I mövzu: Psixologiyanın predmeti, V ə zif ə L



Yüklə 1,57 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə31/36
tarix21.01.2017
ölçüsü1,57 Mb.
#6073
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   36

inkişafetdirici, 

rbiy
ə
edici, 
kommunikativ-
öyrə
dici, 
qnostik, 
konstruktiv, t
əşkilatçılıq.
 
İnkişafetdirici funksiya  müə
llimd
ən  öz şagirdlərini  inkişaf etdirmə

v
ə
zif
ə
sini h
əyata keçirmə
yi  t
ə
l
ə
b edir. 
T
ə
rbiy
ə
edici  gunksiya 
da  inkişafetdirici  funksiyadan
  az 
ə
h
ə
miyy
ə
t
ə
 
malik  deyildir.  Bu  funksiya  t
ə
lim  prosesind
ə
    v
ə
  sinifd
ə
nk
ə
nar  t
ə
dbirl
ə

zamanı  şagirdlə
rd
ə
 
düzgün elmi dünyagörüşün formalaşması, ideya
-siyasi, 
ə
xlaqi,  estetik  v
ə
  v
ə
t
ə
np
ə
rv
ə
rlik    t
ə
rbiy
ə
si  v
ə
zif
ə
l
ə
rinin    yerin
ə
  yetirilom
ə
si 
il
ə
 
bağlıdır.
 
K
ommunikativ 
öyrə
dici 
funksiya 
bir 
t
ə
r
ə
fd
ən 
müə
llimin 
kommunikativ  f
ə
aliyy
ə
tinin  t
əşkili,  digə
r  t
ə
r
ə
fd
ən  onun  şagirdlə
r
ə
    z
ə
ruri 
m
ə
lumatlar verm
ə
si il
ə
 
bağlıdır. 
 
Qnostik  funksiyaya g
ə
ldikd
ə
, o, h
ər şeydə

ə
vv
ə
l m
ə
kt
ə
bd
ə
 bu v
ə
 
ya  dig
ə
r  f
ənni  öyrə
dilm
ə
sinin  son  m
ə
qs
ə
dini  d
ə
rind
ə
n  d
ə
rk  etm
ə
y
ə
 
əsaslanır. 
 
Konstruktiv  funksiyanı  bir  növ  konstruktiv
-
planlaşdırma  funksiyası 
da  adlandırmaq  olar.  Bu  funksiya  mə
kt
ə
bd
ə
    t
ə
dris  prosesini    m
ə
rh
ə
l
ə
l
ə

üzrə
 
planlaşdırmağı və
 t
əşkil etmə
yi n
ə
z
ə
rd
ə
 tutur.  
Bütün yuxarıda qeyd etdiyimiz funksiyaları, xüsusilə
, kommunikativ v
ə
 
konstruktiv  funksiyaları,  müəllim  özünün 
t
əşkilatçılıq  funksiyasını
  yerin
ə
 
yetirm
ə
d
ən  lazımi sə
viyy
ə
d
ə
 h
əyata keçirə
 bilm
ə
z.  
Müəllim  şə
xsiyy
əti  onun  peşə
  f
əallığının    mə
nb
ə
yi  b
ə
  h
ə
r
ə
k
ə
tverici 
qüvvə
sid
ir.    Ona  görə
  d
ə
 
müə
llim 
ə
m
ə
yind
ə
   
onun  şə
xsiyy
əti  aparıcı 

yerl
ə
rd
ən  birini  tutur.  Müəllim  şə
xsiyy
əti  lazımı  sə
viyy
ə
d
ə
 
formalaşmazsa, 
c
ə
miyy
ətin qarşısına qoyduğu sosial sifarişi həyata keçirə
 bilm
ə
z.  
Müəllim  şə
xsiyy
ə
ti  onun  pedaqoji 
ə
m
ə
yin
ə
    istiqam
ə
t,  m
ə
na  verir. 
Müəllim  şə
xsiyy
əti  özünün  istiqamə
t  v
ə
 
motivasiyası,  qabiliyyə
tl
ə
ri, 
xarakteri,  yaradıcı  mövqeyi,  fərdi  üslubu  və
  s.  il
ə
  xarakteriz
ə
  olunur. 
Müəllim  şə
xsiyy
ə
tinin  strukturunda  t
əcrübə
y
ə
 
bilik,  bacarıq,  vərdiş  və
 
ad
ə
tl
ə
r  d
ə
 
özünə
m
ə
xsus  yer  tutur  v
ə
  onun  f
ə
aliyy
ə
tinin  s
ə
m
ə
r
ə
liliyind
ə
 
mühüm rol oynayır.
 
Pedaqoji  f
ə
aliyy
ətin  müvə
ff
ə
qiyy
ə
tini  t
ə
min  ed
ən  müə
llimin  pedaqoji 
ustalığını  şə
rtl
ə
ndir
ə
n  c
ə
h
ə
tl
ə
rd
ə
n  biri  d
ə
  onun  pedaqoji 
bacarıq
  v
ə
 
qabiliyy
ə
tl
ə
ridir.  
Müə
llim  t
ə
kc
ə
  d
ə
rin  biliy
ə,  geniş  dünyagörüşünə
   
malik  olmaqla,  öz 
f
ə
nnini  h
ə
rt
ə
r
ə
fli  m
ə
nims
ə
m
ə
kl
ə
    kifay
ə
tl
ə
nm
ə
m
ə
lidir.  O,  eyni  zamanda  
bildikl
ərini, öyrə
ndikl
ə
rini, t
ə
dris etdiyi elmin 
əsaslarını şagirdlə
r
ə
 
çatdırmağı 
bacarmalıdır.  Bəs  müəllim  monkret  olaraq  hansı  bacarıq  və
  v
ərdişlə
r
ə
 
yiy
ə
l
ə
nm
əlidir?  Professor  A.İ.Şerbakov    müə
llimin  yiy
ə
l
ə
nm
əli  olduğu 
pedaqoji bacarıq və
 v
ərdişləri  4 qrupa bölür:
 
1)  m
əlumatverici bacarıq və
 v
ərdişlə
r; 
2)  s
ə
f
ə
rb
əredici bacarıq və
 v
ərdişlə
r; 
3) 
inkişafetdirici bacarıq cə
 v
ərdişlə
r; 
4)  istiqam
ə
tl
əndirici bacarıq və
 v
ərdişlə
r. 
M
əlumatverici bacarıq və
 v
ərdişlə
r: 

elmi materialları didaktik yolla işlə
m
ə
kl
ə
  t
ədris materialı şə
klin
ə
 
salmağı 
bacarmaq; 

ə
sas  didaktik  vahidl
əri  (anlayış,  bacarıq  və
 
inam)  ayırmaq,    onların 
t
əşəkkülü və
 
inkişafı yollarını işləyib hazırlamaq və
 
şagirdlərin  müvafiq 
bilik sistemin
ə
 daxil etm
ə
k; 
-   
müvafiq mə
kt
ə
b f
ə
nnin
ə
 dair  xarakterik metodlar sistemini t
ə
kc
ə
 t
ə
tbiq 
etm
ə
kl
ə
 kifay
ə
tl
ə
nm
ə
m
ək, eyni zamanda onları inkişaf etdirmə
k; 

proqramlaşdırılmış təlim  ünsürlə
rini t
ə
tbiq etm
ə
k; 


şagirdlərin anlayacağı, məntiqi, aydın, qısa və
 ifad
əli şə
kild
ə
 
danışmaq;
 

ə
ks 
ə
laq
ə
ni t
ə
min etm
ə
k; 

şagirdlə
rin  muzey
ə
,  t
ə
bi
ə
t
ə,  istehsalata  ekskusrsiyalarını  təşkil  etmə
k,  
onları  kə
nd  t
ə
s
ərrüfatı  ə
m
ə
yi  il
ə
   
tanış  etmə
k,  m
əşğə
l
ə
l
ə
ri  t
ə
dris 
emalatxanalarında və
 t
ə
dris-t
əcrübə
 sah
ə
sind
ə
 aparmaq. 
S
ə
f
ə
rb
əredici bacarıq və
 v
ərdişlə
r: 

şagirdlə
rin  diqq
ə
tini  s
ə
f
ə
rb
ə
rliy
ə
  almaq  v
ə
  onlarda  t
ə
lim
ə
  v
ə
 
ə
m
ə
y
ə
 
davamlı  maraqlar  yaratmaq;  onları  oxumağa  öyrə
tm
ək;    onları  öz  iş 
yerini hazırlamağa, kitabla, alə
tl
ə
rl
ə
 
işlə
m
ə
y
ə
 
alışdırmaq;
 

şagirdlə
r
ə
 
ə
ld
ə
  etdikl
ə
ri  n
ə
z
ə
ri  bilikl
ə
ri  t
əcrübə
y
ə
  t
ə
tbiq  etm
ək  bacarığı 
aşılamaq;
 

kollektivin inkişafına rə
hb
ə
rlik  etm
ək, şagirdlə
rin  kollektivd
ə
 
öz güclə
rini 
düzgün  tə
tbiq 
etm
ə
l
ə
rin
ə
 
r
ə
hb
ərliyi 
bacarmaq; 
işlə
ri 
d
ə
qiq 
planlaşdırmaq, ona nə
zar
ə
t etm
ə
k v
ə
 obyektiv olaraq qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
k. 
İnkişafetdirici bacarıq və
 v
ərdişlə
r: 
-  t
ə
dris  prosesind
ə
 
müşahidə
  metodundan  v
ə
 
müxtə
lif  m
ə
kt
ə

t
əcrübə
l
ə
rind
ə
n istifad
ə
 etm
ə
k; 
-  t
ə
lim  v
ə
 
fikri  iş  sisteminin  formalaşması  prosesində
 
şagirdlə
in   
ə
qli 
f
ə
aliyy
ə
tini idar
ə
 etm
ə
k; 
-  t
ə
lim  prosesind
ə
 
şagirdlərin    müstə
qil  t
ə
f
əkkür  tə
l
ə
b  ed
ə
n  problem 
situasiya yaratmaq; 

şagirdlə
r
ə
 
ə
vv
ə
ll
ə

ə
ld
ə
  etdikl
ə
ri  bilikl
ə
ri  t
ə
tbiq  etm
əyi,  müqayisə
  v
ə
 
müstə
qil  
ə
qli n
ə
tic
ə
, f
ə
al idrak f
ə
aliyy
ə
ti t
ə
l
ə
b ed
ə
n suallar verm
ə
k. 
İstiqamə
tl
əndirici bacarıq və
 v
ə
rdi
şlə
r: 

elmi  dünyagörüşü,  tə
bi
ə
t  v
ə
 
ə
m
ə
y
ə
 
düzgün    münasibə
ti  t
əşəkkül 
etdirm
ə
k; 

şagirdlə
rd
ə
 t
ə
dris f
ə
aliyy
ə
tin
ə
 v
ə
 elm
ə
, m
ə
hsuldar 
ə
m
ə
y
ə
 v
ə
 c
ə
miyy
ə
tin 
t
ə
l
ə
bl
ə
rin
ə,  öz  şə
xsi  idtiqam
ə
t  v
ə
 
imkanlarına  uyğun  peşə
y
ə
 
davamlı 
maraq aşılamaq;
 


şagirdlərin  yüksə

ə
xlaqi  ideallar  ruhunda  humanist,  estetik  v
ə
  ideya-
siyasi t
ə
rbiy
ə
sini h
əyata keçirmə
k.  
Müəllimin    bu  cür  pedaqoji  bacarıq  və
  v
ərdişləri  onun  ümumi 
bacarıqları  ilə
  birlikd
ə
  pedaqoji  f
ə
aliyy
əti  müvə
ff
ə
qiyy
ə
tl
ə
  h
ə
yata 
keçirmə
sin
ə
 
imkan    verir.  Bu  cür  bacarıq  və
  v
ərdişlə
r  pedaqoji  f
ə
aliyy
ə

prosesind
ə
   
formalaşmaqla  yanaşı,  hə
min  f
ə
aliyy
ə
tin  s
ə
m
ə
r
ə
li  t
əşkilini 
t
əmin edir. Pedaqoji bacarıq və
 v
ərdişlə
r qabiliyy
ə
t s
ə
viyy
ə
sin
ə
 
yüksə
ldikd
ə
 
pedaqoji f
ə
aliyy
ətin  müvə
ff
ə
qiyy
ə
tl
ə
 
icrası üçün ə
sas amil
ə
 
çevrilir. 
 
Pedaqoj
i  ünsiyyət  müəllimin  şagirdlə
rl
ə
  t
ə
lim  v
ə
  t
ə
rbiy
ə
  prosesind
ə
 
h
əyata  keçirdiyi  peşə
 
ünsiyyətidir.  Bu  cür  ünsiyyə
t  h
ə
rt
ə
r
əfli  inkişaf  etmiş 
şə
xsiyy
ətin  formalaşması  üçün    şərait  yaradılmasına  yönəlmiş  olur, 
kollektivd
ə
ki  sosial-psixoloji  prosesl
ə
ri  idar
ə
  etm
ə
y
ə
  v
ə
  s
ə
m
ə
r
ə
li  psixoloji 
iqlim  yaratmağa  imkan  verir.  Pedaqoji  ünsiyyət  ümumiyyə
tl
ə
 
ünsiyyə
tin 
bütün  xüsusiyyə
tl
ərini  özündə
 
əks  etdirir.  Pedaqoji  ünsiyyə
tin  yerin
ə
 
yetirdiyi  v
ə
zif
ə
l
ə
r
ə
 
görə
 
onun  aşağıdakı  növlərini  ayırmaq  mümükündür: 
informasiya  mübadiləsi,    başqa  adamların  davranışını  tə
nzim  etm
ə
k, 
şə
xsiyy
ə
tl
ərarası  anlama.  Pedaqoji  ünsiyyətin    hansı  növündə
n  istifad
ə
 
edilm
ə
sind
ən  asılı  olmayaraq    müəllimin  şagird  kollektivi  ilə
  m
ə
hsuldar 
ünsiyyə
t prosesi t
əşkil olunmadan  pedaqoji fə
aliyy
ə
tin  didaktik v
ə
 t
ə
rbiy
ə
vi 
v
ə
zif
ə
l
ərini lazımı şə
kild
ə
 h
əyata   keçirmək mümkün  deyildir. 
 
Pedaqoji  ünsiyyə
tin  m
ə
zmununa  g
ə
ldikd
ə,  bu  ünsiyyə
t  prosesind
ə
 
müə
llim v
ə
 
şagirdin bir
-biri il
ə
 
informasiya mübadilə
si t
əşkil edir. Ünsiyyə
tin 
m
ə
zmunu t
ə
lim prosesind
ə
 
müə
llimin 
qarşıya qoyduğu mə
qs
ə
dl
ə
 
müə
yy
ə

edilir. 
Pedaqoji  ünsiyyə
tin  s
ə
m
ə
r
ə
liliyi  onun  motivl
ə
rind
ə
n  d
ə
 
asılıdır. 
Motivin düzgünlüyü  və
  d
ərk edilmiş xarakter daşıması pedaqoji ünsiyyə
tin 
gedişini  şə
rtl
əndirir.  Pedaqoji  ünsiyyət  müvafiq  normalar  çərçivə
sind
ə
 
getm
əlidir.  Müə
yy
ən  normaların  gözlə
nilm
əsi  bir  növ  pedaqoji    ünsiyyə
tin 
s
ə
m
ə
r
ə
liliyini itirir v
ə
 
ünsiyyə
t ist
ə
nil
ə
n n
ə
tic
ə
ni vermir. 

Müə
llimin kommunikativ f
ə
aliyy
ətinin öyrə
nilm
əsi göstə
rir ki, pedaqoji 
ünsiyyə
tin xarakteri  v
ə
 m
əzmunu müxtə
lif amill
ə
rl
ə
  
şə
rtl
ə
nir ki,  bunlardan 
müə
llimin  f
ərdi  ünsiyyət    üslubu,  mövqeyi,  ustanovkasını  xüsusi  qeyd 
etm
ək lazımdır. Bunlar bir növ ünsiyyə
tin vasit
əsi rolunu oynayırlar. 
 
Müə
lliml
ə
 
şagirdlərin  qarşılıqlı  ünsiyyə
ti  n
ə
  q
ə
d
ə
r  s
ə
m
ə
r
ə
li  olarsa, 
kollektivin  idar
ə
  olunmas
ı,  onun  üzvlə
rinin  t
ə
rbiy
ə
 
işinin  təşkili  də
  bir  o 
q
ə
d
ə
r  s
ə
m
ə
r
əli  olacaqdır.  Şagirdlə
rl
ə
 
qarşılıqlı    ünsiyyə
tin      s
ə
m
ə
r
ə
liliyin
ə
 
görə
  
müə
lliml
əri şərti olaraq 4 qrupa bölmək mümükündür.
 
      Birinci  qrup 
şagirdlə
rl
ə
 
daima  ünsiyyə
td
ə
 
olan  müə
lliml
ə
ri  aid  etm
ə

olar.  Bu  cür  müə
lliml
ə
r  t
ə
kc
ə
  d
ə
rsd
ə
,  m
ə
kt
ə
bd
ə
,  t
ə
liml
ə
 
bağlı  mə
s
ə
l
ə
l
ə
ri 
h
ə
ll  ed
ə
rk
ən  şagirdlə
rl
ə
 
ünsiyyə
td
ə
  olmaqla  kifay
ə
tl
ə
nmirl
ər.  Bu  cür 
ünsiyyət  öz    sə
m
ə
r
əliliyi,  müəllimin  şagirdlə
r
ə
 
inamı  ilə
  f
ə
rql
ə
nir.  H
ə
min 
müə
lliml
ə
r demokratik r
ə
hb
ərlik ü
slubuna malik olurlar. 
    
Şagirdlə
rd
ə
 
qarşılıqlı  ünsiyyə
tin  s
ə
m
ə
r
ə
liliyin
ə
 
görə
  ikinci  qrup 
şagirdlə
r
ə
 
hörmə
tl
ə
 
yanaşan  və
   
şagirdlə
rd
ə
 
onlara  qarşı  də
rin  inam  v
ə
 
etimad mövcud olan müə
lliml
ə
r t
əşkil edir.
 
     
Şagirdlə
rl
ə
 
qarşılıqlı  ünsiyyə
tin  xarakterin
ə
 
görə
 
üçüncü  qrupa
  daxil 
olan  müə
lliml
ə

ə
vv
ə
lkind
ən  bir  sıra  cə
h
ə
tl
ə
rin
ə
 
förə
  f
ə
rql
ə
nirl
ər.  Bu  cür 
müə
lliml
ə
r, ad
ə
t
ən, şagirdlə
rl
ə
 
yanaşı ünsiyyət saxlamağa cəhd göstə
rir, bu 
cür ünsiyyə
t
ə
 
can atırlar. 
 
    
Dördüncü qrupa 
g
ə
ldikd
ə, buraya daxil olan müə
lliml
ər  şagirdlə
rl
ə
 
çox 
m
əhdud  işgüzar  ünsiyyə
tl
ə
  kifay
ə
tl
ə
nirl
ər.  Bu  cür    müə
lliml
ər  şagirdlə
rl
ə
 
ünsiyyə
t
ə
   
can  atmadıqları  kimi,  də
rs  dedikl
əri  şagirdlə
r  d
ə
 
onlarla  yaxın  
ünsiyyə
t
ə,  ürək  sözlə
rini  dem
ə
y
ə
,  onlarla  m
ə
sl
ə
h
ə
tl
əşmə
y
ə
  meyl 
göstə
rmirl
ə
r. 
 
Pedaqoji  f
ə
aliyy
ət  özünün  fə
aliyy
ə
tinin  m
ə
zmunu  il
ə
 
müə
yy
ə
nl
əşə

müə
yy
ə
n t
əşkilati struktura malikdir. Bu struktur kollektiv üzvlərinin qarşılıqlı 
asılılıq, qarşılıqlı nə
zar
ət münasibə
tl
ərini  müə
yy
ə
nl
əşdirir.
 
 
Pedaqoji  kollektivin  işinin  müvə
ff
ə
qiyy
əti  müə
lliml
ə
rin 
ə
m
ə

kooperasiyasının  düzgün  təşklindən  asılıdır.  Bu  isə
 
müə
lliml
ə
rd
ə
n  birg
ə
 

ə
m
əkdaşlıq  vərdişlə
rin
ə
  yiy
ə
l
ə
nm
ə
yi  t
ə
l
ə
b  edir.  H
ə
min  v
ərdişlə
r
ə
 
müə
llim 
pedaqoji kollektivd
ə
 yiy
ə
l
ə
nir.  
 
Pedaqoji kollektivinin f
ə
aliyy
ə
tinin s
ə
m
ə
r
əliliyi onun üzvlə
rinin 
bir çox 
c
ə
h
ə
td
ə
n vahidliyini t
ə
l
ə
b edir. Pedaqoji kollektivd
əki psixoloji iqlim bir sıra 
amill
ə
rd
ən asılıdır. Pedaqoji kollektiv cə
miyy
ə
tin  bir hiss
əsi  olduğuna görə

onun iqlimi d
ə
 
birinci növbə
d
ə
 h
ə
min c
ə
miyy
ə
tin  h
əyat şə
raiti il
ə
  
şə
rtl
ə
nir.  
 
Pedaqoji  kollektivin    f
ə
aliyy
ə
tinin  s
ə
m
ə
r
ə
liliyi  v
ə
 
burada  münasib 
psixoloji iqlimin  yaranması onun düzgün  idarə
 
olunmasından, başqa sözlə
 
r
ə
hb
ə
rlikd
ən çox asılıdır. Burada isə
 
ən mühüm cə
h
ə
tl
ə
rd
ə
n  biri    pedaqoji 
kollektiv
ə
  r
ə
hb
ə
rliyin,  onun  idar
ə
etm
ə
nin  sosial-
psixoloji  funksiyalarını 
h
əyata  keçirmə
kd
ə
n  ibar
ə
tdir.  H
əmin  funksiyalara  aşağıdakıları  aid  etmə

olar: 
Kollektivin    t
əşkili  –
  bu,  h
ər  şeydə

ə
vv
ə
l,  pedaqoji  prosesin  t
ə
l
ə
bl
ə
rin
ə
 
uyğun  olaraq  müə
lliml
ərin  qarşılıqlı  münasibətini,  onların    intizamını 
qaydaya salmaqdan ibar
ə
tdir.  
M
ə
qs
ə

yönəlişyiyi  –
  bu,  pedaqoji  kollektivd
ə
 
mövcud    konkret  fə
aliyy
ə

şə
raitind
ə
    m
ə
kt
ə
bin  idar
ə
   
olunmasının  sosial    funksiyasının  hə
yata 
keçirilmə
sin
ə
 
yönəldilmiş mə
qs
ə
dl
ə
rin t
əşəkkülündə
n  ibar
ə
tdir.  
Kollektivin  f
əallaşdırılamsı  –
  kollektivin  t
ə
lim-t
ə
rbiy
ə
 
işində
 
yüksə

n
ə
tic
ə
l
ə

ə
ld
ə
  etm
ə
sin
ə
   
yönəldilmiş  optimal  ə
m
ə
k  g
ərginliyini,    şə
raitini 
yaratmaq v
ə
 
müdafiə
 etm
ə
kdir. 
Kollektivin 
f
ə
aliyy
ə
tinin 
Yüklə 1,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   36




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin