II
MÖVZU:
F
ə
aliyy
ə
t v
ə
ünsiyyətin psixologiyası.
F
ə
aliyy
ə
t v
ə
ünsiyyə
tin psixoloji s
ə
ciyy
əsi, şə
xsl
ə
r v
ə
şə
xsl
ərarası
münasibə
tl
ə
r
Plan:
1. Psixologiyada f
ə
aliyy
ət haqqında anlayış. Fə
aliyy
ət insanın də
rk
olunmuş mə
qs
ə
di il
ə
t
ə
nzim olunan f
əallığı kimi.
2. F
ə
aliyy
ə
t v
ə
f
əallıq. Tə
l
ə
batlar f
əallığın mə
nb
ə
yi kimi.
3. F
ə
aliyy
ətin strukturu. İş və
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r. V
ərdişlər, bacarıqlar və
ad
ə
tl
ə
r. F
ə
aliyy
ə
tin
əsas növlə
ri: oyun, t
ə
lim,
ə
m
ə
k.
4.
Ünsiyyət haqqında anlayış.Ünsiyyə
tin m
ə
zmunu, m
ə
qs
ə
di,
vasit
ə
l
ə
ri v
ə
növlə
ri.
5.
Ünsiyyətin funksiyaları.
6.
Qarşılıqlı anlama prosesində
sosial
persepsiyanın rolu
Ə
d
ə
biyyat:
1.
Ümumi psixologiya ( V.A.Petrovskinin red. Ilə). B., “Maarif”, 1982
2.
Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə. Psixologiya. B. “Çinar
-
çap”, 2002
3. A.N.Leontyev.
Деятельность, Сознание, Личность. М., 1975
4.
В.А.Крутецкий. Психология. М., Просвещение; 1981
5.
А.Н.Леонтьев. Проблемы развития психики. М., 1981
.
6.
R.İ.Əliyev. Psixologiya. B., “Nərgiz”, 2008
Canlı orqanizmlər öz həyatını tə
min etm
ək üçün müxtə
lif f
əallıq
formalarına malik olurlar. Biososial varlıq olmaq etibarilə
insan da istisna
t
əşkil etmir. İstə
r t
ə
bii v
ə
m
ə
d
ə
ni, ist
ə
r maddi v
ə
m
ə
n
əvi, şə
xsi v
ə
ya ictimai
münasibə
tl
ə
r sistemind
ə
v
ə
istehsalatda bir orqanizm, f
ə
rd v
ə
şə
xsiyy
ə
t
kimi t
əşəkkülünü, yaşamasını tə
min ed
ən müxtə
lif f
əallıq formalarını
doğurur. Qeyd etmək lazımdır ki, insanların tə
l
əbatlara münasibə
ti lap
ə
vv
ə
ld
ən heyvanlarınkından fə
rql
ənir. Heyvanların davranışı həmişə
bu v
ə
ya dic
ə
r t
ə
l
əbatın ödə
nilm
ə
sin
ə
yönəlir. İnsan da isə
bu tamamil
ə
başqa cür
t
əşkil olunmuşdur. Artıq stulda oturub qaşıqla yemə
k yey
ən uşağın
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ərini bütövlükdə
heyvanların tə
bii t
ə
l
əbatları ilə
bir sıraya qoymaq
olmaz. Burada qaşıq və
stul t
əlabatı ödə
m
ək üçün kafi deyil, lakin zə
ruridir.
Uşağın bu yolla mə
nims
ə
diyi m
ə
d
əni davranış formaları cə
miyy
ə
td
ə
insanların istifadə
etdiyi f
ə
aliyy
ət üsullarıdır. Va
lideyinl
ə
r v
ə
t
ə
rbiy
əçilə
r
yaxşı bilirlər ki, uşaqlarda belə
m
ə
d
əni davranış formalarını yaratmaq heç
d
ə
asan olmur. Uşaq hə
l
ə
lik
əşyalarla mə
d
əni davranmağı, onlarla insana
m
ə
xsust
ə
rzd
ə
r
ə
ftar etm
əyi bacarmır.
Heyvanların davranışı bütövlükdə
ətraf mühi
tl
ə, insanalrın davranışı
is
ə
lap kiçik yaşlarından bütün bəşə
riyy
ə
tin t
əcrübə
si v
ə
c
ə
miyy
ə
tin t
ə
l
ə
bl
ə
ri
il
ə
şə
rtl
ə
nir.
