I bobIssiqlik o’tkazuvchanlik va issiqlik almashinuvi haqida umumiy tushuncha
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.7-rasm
- 1.3. Nurli issiqlik almashinish
|
1.5-rasm
1.6-rasm
Agar devor va suyuqlik temperaturalari bir xil bo‘lmasa, u holda devor yaqinida issiqlik chegara qatlami hosil bo‘ladi va bu qatlamda suyuqlikning barcha temperatura o‘zgarishlari ro‘y beradi (1.7-rasm).
1.8-rasm
Bu chegara qatlamidan tashqarida suyuqlik temperaturasi to o‘zgarmas bo‘ladi. Umumiy holda issiqlik va gidrodinamik qatlamlar qalinligi bir-biriga mos kelmasligi mumkin (1.8-rasm). Bu qatlamlar qalinliklari nisbati o‘lchamsiz son Pr=
qovushoq suyuqliklar uchun Pr 1 va gidrodinamik qatlam qalinligi issiqlik chegara qatlam qalinligidan katta bo‘ladi. Gazlar uchun Pr 1 bo‘lib, ularda bu qatlamlar qalinliklari deyarli bir xil bo‘ladi. Issiqlik uzatishning mexanizmi va tezligi suyuqlikning chegara qatlamidagi harakatining tavsifiga bog‘liq. Agar issiqlikning chegara qatlam ichidagi harakati laminar bo‘lsa, u holda devorga perpendikulyar yo‘nalishda issiqlik, issiqlik o‘tkazuvchanlik yo‘li bilan 19
uzatiladi. Lekin, qatlamning tashqi chegarasida issiqlik asosan konvektsiya bilan uzatiladi. Issiqlik chegara qatlamida oqim turbulent bo‘lsa, issiqlik devor tomon yo‘nalishi bo‘yicha asosan suyuqlikning turbulent aralashishi natijasida uzatiladi. Issiqlikni bunday uzatilishi, issiqlik o‘tkazuvchanlik yo‘li bilan issiqlikni uzatishga qaraganda ancha jadalroqdir.Lekin bevosita devor oldidagi laminar qatlamchada issiqlik devorga issiqlik o‘tkazuvchanlik bilan uzatiladi. Issiqlik berish jarayoniga suyuqlikning quyidagi fizik xossalari ta’sir etadi: issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti , solishtirma issiqlik sig‘imi c, zichligi , temperatura o‘tkazuvchanlik koeffitsienti a va qovushoqlik koeffitsienti . Har
qaysi modda uchun bu parametrlarning muayyan qiymatlari bor va odatda, ular temperaturaning, ba’zilari esa bosimning ham funktsiyalari hisoblanadi. Issiqlik beruvchi sirtning shakli va o‘lchamlari issiqlik berilishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Jismning har qanday oddiy shakllaridan (quvurlar, plitalar va shunga o‘xashashlardan) xar hil issiqlik beruvchi sirtlar hosil qilish mumkin. Issiqlik berish koeffitsientining tahminiy qiymatlari
1.2-jadval Konvektiv issiqlik almashinuv jarayoni , Vt/(m
2 K) Gazlardagi tabiiy konvektsiya 6 – 100 Gazlar quvurda yoki quvur oralig‘ida majburiy harakatlanganda
12 – 120 Suv bug‘ining quvurdagi harakati 110 – 2200 Suvning tabiiy konvektsiyasi 110 – 1100 Suvning quvurdagi harakati 500 – 11000 Qaynayotgan suv 2200 – 11000 Kondensatsiyalanayotgan suv bug‘i 4500 – 22000
20
Bu sirtlar issiqlik tashuvchining harakatlanish va issiqlik berishning o‘ziga xos sharoitlarini vujudga keltiradi. Shunday qilib issiqlik berish koeffitsienti juda
ko‘p faktorlarga bog‘liq ekanligini ko‘rdik. Shuning uchun ning qiymati bir xil sharoitda ham keng oraliqda o‘zgarib turadi.(1.2–jadval)
1.3. Nurli issiqlik almashinish Issiqlik texnikasining yuqori temperaturalar sohasida, nurli issiqlik almashish o‘zining jadalligi bilan boshqa issiqlik almashinuv usullaridan ustun turadi.Shuning uchun yuqori temperaturalarda ishlaydigan agregatlarni yaratishda, nurli issiqlik almashishidan yuqori darajada foydalanishni e’tiborga olish lozim.Bu avvalo, qozon qurilmalariga, sanoat pechlariga taalluqlidir. Qurilish materiallari korxonalarida, sement, ohak, klar oralig‘ida energiya nurlantiradi. Ularga qizdirilgan gazlar va bug‘lar kiradi. Nur chiqarayotgan jismning faqat temperaturasi va optik xossalari bilan aniqlanadigan nurlanish issiqlik nurlanishi deyiladi. Jismga yutilgan issiqlik nurlari atom va molekulalarning tartibsiz issiqlik harakat energiyasiga aylanadi va jismning temperaturasini oshiradi. Issiqlik nurlanishini tavsiflaydigan asosiy kattaliklarga quyidagilar kiradi: nuriy oqim Q, nurlanish zichligi Ye va nurlanish jadalligi (oqimning Spektral zichligi) J. Vaqt birligi ichida, to‘lqin uzunligi dan +d bo‘lgan oraliqda mos bo‘lgan nurlanish energiyasiga oqimning monoxromatik nurlanishi Q deyiladi. Spektrning 0 dan gacha oraliqdagi to‘lqin uzunliklariga mos bo‘lgan barcha nurlanishga integral yoki nuriy oqim Q deyiladi. Jismning yuza birligidan barcha yo‘nalishlar bo‘yicha nurlanayotgan nurli oqimga jismning integral nurlanish zichligi deyiladi. E=dQ/dF
(1.19) 21
To‘lqin uzunligining cheksiz kichik orlag‘ida traqalayotgan oqim zichligini, shu oraliq kattaligiga nisbati oqimning spektral zichligi (jadalligi) deyiladi: J
(1.20) Jism sirtiga tushgan barcha nuriy energiya Q ning bir qismi Q A jismga yutiladi, bir qismi Q R undan qaytadi, qolgan qismi Q D esa, jism orqali o‘tib ketadi, ya’ni Q=Q A
R +Q D
(1.21)
Nurlanish energiyasini tarqatish, yutish, qaytarish va o‘tkazish jarayonlarining yig‘indisiga nurli issiqlik almashish deyiladi. (1.21) tenglikning ikkala qismini nuriy energiyaning umumiy miqdori Q ga bo‘lsak, quyidagini olamiz: Agar A=1 bo‘lsa, (ya’ni R=D=0), u holda jism o‘ziga tushadigan barcha nurlanishni yutadi. Bunday jism absolyut qora jism deyiladi.
Yüklə 1,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|