənbəyidir. Lakin insan kapitalının çoxalması (vasitə, seçmə, hazırlama və s.) faydasızdır, əgər o tələb olunmursa səmərə- sizdir. Bu isə struktur intellektual aktivlə təmin olunur, məsələn, infor- masiya sistemi ilə, bazarın kanallarıın bilməklə, istehlakçılarla müna- sibətdə və əlbətdə rəhbərlik etməklə, qrup səviyyəsində yeniliyi həyata keçirməyə cavabdehliklə. Təcrübədə belə yanaşma kömək etmişdir, məsələn, yeni filialın yaradılmasında yerli şəraitdən asılı olmadan ümumi texnoloji hissəni ayırma yolu ilə xərcləri iki dəfə azaltmaq mümkün olmuşdur. Canadian mperial Bank of Commerce (C BC) nümayəndələri AFS təcrübəsini inkişaf etdirirlər. Onların interpretsiyasında intellektual kapital müştərilərin tələblərini qane etmək üçün (yəni həqiqətən «insan kapitalı») və korporasiyanın bazar tələbatını təmin etmək üçün təşkilat imkanları («struktur kapitalı») və ticarət markasının üstününlükləri və kompaniyanın adı («müştərək kapital») tələb olunan zəruri fərdi
79
vərdişlərdən ibarətdir. Bu modelə uyğun, intellektualı kapital təş- kilatın üç tərkib hissəsi ilə ölçü qiymətləndirilə bilər. Yüklə 4,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|