İnsanlarda davranışın bu tipi o qə
d
ər özünə
m
ə
xsus c
ə
h
ə
tl
ə
r
ə
malikdir
ki, psixologiyada onu ifad
ə
etm
ək üçün xüsusi bir termində
n- f
ə
aliyy
ə
t
anlayışından istifadə
olunur.
Psixologiyada f
ə
aliyy
ə
t
ə
bel
ə
bir t
ə
rif verilir:
“İnsanın dərk olunmuş mə
qs
ə
di il
ə
t
ə
nzim olunan xarici (fiziki) v
ə
daxili (
psixi) f
əallığı fə
aliyy
ət adlanır. Fə
aliyy
ətin bir sıra fə
rql
ə
ndirici
ə
lam
ə
tl
ə
ri
vardır.
1. F
ə
aliyy
ə
tin m
əzmunu bütövlükdə
onu doğuran tə
l
əbatlarla müə
yy
ə
n
edilir. Bu zaman motiv rolunu oynayan t
ə
l
ə
bat f
ə
aliyy
ə
t
ə
t
ə
kan verir, ona
stimul yaradır.
2.
F
ə
aliyy
ə
tin m
əzmunu bütövlükdə
t
ə
l
ə
batlarla deyil, m
ə
qs
ə
d v
ə
ist
ə
kl
ə
müə
yy
ə
n edilir.
Dem
ə
li t
ə
l
ə
batlar f
əallığın, ə
sas m
ə
nb
əyidir. İnsanların hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rini,
f
əallıq formalarını ixtiyari və
qeyri-ixtiyari olmaqla iki
əsas qrupa ayırmaq
olar.
İxtiyari hə
r
ə
k
ə
tl
ə
r kifay
ə
t q
ə
d
ə
r d
ərk olunmuş, düşüncə
li v
ə
m
ə
qs
ə
d
əyönəlmiş hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rdir. Qeyri-ixtiyari h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r is
ə
kifay
ə
t q
ə
d
ə
r
d
ərk olunmamış nə
tic
ə
si
ə
vv
ə
lc
ə
d
ə
n t
ə
s
əvvür edilmə
y
ə
n impulsiv
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rdir. F
ə
aliyy
ə
tin d
ə
rkolunma s
ə
viyy
ə
sind
ən asılı olaraq mə
qs
ə
din
d
ərk olunması ə
sas m
ə
s
ə
l
ə
dir. H
ə
min
ə
lam
ət mövcud olmadıqda, insana
m
ə
xsus f
ə
aliyy
ə
td
ə
mövcud ola bi
lm
ə
z.
F
ə
aliyy
ə
td
ə
n f
ə
rqli olaraq impulsiv h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r bilavasit
ə
t
ə
labatlar v
ə
emosiyalarla idar
ə
olunur. Bel
ə
davranış çox vaxt fə
rdin affektl
ə
rini v
ə
h
ə
v
ə
sl
ə
rini ifad
ə
edir, ona görə
d
ə
çox vaxt cə
miyy
ə
t
ə
zidd eqoistik
xarakter daşıyır. Mə
s
ə
l
ən gözlə
rini q
ə
z
əb tutmuş adamın impulsiv
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ərini buna misal göstə
rm
ə
k olar. Qeyd etm
ək lazımdır ki, impulsiv
davranış heç də
şuursuz davranış deyildir. Sadə
c
ə
olaraq burada davranış
ictimai motivl
ə
deyil, şə
xsi motivl
ə
t
ə
nzim edilir.
F
ə
aliyy
ə
t gerc
ə
kliy
ə
,
ə
traf xarici al
ə
m
ə
el
ə
f
əal yanaşma formasıdır
ki, onun vasit
ə
sil
ə
insanda onu
ə
hat
ə
ed
ə
n al
əm arasında real ə
laq
ə
yaranır. Fə
aliyy
ə
t vasit
ə
sil
ə
insan t
ə
bi
ə
t
ə, şeylə
r
ə
başqa adamlara tə
sir
göstə
rir. F
ə
aliyy
ətin mürə
kk
əb daxili strukturu vardır. Onun strukturunda iş
v
ə
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r,
ə
m
əliyyatlar mühüm yer tutur. İstə
nil
ə
n f
ə
aliyy
ət növü
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rl
ə
bağlıdır. Hə
r
ə
k
ət canlı orqanizmlərin fizioloji funksiyalarından
biridir. H
ə
r
ə
ki v
ə
ya motor funksiya insanda çox erkə
n meydana g
əlir. İlk
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər rüşeymin bə
ndda
xili inkişaf mə
rh
ə
l
ə
sind
ə
müşahidə
olunur.
Çağa dünyaya gə
l
ən andan qışqırırə
ll
ə
ri v
ə
ya ayaqları ilə
xaotik h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r
edir, ilk şə
rtsiz refleksl
ər özünü göstə
rir.
F
ə
aliyy
ə
t
ə
sas
ə
n h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r sistemi,
əşyavi ə
m
ə
liyyatlar v
ə
işdə
n
ibar
ə
tdir. Onlar vahid kompleksd
ə
birl
əşə
r
ək insanın ə
m
ə
k f
ə
aliyy
ə
tinin
əsasını və
z
əruri şə
rtini t
əşkil edirlə
r. F
ə
aliyy
ət yalnız psixologiyada deyil,
f
ə
ls
ə
f
ə
d
ə
siyasi iqtisadda, sosiologiya, tarix, texnologiya v
ə
s. kimi elm
sah
ə
l
ə
ri t
ə
r
ə
find
ə
n d
ə
öyrə
nilir. Psixologiyada f
ə
aliyy
ət kateqoriyası geniş
v
ə
fundamental m
ə
zmun k
əsb edir: insanın hə
yat yolu bilavasit
ə
f
ə
aliyy
ə
tl
ə
sıx bağlıdır və
o, psixikanın şüurun formalaşmasında müstə
sna rola v
ə
t
ə
sir
ə
malikdir.
İş fə
aliyy
ə
tin nisb
ə
t
ə
n bitkin v
ə
tamamlanmış xarakter kə
sb ed
ə
n
mühüm ünsürüdür.
F
ə
aliyy
ə
tin cari bir m
ə
s
ə
l
ə
nin h
ə
llin
ə
yönəldilmiş nisbə
t
ə
n bitkin
elementi iş adlanır. Daşın ağırlığını onu qaldırmaqla, paraşütünetibarlığını
onunla tullanmaqla dem
əli, iş görmə
kl
ə
müə
yy
ə
nl
əşdirmə
k olar. F
ə
aliyy
ə
t
zamanı həmişə
real praktik
iş ön planda dayanır. Bu zaman insan
t
əcrübə
y
ə
sahib olur v
ə
t
əcrübə
ona n
ə
yi etm
ək lazım gə
ldiyini n
ə
yi bitdiyini
v
ə
bitm
ədiyini müə
yy
ə
nl
əşdirmə
k imkan verir. H
ər cür maddi; ə
m
əli iş
müə
yy
ə
n h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rd
ən yaranır. İnsanın əşyavi hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rinin t
əhlili gö
st
ə
rir
ki, zahir
ən müxtəlif olmalarına baxmayaraq, bir qayda olaraq hə
min
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ərin hamıs üç sadə
elementd
ə
n
–
cövdənin, başın, aşağı və
yuxarı
ətrafların ə
sas v
ə
ya yardımçı hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rind
ə
n ibar
ətdir. Müxtə
lif h
ə
tr
ə
k
ə
t
növlə
rind
ə
bu elementl
ə
rin trayek
toriyaları fərqlidir. Onların özlə
rinin
müddə
tin
ə, gücünə
, sur
ə
tin
ə
, tempin
ə
( t
ə
krarlanma tezliyin
ə) görə
bir-
birind
ə
n f
ə
rql
ə
nir. F
ə
aliyy
ət prosesi yalnız maddi, əşyavi deyil, hə
m d
ə
kommunikativ m
ə
zmunlu h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rl
ə
d
ə
bağlıdır. Burada jestlə
r, mimika,
pantomimika, nitq h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
ri d
ə
iştirak edir. Maddi və
əşyavi işlə
r
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ərin müə
yy
ən sistem üzrə
, yerin
ə
yetirilm
ə
sind
ə
n ibar
ə
tdir. M
ə
s
ə
l
ə
n
g
ə
l
əni tutmaq üçün tə
l
ə
b olunan h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rl
ə
bir-birind
ə
n f
ə
rql
ə
nir. M
ə
s
ə
l
ə
n
tavana mıx vurmaq üçün tə
l
ə
b olunan h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər, döşə
m
ə
y
ə
mıx vurmaq
üçün tə
l
ə
b olunan h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rd
ə
n f
ə
rql
ə
nir.
F
ə
aliyy
ə
t prosesind
ə
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ərin icrası daim və
fasil
ə
siz olaraq
n
ə
zar
ət altında saxlanılır, yol verilə
n s
ə
hvl
ə
r t
əshih edilir, aradan qaldırılır.
Bu cür nə
zar
ət bacarığı olmayan
x
ə
st
ə
adamlar iş zamanı xə
taya yol verir,
q
əza törə
dirl
ə
r. Onlar stulda oturmaq ist
ə
rk
ən yıxılır, çörək doğrayarkə
n
ə
ll
ə
rini k
ə
sir, s
ə
tir boyu x
ətt çə
km
əyi bacarmırlar. Belə
adamlarda sensor (
hiss üzvlə
rinin) n
ə
zar
ət funksiyası pozulmuş olur.
Əşyavi hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin yerin
ə
yetirilm
ə
si yaln
əz müə
yy
ə
n h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r
sisteminin yerin
ə
yetirilm
ə
si il
ə
m
əhdudlaşır. Hə
r
ə
k
ə
tl
ər üzə
rind
ə
cari
n
ə
zar
ətin ilkin forması mə
hz sensor n
ə
zar
ə
tdir. D
əmirçi çə
kicin z
ə
rb
ə
gücünü közərdilmiş də
mirin r
ə
ngini n
ə
z
ə
r
ə
almaqla müə
yy
ə
n edilir.
Qaldırıcı kran maşinisti görmə
nin n
ə
zar
əti altında ə
ll
ə
rin v
ə
ayaqların
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ərini müvafiq olaraq uzlaşdırmaqla icra edir.
Dem
əli işlərin icrası, bütövlükdə
işlə
bağlı hə
r
ə
k
ə
tl
ər birbaşa olaraq
onların mə
qs
ə
dil
ə
idar
ə
v
ə
t
ə
nzim olunur. M
ə
qs
ə
d f
ə
aliyy
ə
tin g
ə
l
ə
c
ə
k
n
ə
tic
ə
sinin beyind
ə
dinamik modelidir. Su içmək zamanı icra olunan
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r arzu olunan n
ə
tic
ənin ( susuzluğu yatırmaq) modeli ilə
idar
ə
olunur. Qarşıda duran işin ( hə
r
ə
k
ə
tl
ər proqramının) və
onun ir
ə
lic
ə
d
ə
n
beyin verdiyi n
ə
tic
ə
l
ə
rin ( m
ə
qs
ə
dl
ər proqramı) həmin modelini fizioloqlar “
iş aspektoru” və
“ qabaqlayıcı inikası” (P.K.Anoxin) adlandırmışlar.
Ə
traf al
ə
md
əki müxtə
lif hadis
ə
l
ə
r bir-biri il
ə
daimi
ə
laq
ə
l
ə
rl
ə
bağlıdır.
El
ə
əşyalar var ki, onlar daimi xassə
l
ə
r
ə
malikdir. Od h
əmişə
y
andırır; buz
h
əmişə
soyuqdur, gec
ə
d
ən sonra gündüz gəlir; toplananların yerini
d
əyişdikdə
c
ə
m d
əyişmir. Fə
aliyy
ə
t prosesind
ə
insan işin mə
qs
ə
di v
ə
xarakterind
ən asılı olaraq xarici (real) işdə
n daxili (psixi) is
ə
keçirmə
li,
ə
v
ə
zl
ə
m
ə
li olur.
Xarici (real) i
şdən daxili ( psixi) işə
bel
ə
keçid
interiorizasiya,
ə
ksin
ə
proses is
ə
eksteriorizasiya adlanır. İnsanın fə
aliyy
ə
tinin xarici v
ə
daxili
t
ə
r
ə
fl
ə
ri
ə
slind
ə
bir biri il
ə
şərti ayrıla bilə
r, onlar v
ə
hd
ə
t t
əşkil edirlə
r.
H
ər bir işin daxili mə
zmununda meter (h
ə
r
ə
ki) sensor (hissi) v
ə
m
ə
rk
ə
zi t
ə
nzimedici komponentl
ər vardır. Fə
aliyy
ətin gedişi prosesin də
insanın işlə
ri icra, n
ə
zar
ə
t v
ə
t
ə
nzim etm
ək üçün istifadə
etdiyi yollar
h
ə
minf
ə
aliyy
ə
tin
priyomları
adlanır.
Sözlə
ri t
ə
l
əffüz edə
rk
ən qırtlağın hə
r
ə
k
ə
t sistemi insan t
ə
r
ə
find
ə
n d
ə
rk
olunur. Lakin insan ifad
ə
etm
ə
k ist
ə
diyi ibar
ə
l
ə
rin qrammatik forma v
ə
m
əzmunu daim qabaqcadan şüurlu olaraq düşünülür. Fə
aliyy
ət zamanı işin
son m
ə
qs
ə
di v
ə
onun ümumi xarakteri daim də
rk olunur. M
ə
s
ə
l
ə
n, insan
velosiped sürmə
k v
ə
r
dişinə
n
ə
q
ə
d
ər yüksə
k s
ə
viyy
ə
d
ə
yiy
ə
l
ə
ns
ə
d
ə
, h
ə
r
halda o, tamamil
ə
şüursuz halda velosipeddə
ged
ə
bilm
ə
z. El
ə
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r
vardır ki, onların icrasında şüur amilinin rolu bir qə
d
ə
r z
əifdir. Çünki onun
icra etdiyi h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər artıq avtomatlaşmışdır. İnsanda
m
ə
qs
ə
d
əuyğun
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin icra v
ə
t
ənzim olunmasının məhz bu cür qismə
n
avtomatlaşması vərdiş adlanır.
Avtomatlaşmanın sə
viyy
ə
sind
ən asılı olaraq vərdişlə
rin
strukturunda aşağıdakı dəyişikliklər baş verir.
1. H
ə
r
ə
k
ə
tl
ərin icra üsulları dəyişir. (ayrı
-
ayrılıqda icra olunan
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər vahid bir akt şə
klind
ə
birl
əşir.) Mə
s
ə
l
ən. Şacirdin və
t
əcrübəli sürücünün sürə
ti d
əyişmə
si; I sinf
ə
ged
ən uşağın yazı
t
ə
limin
ə
alışması və
s. Artıq hə
r
ə
k
ə
tl
ə
r ixtisar olunur.
2.
İş üzə
rind
ə
sensor n
ə
zar
ət üsulları dəyişir. (Görmə
n
ə
zar
ə
ti
ə
z
ə
l
ə
n
ə
zar
ə
ti il
ə
ə
v
ə
z olunur (t
əcrübəli maçinaçı, sürücünün
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
ri)
3.
İşin mə
rk
ə
zi t
ə
nzimetm
ə
üsulları dəyişir. (mə
s
ə
l
ən, sürücü
avtomobild
əki yükün ağırlığını mühə
rrikin s
ə
sind
ən qavrayır və
sürə
ti d
əyişir). Müə
yy
ən iş və
f
ə
aliyy
ət növünü mə
nims
ə
m
ə
k
m
ə
qs
ə
dil
ə
onları anlamaya istinad edən, şüurlu nə
zar
ət altında
d
ə
f
ə
l
ə
rl
ə
icra olunan h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər mümarizə
adlanır.
Əgər mümarizə
l
ərin sayından asılı olaraq, işin hər hansı bir
ə
lam
ə
tinin nec
ə
d
əyişdiyini ölçsə
k, onda h
əmin işin mə
nims
ə
nilm
ə
si
prosesini k
ə
miyy
ə
tc
ə
t
ə
svir ed
ə
bil
ərik. Sınaqların miqdarı üfiqi xə
tt
(absis), işin yoxlanılan ə
lam
ə
ti is
ə
şaquli xətt (ordinant) üzrə
qeyd olunur.
Qrafikd
ə
öyrə
nm
ə
əyrisi adlanır. O, təşəkkül tapmış vərdişlərin inkişaf
yolunu xarakteriz
ə
edir.
Mümarisə
ə
yril
ə
ri iki tip
ə
ayrılır:
a) m
ənfi sürə
tli
ə
yril
ə
r; (
ə
vv
əl sürə
lt
ə, daha sonra yavaş)
b)
müsbət sürə
tli
ə
yril
ə
r (
ə
vv
əl yavaş, daha sonra sürə
tli)
Birinci tip
ə
yril
ər öyrə
nm
ə
nin s
ə
hv v
ə
sınaq yolu ilə
getm
əsi üstünlük
t
əşkil edə
n prosesl
ər üçün xarakterikdir. (mə
s
ə
l
ə
n, insanin nam
ə
lum
labirintd
ən keçmə
si).
İkinci tip ayrılar işin düzgün yerinə
yetirilm
ə
sind
ə
anlamanın
üstünlüyü tə
l
ə
b olunan m
ə
s
ə
l
ə
l
ər üçün xarakterikdir.
Yeni şə
raitd
ə
yeni obyektl
ə
r
ə
münasibə
td
ə
h
ər bir davarnış
ə
m
əliyyatların keçirilmə
sin
ə
ə
sas
lanır. Obyektlə
r n
ə
q
ə
d
ər çox mürə
kk
ə
b
d
əyişikliyə
malikdirs
ə, keçirilməsinin müvə
ff
ə
qiyy
ə
tl
ə
baş vermə
sini t
ə
min
ed
ən aralıq intellektual fə
aliyy
ə
t d
ə
bir o q
ə
d
ər geniş olur. Bütün hallarda
f
ə
aliyy
ətin bu cür keçirilmə
sin
ə
bacarıq kimi daha doğrusu, qarşıya
qoyulmuş mə
qs
ə
d
ə
müvafiq olaraq iş priyomlarının seçilmə
si v
ə
h
ə
yata
keçirilməsi üçün mövcud bilik və
v
ərdişlə
rd
ə
n istifad
ə
olunması kimi
baxmaq olar. Bacarıq eksteriorizasiay, yəni biliyin praktik işlə
r
ə
d
canlandırılmasını tə
l
əb edir. Müəllim şagirdlə
rin
ə
ld
ə
edilmiş biliklə
ri t
ə
tbiq
etm
ə
k yolu is
ə
onlarda bacarıqların formalaşdırılması prosesini idarə
edir.
Şə
xsiyy
ə
t f
əal varlıqdır, onun fə
aliyy
ə
ti is
ə
şüurlu xarakter daşıyır.
F
ə
aliyy
ər öz növbə
sind
ə
şüurun təşəkkülü və
inkişafı üçün mühüm rola və
t
ə
sir
ə
malikdir. İnsanın şə
xsiyy
ə
ti f
ə
aliyy
ə
td
ə
ifad
ə
olunur v
ə
eyni zamanda
f
ə
aliyy
ət onun şə
xsiyy
ətini formalaşdırır.
İnsanda müxtə
lif f
ə
aliyy
ət növlə
rinin meydana g
ə
lm
ə
si v
ə
inkişafı
mürə
kk
ə
b v
ə
uzun sürən bir prosesdir. Uşağın fəallığı inkişaf prosesin
d
ə
t
ə
rbiy
ə
nin
v
ə
t
ə
limin
t
əsiri
altında
yalnıztə
dric
ən
şüurlu
və
m
ə
qs
ə
d
əyönəlmiş fə
aliyy
ət forması alır. Həyatın erkən dövrlə
rind
ə
körpə
nin
t
ədqiqatçılıq –
manipulyativ f
ə
aliyy
ə
ti erk
ən yaşlarda (1
-
3 yaş) praktik
əşyavi fə
aliyy
ə
tl
ə
ə
v
əz olunmağa başlayır. Bunun kömə
yi il
ə
uşaq əşyaların
h
ə
qiqi xass
ə
l
ə
rini d
ə
rk edir,
əşyaların ictimai praktikadakı ə
h
ə
miyy
ə
tini d
ə
rk
edir. (çarpayıda yatmaq, stulda oturmaq, topla oynamaq, qə
l
ə
ml
ə
şə
kil
çə
km
ə
k v
ə
s.)
F
əallığın bu formaları ilə
birlikd
ə
uşağın öz tə
l
əbatlarını
, ist
ə
k v
ə
arzularını ödə
m
ə
si, ictimai t
ə
l
ə
bl
ə
ri v
ə
m
əlumatları mə
nims
ə
m
əsi üçün
ə
sas olan
Dostları ilə paylaş: |