I mövzu: Psixologiyanın predmeti, V ə zif ə L



Yüklə 1,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/36
tarix21.01.2017
ölçüsü1,57 Mb.
#6073
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36

Eşitmə
 
analizatorları:
 
bu analizatorlar üçün
 
qıcıqlandırıcı rolunu sə

dalğaları  təşkilm  edir.  İnsanın  eşitmə
 
orqanı  saniyə
d
ə
  16.000-d
ə
n  20.000 
hers
ə
d
ə

dalğa  uzunluğu  ilə
 
yayılan  sə
sl
əri  (dalğaları)  qə
bul  etm
ə
y
ə
 
uyğunlaşmışdır.  Qulaq  saniyə
d
ə
  1000  san/  tezliy
ə
 
malik  dalğalara  daha 
yaxşı uyğunlaşmışdır. 
 
Eşitmə
 
duyğuları    səsin  hündürlüyünü,  gurluğunu  və
  tembrini 
ə
ks 
etdirir.  Bütün  eşitmə
 
duyğuları    nitqi
,  musiqi  s
ə
sl
ə
rinim  v
ə
  s
ə
s-
küylə
ri 
ə
ks 
etdirir.  Onların  da  hüdudu  var.  Belə
 
ki,  çox  sə
s-
küy  sinir  sistemini  pozur, 
insanda 
ə
s
əbilik yaradır. 
 

Duyğular  yalnız  analizatorlara  görə
  deyil,  h
ə
m  d
ə
  m
ə
zmunca  da 
f
ə
rql
ə
nir. (dadbilm
ə
, iybilm
ə, cinsi, aclıq, toxluq,
 susuzluq, h
ə
r
ə
k
ət duyğusu, 
iy  v
ə
  s.).  M
ə
s
ə
l
ə
n,  orqanizmd
ə
 
ağrı  duyğuları  olmasaydı,  biz  qıcıqları, 
t
əhlükə
li  v
ə
 
ya  faydalı  olmasını  fə
rql
ə
ndir
ə
  bilm
ə
zdik.  Dem
əli,  insanın 
duyğu  analizatorları  sanki  qıcığın  müə
yy
ə
n  k
ə
miyy
ə
tin
ə
 
(aşağı  və
 
yuxarı 
h
ə
ddin
ə
),  uy
ğunlaşır.  Mə
s
ə
l
ə
n,  biz  uzaq  ulduzlardan  g
ə
l
ən  işığı,  də
riy
ə
 
qonan  tozları  hiss  etmirik.  Çünki,  hər  cür  qıcıq    duyğu  ə
m
ə
l
ə
  g
ə
tirmir. 
Duyğunun ə
m
ə
l
ə
 g
ə
lm
əsi ünün qıcıq müə
yy
ə
n k
ə
miyy
ə
t
ə
 
malik olmalıdır.
 
Qıcığın ə
n z
əif duyğu ə
m
ə
l
ə
 g
ə
tir
ə
 bil
ə

ən kiçik kə
miyy
əti duyğunun 
mütlə
q  h
ə
ddi 
adlanır.  Bu  kə
miyy
ə
td
ən  aşağı  olan  qıcıqlar  duyğu  ə
m
ə
l
ə
 
g
ə
tir
ə
 bilmir.  
Ə
n  z
əif  qıcığı  duyma  qabiliyyə
ti  m
ütlə
q  h
ə
ssas
lıq
 
adlanır.  Mütlə

h
əssaslıqla, duyğunun aşağı mütlə
q h
ə
ddi t
ərs mütə
nasibdir. E=
p
1
; Burada 
“E” –
 
mütlə
q h
əssaslıq, “P”
- is
ə
 
mütlə
q h
ə
dd k
ə
miyy
ə
tini bildirir.  
Duyğunun  aşağı  mütlə
q  h
əddi  olduğu  kimi  yuxari  mütlə
q  h
ə
ddi  d
ə
 
vardır.  Mə
s
ə
l
ən,  insan  qulağı  20000  hersə
d
ə
k  s
ə
sl
ə
ri  duya  bilir.  Ondan 
yuxarını qə
bul etmir. 
Eynicinsli  qıcıqlar  arasındakı  ə
n  az  f
ə
rqi  duyma  qabiliyy
ə
tin
ə
 
f
ə
rql
ə
ndirm
ə
  h
əssaslığı
  deyilir.  M
ə
s
ə
l
ən,  xalça    toxuyan  qızlarda  rə
ng 
çalarlarına həssaslıq adi adamlarda olduğundan onlarca də
f
ə
 
artıq olur. 
 
Dadbilm
ə
 
duyğuları:
 
Quru  dil  üzə
rin
ə
   
qoyulmuş  quru  qənd  heç  bir  duyğu  yaratmı
r.  Dil  4 
cür kə
miyy
əti müə
yy
ə
n etm
ə
y
ə
 
qadirdir. Şirin, turş, duzlu, acı. 
 
İybilmə
 
duyğuları:  Burun  boşluğunda  yerləşə
n  iybilm
ə
 
hüceyrə
l
ə
ri 
iybilm
ə
 
orqanıdır. İnsanda iybilmə
 
duyğuları o qə
d
ə
r d
ə
 
ə
h
ə
miyy
ə
tli deyil. 
D
əri  duyğyuları:
  (taktil-toxuma  v
ə
  tempera
tur  duyğuları).  Toxuma 
h
əssaslığı  barmaqların    və
 
dilin  ucunda  çoxdur.  Bə
d
ə
nin  paltarla 
örtülmə
y
ən    açıq  hissə
l
əri  temperatur  duyğularına  az  həssasdır.  Də
ri 
duyğularının xüsusi növü kimi 
ehtizaz 
duyğuları fə
rql
ə
nir. 

Kor-
karlar çox həssasdır. Bə
l
ə
dl
əşmə
 
üçü
n z
əruridir. Musiqi, divarın, 
qapının döyülməsini, küçə
d
ə
 
yaxınlaşan nəqliyyatı hiss edirlə
r.  
Insanda  duyğuların  (daxili)  xüsusi  qrupu  kimi  üzvü  duyğuların 
da 
rolunu  qeyd  etm
ək  olar.  Aclıq,  susuzluq  və
  s.  Bu  reseptorlar  m
ə
d
ə
d
ə
 
divarlarda yerl
əşir.
 
Başın  və
ziyy
əti  haqqında  insanda  hissiyat  yaradan  duyğular  
müvazinət duyğularıdır.
 
Bu duyğunun aparatı –
 vestibulyar aparat daxili 
qulaqda yerl
əşir. Tə
yyar
əçi və
 
kosmonavt üçün mühümdür.
 
Ağrı  duyğuları
 
(ağrı  nöqtə
l
ə
ri) 
ə
z
ə
l
ə
l
ə
rd
ə
  v
ə
  daxili  orqanlarda 
yerl
əşir.  X
arici  mexanii  t
ə
sirl
ə
r  v
ə
  daxili  x
ə
st
ə
likl
ər  bu  duyğuların 
m
ə
nb
əyidir. Güclü işıq, sə
s, soyuq, isti, iy v
ə
 
s. bu duyğuları yaradır. 
 
Adaptasiya 

 
Qıcıqlandırıcının tə
sirind
ən asılı olaraq  hiss üzvlə
rinin 
h
əssaslığının dəyişmə
sidir.  
Adaptasiyanın 3 növü v
ar: 
1. 
Qıcığın fasilə
siz t
ə
sirind
ən  duyğu sönür  (neqativ);
 
2. 
Duyğuların kütləşməsi (nüqativ);
 
3.  Z
əif qıcığın tə
siri il
ə
 h
əssaslığın artması (neqativ oyanma).
 
Duyğuların patalogiyası.
  
       
Göynə
m
ə, 
dartılma, 

zyiq, 
sancma, 
soyuqluq. 
Bunlara 
senestopatiyalar deyilir. 
 
Hipersteziya 

 
qıcıqların  güclü  qavranılması.  (adi  lampa  işığı, 
projektor, s
ə
sl
ər gurultu kimi qavranılır).
 
 
Hiposteziya 

 
qıcığın zəif qavranılması. 
 
 
Şə
xsiyy
ə
tin  f
ə
rdiyy
ə
tini 
ə
ks  etdir
ən  mühüm  xüsusiyyə
tl
ə
rd
ə
n  biri 
şə
xsiyy
ə
tin  sensor    t
əşkili
  a
dlanır. Bu anlayış şə
xsiyy
ə
tin    h
əssaslığının 
ayrı
-
ayrı  sistemlərinin  inkişaf  sə
viyy
ə
sini  v
ə
 
onların  bir  kompleksdə
  
birl
əşməsi üsullarını nə
z
ə
rd
ə
 tutur.  
 
Canlılar arasında  həssaslıq anadangə
lm
ə
 bir modal 
ə
lam
ə
td
ə
  
özünü 
ə
ks etdirir.  M
ə
s
ə
l
ə
n, qartallard
a görmə
, itl
ə
rd
ə
 is
ə
 iybilm
ə
  h
əssaslığı daha  
yüksək  inkişaf  etmişdir.    İnsanda sensor  xüsusiyyə
tl
ə
r    h
əyatlın  gedişində
  

t
ə
dric
ən  formalaşır.  Psixoloqların  qeyd  etdiyi  kimi,    sensor  inkişaf  
şə
xsiyy
ətin  uzunmüddə
tli  h
ə
yat  yolunun  n
ə
tic
ə
sidir.  Dem
ə
li,  buradan  bel
ə
 
bir  n
ə
tic
ə
 
çıxır  ki,    həssaslıq  şə
xsiyy
ətin  potensial    xüsusiyyə
tidir.  Onun 
əsasında  orqanizmin  anatomik
-
fizioloji  xüsusiyyə
tl
əri  kimi  özünü  göstə
r
ə

t
ə
bii imkanlar durur. 
 
M
ə
s
ə
l
ə
n,  el
ə
 m
əşhur adamlar vardir ki, onlar lap uşaqlıqdan  musiqi 
sah
ə
sind
ə
 
yüksək eşitmə
 h
əssaslığı ilə
 f
ə
rql
ənmişlə
r.  
Qavrayış  vasitə
sil
ə
  xarici  al
ə
min    cism  v
ə
    hadis
ə
l
ərinin  obrazları  insan 
beynind
ə
 
bütöv şə
kild
ə
 
əks  olunur. Qavrayış prosesi psixi prosesdir, o hiss 
idrakın  ikinci  mə
rh
ə
l
əsi  olub,    mürə
kk
ə
bliyi  il
ə
 
seçilir.  Buraya  müxtə
lif 
duyğuların kompleksi, keçmiş təcrübə
d
ə

ə
ld
ə
 
edilmiş tə
s
əvvürlə
 daxildir. 
 
Cism v
ə
 hadis
ə
l
ərin hiss üzvlə
rin
ə
 bilavasit
ə
 t
ə
siri n
ə
tic
ə
sind
ə
  
onların 
insan beynind
ə
 
tam, bütöv inikasına qavrayış deyilir. Qavrayış prosesində
 
ayrı
-
ayrı  duyğuların,  əşya    və
  hadis
ə
l
ə
rin  beyind
ə
  tam  sur
əti  şə
klind
ə
 
nizamlanması və
 birl
əşdirilməsi baş verir.
 
 
Cism  v
ə
    hadis
ə
l
ərin  ayrı
-
ayrı  xassə
l
ərinin  inikasından  ibarə
t  olan  
duyğulardan  fərqli  olaraq,  qavrayış  cismləri  bütövlükdə,  onun  bütün 
xass
ə
l
ə
rinin m
ə
cm
uyu şə
klind
ə
 
əks etdirir. Lakin qavrayış  heç də
 
ayrı
-
ayrı  
duyğuların  sadə
c
ə
  m
ə
cmuyundan  ibar
ət  deyildir.  O,  özünü    hissi  idrakın 
özünə
m
əxsus    xüsusiyyə
tl
ə
ri  il
ə
  birlikd
ə
    keyfiyy
ə
tc
ə
  yeni  bir  pill
ə
si  kimi 
özünü göstə
rir. 
 
Qavrayış  insanın  fə
aliyy
ə
ti  il
ə
 
sıx  bağlı  olan    fəal  prosesdir.  Çünki 
insanın    qavrayış  fə
aliyy
əti  heç  də
  passiv  seyrd
ə
n  ibar
ə
t  deyil, 
ə
ksin
ə

h
əmişə
  h
ər hansı konkret  idraki mə
s
ə
l
ə
rini  h
ə
llin
ə
 
yönəldilmiş olur. Mə
hz 
buna görə
 d
ə, qavrayış fə
aliyy
ə
ti  perseptiv f
ə
aliyy
ə
tdir.  
 
İstə
nil
ə

obyektin  qavranılması  həmişə
  onu 
ə
hat
ə
  ed
ən  fonda    baş 
verir.  M
ə
s
ə
l
ə
n,  d
ərsin    başlanğıcında    müə
llim  sinf
ə
   
bütövlükdə
 
baxır. 
Daha sonra  dünə
n d
ə
rsd
ə
  
iştirak etməmiş bir neçə
  
şagird onun qavrayış  
obyektin
ə
 
çevrilir,  qalan  bütün  şagirdlə
r  bu  halda    fo
n  rolunda  çıxış  edir. 
(M
ə
s
ə
l
ə
n,  vaza  v
ə
 
üz
-
üzə
 
durmuş  iki  insan  fiquru).Bə
z
ə
n  biz  eyni  bir 

obyekti  iki  obyekt  şə
klind
ə
 
qavrayırıq.(Mə
s
ə
l
ən,  ördə
k  v
ə
 
dovşan  balası, 
qoca qadın və
 g
ə
lin). Bel
ə
 
şə
kill
ə
ri ad
ə
t
ə
n  ikili t
əsvir adlandırırlar. 
 
 
Qavrayışın bir sıra xarakterik xüsusiyyə
tl
əri vardır. Bunlara qayrayışın 
seçiciliyi,  əşyaviliyi,  tamlığı,  strukturluluğu,  mənalılığı  və
  sabitliyi 
aiddir. 
 
Eyni  vaxtda  insana    t
əsir  göstə
r
ən  çoxsaylı    qıcıqlandırıcılardan  o, 
yalnız birinə
  diqq
ət yetirir ki, bu da qavrayışı

seçiciliyi adlanır. 
 
 
Qavrayışın  əşyaviliyi
  obyektivl
əşmə
 
aktında,  yə
ni  xarici  al
ə
md
ə

alınan  məlumatların  hə
min  al
əmin    özünə
  aid  edilm
ə
sind
ə
  ifad
ə
  olunur. 
Bunsuz  qavrayış  özünün  insanın  praktik  fə
aliyy
ə
tind
ə
ki  b
ə
l
ə
dl
əşmə
  v
ə
 
t
ə
nzimetm
ə
 
funksiyasını  yeri
n
ə
  yetir
ə
  bilm
əz.  Qavrayışın  əşyaviliyi  
anadang
ə
lm
ə
 keyfiyy
ə
t deyildir; subyekt
ə
 
dünyanın əşyaviliyini aşkar etmə

imkanı  verən  müə
yy
ə

ə
m
ə
ll
ər  sistemi  mövcuddur.  İ.M.Seçenov  qeyd 
etmişdir  ki,    predmetlilik  cismin    özü  ilə
 
ə
laq
ə
ni  t
ə
min  ed
ə
n    xarici  h
ə
r
ə
ki 
prosesl
ə
rin 
əsasında    yaranır.  Hə
r
ə
k
ətin  iştirakı  olmadan    bizim 
qavrayışımız  predmetlilik,    daha  doğrusu,  xarici  alə
min  obyektl
ə
rin
ə
  aid 
edilm
ə
 keyfiyy
ə
tin
ə
 yiy
ə
l
ə
n
ə
 bilm
ə
zdi. 
 
Predmetlilik  perseptiv  prosesl
ə
rin,  y
əni  qavrayış    proseslə
rinin 
özlə
rinin  s
onrakı  inkişafında  böyük  rol  oynayır.  Xarici  alə
ml
ə
  onun 
ə
ksi 
arasında    uyğunsuzluq  yarandıqda,  subyekt  daha  düzgün  inikas  tə
min 
ed
ə
n y
əni qavrama üsulu aramağa mə
cbur olur.  
 
Qavrayışın  digər  xüsusiyyə
ti  onun 
tamlığıdır.  Hiss  üzvlə
rin
ə
  t
ə
sir 
ed
ə
n  cisml
ə
ri
n  ayrı
-
ayrı  xassə
l
ə
rini 
ə
ks  etdir
ən  duyğulardan  fə
rqli  olaraq, 
qavrayış  cismin  tam  surətidir.  Qavrayışın  tamlığı  onun  strukturluğu  ilə
 
ə
laq
ədardır.  Qavrayış  müə
yy
ə
n  d
ə
r
ə
c
ə
d
ə
 
bizim  ani  duyğularımıza  cavab 
vermir v
ə
 
onların sadə
c
ə
 m
ə
cmuyu deyildir. 
 
Qavrayışın  tamlığının  və
 
strukturluğunun  mə
nb
ə
yi;  bir  t
ə
r
ə
fd
ə

ə
ks 
etdiril
ə
n  obyektl
ərin  özlərinin  xüsusiyyə
tl
ə
rind
ə
,  dig
ə
r  t
ə
r
ə
fd
ən,  insanın 
əşyavi fə
aliyy
ə
tind
ə
 
özünü göstərir. Ətraf obyektlə
rinin v
ə
ziyy
ə
tini qavrayan 
subyekt
ə
  nisb
ə
t
ə
n  s
ə
rb
ə
stlik  d
ə
r
ə
c
ə
sind
ə
  v
ə
  h
ə
min  obyektl
ə
rin  t
əzahür 

etm
ə
 
şə
raitinin    daimi  r
ə
ngar
ə
ngliyin
ə
 
görə
   
onlar  öz  simalarını    tez
-tez 
d
əyişir,  qavrayan  adama  müxtə
lif  t
ə
r
ə
fd
ən  görünürlər.  Qavrayışın 
sabitliyinin  h
ə
qiqi  m
ə
nb
ə
yi    perspektiv  sistemin    f
ə
aliyy
ə
tind
ə
n  ibar
ə
tdir. 
Subyekt  resepto
r    cihazının  rə
ngar
ə
ng  v
ə
  d
əyişə
n  h
ə
r
ə
k
ət  axınından    və
 
cavab  duyğularından    qavranılan    obyektin  nisbə
t
ə
n    sabit,  invariant 
strukturunu seçir. Eyni obyektlərin müxtəlif şə
raitd
ə
  d
ə
f
ə
l
ə
rl
ə
 
qavranılması 
h
ə
min  d
əyişkən  şə
rait
ə
  v
ə
 
reseptor  cihazının  özünün  hə
r
ə
k
ə
tin
ə
 
müvafiq 
olaraq  perseptiv  sur
ətin,  invariantlığını  tə
min  edir,  dem
ə
li,  h
ə
min  sur
ə
tin 
sabitliyini  doğurur.  Bu  zaman    müşahidəçinin  qavrama  şə
raiti  v
ə
  hiss 
üzvlə
rinin  f
ə
al  h
ə
r
ə
k
ə
tinin  d
əyişməsini  yaratdığı  variasiyalar  öz
-
özlüyündə
 
q
ə
tiyy
ə
n duyulmur; n
ə
 is
ə
 
yalnız invarianta dair bir şey, mə
s
ə
l
ə
n, h
ər hansı 
bir cismin forması, ölçüsü və
 
s. qavranılır. 
 
 
Qavrayışın 
qıcıqlandırıcılarının 
reseptorlara 
bilavasitə
 
t
ə
siri 
n
ə
tic
ə
sind
ə
 
yaranmasına    baxmayaraq,  reseptivlə
r,  sur
ə
tl
ə
r  h
əmişə
 
müə
yy
ə
n  m
ə
na 
ə
h
ə
miyy
ə
tin
ə
 
malik  olur.  İnsanın  qavrayışı  tə
f
əkkürlə
 
əşyanın mahiyyətini anlamaqla sıx şə
kild
ə
 
bağlı olur. Əşyanı şüurlu şə
kild
ə
 
qavramaq onu fikr
ən adlandırmaq, yəni qavranılan əşyanı müə
yy
ə
n cisml
ə

qrupuna, sinfin
ə
 aid etm
ək, onu sözdə
 
ümumiləşdirmə
k dem
ə
kdir. H
ə
tta biz 
nam
ə
lum 
əşyanı  gördükdə
    bel
ə
  anda  biz
ə
  m
ə
lum  olan 
əşyaların  oxşar 
c
ə
h
ə
tl
ərini  axtarmağa,    onu  müə
yy
ə
n  cisml
ər    kateqoriyasına  aid  etmə
y
ə
 
c
əhd  göstəririk.  Qavrayış  sadə
c
ə
 
olaraq    hiss  üzvlə
rin
ə
  t
ə
sir  ed
ə
n  
qıcıqlandırıcılar  yığımı  ilə
  t
ə
yin  edilmir, 
ən  yaxşı  şərhin  dinamik  axtarışı, 
mövcud faktların  izahıdır.
 
 
Qavrayış  tə
kc
ə
 
qıcıqlandırıcılardan  deyil,  qavrayan  subyektin 
özündə
n  d
ə
 
asılıdır.    Əslində
  n
ə
 
ayrıca  götürülmüş  göz,  nə
 
qulaq  öz
-
özlüyündə
 
qavranır,  konkret  canlı  insan  qavrayır.  Qavrayan  adamın 
şə
xsiyy
ətinin  xüsusiyyəti,  onun  qavranılan  obyektə
 
münasibə
ti,  t
əlabatları, 
maraqları,  yönəlişliyi,  arzu  və
  hissl
ə
ri  h
əmişə
  bu  v
ə
  ya  dig
ər    şə
kild
ə
 
qavrayışda özünü biruzə
 verir. 

 
Qavrayışın insanın psixi həyatının məzmunundan, onun şə
xsiyy
ə
tinin 
xüsusiyyə
tl
ə
rind
ən asılılığına 
appersepsiya deyilir.  
 
Bel
ə
likl
ə
,  h
ər  hansı  bir  əşyanın  qavranılması  zamanı    keçmiş 
qavrayışların  işlə
ri  d
ə
  f
əallaşır.  Qavrayışın  məzmunu  insanın  qarşısında 
duran  m
ə
qs
ə
dl
ə
  v
ə
  onun  f
ə
aliyy
ə
tinin  motivi  il
ə
  d
ə
  t
ə
yin  olunur.  M
ə
s
ə
l
ə
n, 
orkestrin  ifasında  musiqi  ə
s
ə
rini  dinl
ə
rk
ən  biz  bütün  musiqi  ə
s
ə
rini  tam 
halda,  bütövlükdə
 
qavrayır,  ayrı
-
ayrı  musiqi  alə
tl
ə
rinin  s
ə
sl
ə
nm
ə
sini 
eşitmirik.  Yalnız  qarşımıza  hər  hansı  bir  musiqi  alə
tinin  s
əsini  ayırmaq 
m
ə
qs
ədini  qoyduqda,  buna  müvə
ff
ə
q  ola  bilirik.  Bu  zaman    h
ə
min  musiqi 
al
ə
tinin s
əsiön plana çıxır, qavrayışın obyektinə
 
çevrilir, yerdə
 qalanlar is
ə
 
qavrayışın fonu olur.
 
 
Subyektin  keçmiş  təcrübə
sinin,  onun  f
ə
aliyy
ə
tinin  motiv  v
ə
 
m
ə
qs
ə
dl
ərinin,  ustanovkanın,  emosional  və
ziyy
ə
tin  (buraya 
insanın  
inamını,  dünyagörüçşünü,  maraqlarını  və
  s. 
ə
lav
ə
  etm
ək  olar.)  qavrayışa 
t
əsiri haqqında dediklərimizin  hamısı göstə
rir ki, 
qavrayış edarə
 edilm
ə
si 
mümükün olan fə
al prosesdir.  
 
Qavrayış  da  duyğular  kimi  reflektor,  prosesdir.  İ.P.Pavlov 
göstərmişdir  ki,  qavrayışın  əsasında  ə
traf  al
ə
md
ə
ki  cism  v
ə
  hadis
ə
l
ə
rin  
reseptorlara  t
əsiri  zamanı  baş    beyin  yarımkürə
l
əri  qabığında  yaranan 
müvə
qq
ə
ti  sinir 
ə
laq
ə
l
əri,    şə
rti  refleksl
ər  dayanır.  Bu  zaman,  cism  və
 
hadis
ə
l
ər  kompleks  qıcıqlandırıcılar  kimi  çıxış  edir.  Analizatorların  qabıq 
şöbə
l
ərinin  nüvə
l
ə
rind
ə
   
bu  kompleks  qıcıqlandırıcıların    tə
hlil  v
ə
  t
ə
rkib 
prosesi baş verir. Qavrayışın əsaında iki növ sinir ə
laq
əsi durur; yalnız bir 
analizator  hüququnda    yaranan  ə
laq
ə
l
ə
r  v
ə
   
analizatorlararası    ə
laq
ə
l
ə
r. 
Anal
izatorlar arasında yaranan ə
laq
ə
l
ə
r say
ə
sind
ə
  
biz qavrayışda cism və
 
hadis
ə
l
ə
rin el
ə
 xass
ə
l
ə
rini d
ə
 
ə
ks etdir
ə
 bil
ərik ki, onlar üçün xüsusi olaraq 
uyğunlaşdırılmış  analizatorlar  yoxdur.  (məs,  cismin  böyüklüyü,  xüsusi 
çəkisi). Ona görə
 d
ə
 
biz duyğulara ni
sb
ə
t
ən qavrayışda daha də
rind
ə
n d
ə
rk 
edirik.  

  
Qavrayışın  tə
snifinin 
əsasında  da  duyğular  olduğu  kimi,  hə
min 
prosesd
ə
 
iştirak  edəın  analizatorları  fə
rql
ə
ndirm
ək  durur.    Qavrayışda 
analizatorladan  hansının  üstün  tol  oynamasından  asılı  olaraq    görmə

eşitmə
,  lamis
ə
,  genestezik,  iybilm
ə
  v
ə
  dadbilm
ə
   
qavrayışlarını 
f
ə
rql
ə
ndirirl
ə
r. 
Yüklə 1,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin