Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm



Yüklə 2,34 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə8/47
tarix01.01.2017
ölçüsü2,34 Mb.
#4244
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   47

T
ə
limat. 
Əvvəlki tapşırıqda olduğu kimi, bu tapşırığın icrası üçün də
 h
ə

bir uşağın qarşısına qə
l
ə
m v
ə
 
üzə
rind
ə
 
4 nöqtə
 
qeyd olunmuş damalı və
r
ə

qoyulur. 
Psixoloq  uşaqlara  aşağıdakı  şə
kild
ə
  t
əlimat  verir.‖  İndi  biz  sizinlə
 
müxtəlif  naxışlar  çə
k
ə
c
əyik.  Çalışmaq  lazımdır  ki,  onlar  gözə
l  v
ə
  s
ə
liq
ə
li 
olsun.  Bunun  üçün  siz  mə
n
ə
  diqq
ə
tl
ə
 
qulaq  asın.  Mə
n  siz
ə
 
neçə
  dama  v
ə
 
hansı  istiqamə
td
ə
  x
ətt  çə
km
ək  lazım  gə
ldiyini  dey
ə
c
əm.  Siz  yalnız  mə
nim 
dediyim q
ə
d
ə
r damada x
ətt çə
k
ə
c
ə
ksiniz. Bir x
ətti çə
kdikd
ən sonra gözlə
yin. 
M
ən yeni göstəriş verməmiş heç bir xətt çə
km
əyin. Sonrakı xə
tti 
ə
vv
ə
lki x
ə
ttin 
qurtardığı  yerdən    başlayaraq  çə
kin.  Bu  zaman  q
ə
l
ə
mi  v
ə
r
ə
qd
ən  ayırmaq 
olmaz.  T
əcrübəçi  lövhə
d
ə
 
uşaqlara  lazımi  izahat  verir.  O,  uşaqlara  ə
v
ə
vlc
ə
 
sağ  ə
ll
ərini  qaldırmağı,  sağ  tə
r
əfi  göstə
rm
ə
k,  daha  sonra  sol 
ə
ll
ə
rini 
qaldırmağı,  sol  tə
r
əfi  göstə
rm
əyi  tapşırığı  verir.  Psixoloq  lövhə
d
ə
ki  damalar  
üzə
rind
ə
  t
əbaşirlə
 
bir  neçə
  dama 
sola,  bir  neçə
 
dama  sağa  olmaqla  xə
ttl
ə

çə
kir v
ə
 
uşaqlara deyir: ―Hamıniz başa düşdünüzmü, necə
 
çə
km
ək lazımdır?‖  
 
Bundan  sonra  psixoloqun  diqt
ə
sin
ə
 
ə
sas
ən  uşaqlar  naxışlar  çə
km
ə
y
ə
 
başlayırlar.  Psixoloq  deyir:  ―Birinci  naxşı  çə
km
ə
y
ə
 
başlayırıq.  Qə
l
ə
mi 
ə

yuxarıdakı nöqtənin üstünə
 qoyun. Diqq
ət! Bir dama aşağı xətt çə
kin. Q
ə
l
ə
mi 
v
ə
r
ə
qd
ən ayırmayın. İndi bir dama sağa, bir dama yuxarı, bir dama sağa, bir 
dama aşağı, bir dama sağa, bir dama yuxarı, bir dama sağa, bir dama aşağı, 
indi özünüz belə
 
bir naxış çə
kin.  
Bininci  naxış  çə
kildikd
ən  sonra  uşaqlara  ikinci  nöqtə
d
ən    başlamaqla 
yeni naxışı çə
km
ək tapşırığı verilir. 
 
―Diqqət!‖ Bir dama yuxarı, bir dama sağa, bir dama yuxarıdır. Bir dama 
sağa,  bir  dama  aşağı,  bir  dama  sağa,  bir  dama  aşağı,  bir  dama  sağa,  b
ir 
dama  yuxarıdır.  Bir  dama  sağa,  bir  dama  yuxarı,  bir  dama  sağa.  İndi  isə
 
özünüz belə
 
bir naxış çə
kin.  

 
52 
İndi  isə
 
uşaqlara  iki  də
qiq
ə
  fasil
ə
  verilir.  Bundan  sonra  psixoloq  deyir: 
Bu  naxışı  çəkib  qurtardıq.  Daha  çə
km
əyin.  İndi  isə
 
başqa  bir  naxışı 
çə
k
ə
c
ə
yik.  Q
ə
l
ə
ml
əri  götürün,  biri  nöqtənin  üstünə
  qoyun.  Diqq
ət!  üç  dama 
yuxarı,  bir  dama  sağa,  iki  dama  aşağı,  bir  dama  sağa,  iki  dama  yuxarı,  bir 
dama sağa, iki dama aşağı, bir dama sağa, üç dama yuxarı. İndi isə
 
özünüz 
bel
ə
 
bir naxışı çə
km
ə
kd
ə
 davam edin.  
T
ə
xmin
ə
n  iki  d
ə
qiq
ə
  fasil
ə
d
ən  sonra  növbəti  naxışın  diqtə
 
əsasında 
çə
kilm
əsi  davam  etdirilir.  Psixoloq  deyir:  ―Qə
l
ə
mi 
ən  aşağıdakı  nöqtə
nin 
üstünə
  qoyun.  Diqq
ət!  Üç  dama  sağa,  bir  dama  yuxarı,  bir  dama  sola, 
(indiy
ə
d
ək ―sola‖ doğru xətt çə
kilm
ə
diyin
ə
 
görə
, bu 
söz xüsusi olaraq ucadan 
deyilir)    İki  dama  yuxarı,  üç  dama  sağa,  iki  dama  aşağı,  bir  dama  sola,  bir 
dama aşağı, üç dama sağa, bir dama yuxarı, bir dama sola, iki dama yuxarı. 
İndi isə
 
özünüz belə
 
bir naxış çə
kin.  
 
 
 
 
N
ə
tic
ə
l
ə
rin qiym
ə
tl
ə
ndirilm
ə
si: 
Bu  testin  n
ə
tic
ə
l
ə
ri  qiym
ə
tl
ə
ndiril
ə
rk
ə
n  m
əşqetdirici  naxışın  yerinə
 
yetirilm
ə
si  v
ə
ziyy
ə
ti  n
ə
z
ə
r
ə
 
alınmır.  Bundan  sonrakı  hər  bir  naxış  ayrı
-
ayrılıqda  icra  sə
viyy
ə
si  v
ə
 
müstəqil  olaraq  naxşın  davam  etdirilmə
sinin 
n
ə
tic
ə
sin
ə
 
görə
 
aşağıdakı şkalaya ə
sas
ə
n qiym
ə
tl
ə
ndirilir.  

 
naxışın  dəqiq  yada  salınması
-4  bal;  (x
ə
tl
ə
rin 
əyri  olması,  lə
k
ə
  v
ə
  s. 
qiym
əti aşağı salmır.)
 

  bir x
əttin çə
kilm
ə
sind
ə
 s
ə
hv
ə
 
yol  verilmişdir
- 3 bal; 

 
bir neçə
 s
ə
hv
ə
 
yol verilmişdir –
 2 bal; 

  imla 
əsasında  çəkilmiş  naxışla  müqayisə
d
ə
 
yalnız  bə
zi  elementl
ə

oxşardır –
 1 bal; 

 
ayrı
-
ayrı elementlə
rd
ə
 bel
ə
 
oxşarlıq yoxdur –
 0 bal; 
Naxışın   müstəqil şə
kild
ə
  davam  etdirilm
ə
sin
ə
 
görə
  d
ə
  qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
 
yuxarıda  qeyd  olunan  meyarlar  əsasında  aparılır.  Belə
likl
ə
,  h
ər  bir  naxışa 
görə
 
uşaq  iki  qiymət  almış  olur:
 
biri  imlanın  yerinə
  yetirilm
ə
sin
ə
,  dig
ə
ri  

 
53 
naxışın  müstəqil  çə
kilm
ə
sin
ə
 
görə
.  Bu  qiym
ə
tl
ə
rin  h
ə
r
ə
si  0-4  bal  h
ə
ddind
ə
 
qiym
ə
tl
ə
ndirilir.  
İşin ümumi qiymə
tl
ə
ndirilm
ə
si maksimal v
ə
 
minimal balların cə
ml
ə
nm
ə
si 
yolu  il
ə
 
aparılır.  Alınan  nə
tic
ə
l
ə
r  0-8  bal  h
ə
ddind
ə
  ola  bil
ər.  Naxışın  davam 
etdirilm
ə
sin
ə
 
görə
  h
ər  üç  qiymə
t  d
ə
 
analoji  qaydada  hesablanır.  Bundan 
sonra  bu  ümumi  qiymə
tl
ə
r  c
ə
ml
ə
nir  v
ə
 
yekun  bal  çıxarılır.    Bu  balların  sayı 
minimum 0-dan maksimum 16-d
ə
k ola bil
ə
r.  
H
ər üç test üzə
rind
ə
 
yekun balların qi
ym
ə
tl
ə
ndirilm
ə
si c
ə
dv
ə
li.  
 
SƏVİYYƏ
 
 
ŞƏRTİ BAL
 
METODİKA
 
Adam şə
kli 
Nümunə
 v
ə
 qayda 
Trafik imla 


0-4 
0-2 
0-1 
II 

5-11 

2-4 
III 

12-16 
4-6 
5-10 
IV 
11 
17-21 

11-13 

12 
22-26 
8-12 
14-16 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
C
ə
dv
ə
l  2 . 
Uşaqların mə
kt
ə
b t
ə
limin
ə
 
hazırlığının diaqnostikasında istifadə
 olunan 
geniş yayılmış testlə
rd
ən biri çex psixoloqu Y.Yirasek testidir.
 
Bu testin yaradılmasında alman psixoloqu Artur Kernin tapşırıqlarından 
istifad
ə
 etdiyin
ə
 
görə
 o Kern-
Yirasek testi adlanır. Y.Yirasek uşağın mə
kt
ə
bd
ə
 
t
ə
lim
ə
 
hazırlığının  sə
viyy
əsini  müə
yy
ə
nl
əşdirmə
kd
ə
    sensomator  v
ə
 
görmə
 
t
ə
s
əvvürlə
rinin kifay
ə
t etm
ə
diyi q
ərarına  gə
ldikd
ə
n sonra A.Kernin testind
ə

üç  tapşırıq  seçib    götürmüş  və
 
onları  uşaqlarda  verbal    tə
f
əkkürün  tə
dqiqi 
metodikasına  ə
lav
ə
 
etmişdir.    Ona  görə
  d
ə,  bu  metodika  ―Kern
-Yirosesik 
m
ə
kt
ə
b  yetkinliyi    b
ə
l
ə
dl
əşmə
 
testi‖  adını  almışdır.  Bu  test  qrafik  və
  verbal 
olmaqla 2 hiss
ə
d
ə
n ibar
ə
tdir. Trafik hiss
ə
y
ə
 - 
görmə
 
qavrayişi və
 sensomator  
koordinasiyanı  qiymə
tl
ə
ndirm
ə
yi  n
ə
z
ə
rd
ə
 
tutan  3  tapşırıq,  verbal
  hiss
ə
y
ə
  -  
m
əlumatlılığı,  anlamanı  və
 
mühakimə
 
bacarığını  nə
z
ə
rd
ə
  tutan  20  sual 
daxildir.  
Kern-Yirosekin m
ə
kt
ə
b yetkinliyi b
ə
l
ə
dl
əşmə
 testi 
Verbal test 

 
54 
1. Hansı heyvan böyükdür
- at, yoxsa it? 
    * at=5 bal  *s
ə
hv cavab = -
5 bal (bundan sonra bal sözü iş
l
ə
nm
ə
y
ə
c
ə
k) 
2. S
ə
h
ə
r-s
ə
h
ə
r s
ə
h
ə
r yem
ə
yi yeyirik, b
əs günorta?
 
    *  nahar edirik=5. Biz sup v
ə
 
ə
t yeyirik  = 0;  * q
əlyanaltı edirik. Şam 
 
      yem
əyi  yeyirik. Yatırıq və
 
başqa sə
hv cavablar =-3 
3. Gündüzlər işıqlıdır, bə
s gec
ə

    
*  qaranlıqdır = 3. 
  *  s
ə
hv cavab = - 4 
4. S
ə
ma mavidir, b
ə
s ot n
ə
 r
ə
ngd
ə
dir? 
    
*  yaşıl = 5  ;        *  sə
hv cavab = - 4 
5.  Gilas, armud,  gavalı,  alma, ....bunlar nə
dir? 
    *  meyv
ə
 = 1;       *  s
ə
hv cavab = - 1 
6. N
ə
y
ə
 
görə
 
qatar keçmə
zd
ən qabaq yolu şlaqbaum ilə
 k
ə
sirl
ə
r? 
    
* qatarın avtomobillə
 
toqquşmaması üçün, heç kəs qatarın altına 
 
       
düşmə
sin  v
ə
 s.= 5;     *  s
ə
hv cavab = -1 
7. Bakı, Gə
nc
ə, Sumqayıt 
- bunlar n
ə
dir? 
     *  s
ə
h
ə
rl
ə
r =5;       * stansiyalar = 0 ; 
  *s
ə
hv cavab = -1. 
8. Saat neçə
dir? (k
ağız saatda göstə
rm
ə
li)  7
15
, 8
45
, 11
15
, 1
05
 
    
*  düzgün göstə
rilib = 5; *  bir hiss
əsi göstərilib =0; *  saatı bilmir =
-3. 
9. İnəyin balasına  buzov deyirlə
r. B
əs itin, qoyunun balasına?
 
    
*  küçük, quzu = 4 ; * yalnız bir düzgün cavab = 0
 
    *  s
ə
hv cavab = -1 
10. İt hansı heyvana daha çox oxşayır? Pişiyə, yoxsa, toyuğa?
 
      
*  pişiyə,  ona  görə
  ki,  h
ər  ikisinin  4  ayağı,  tükü,  caynağı,  quyruğu  var  
  
(bir  oxşarlıq bə
sdir) = 0 
      
*  pişiyə(oxşarlıq işarə
l
ərini göstə
rm
ə
d
ən) = 1;   *  toyuğa = 
-3 
11. N
ə
y
ə
 
görə
 
bütün avtomobillə
r
ə
 
ə
yl
ə
c (tormoz) qoyulur? 
      * 2 s
ə
b
əb (dağdan düşə
rk
ən, döngə
d
ə
 
sürə
ti azaldark
ən, toqquşma 
 
      t
əhlükə
si  olark
ən,  ümumiyyə
tl
ə
  h
ə
r
ə
k
əti  dayandırmaqdan  ötrü 
ə
yl
ə
cd
ə
n   istifad
ə
 olunur) =5;   *  1s
ə
b
ə
b=0;     *  s
ə
hv cavab=-1. 

 
55 
12. Çə
kic v
ə
 balta n
ə
y
ə
 
görə
 bir-birin
ə
 
oxşayırlar?
 
     
* 2 ümumi ə
lam
ət (onlar ağacdan və
 d
ə
mird
ən olurlar,onların sapı var, 
 
     onlarla mismar vurmaq olur, bu al
ə
tl
ə
rin arxa t
ə
r
əfi yastı olur)=3
 
     
*  bir oxşarlıq=0;    *  sə
hv cavab=-2. 
13. N
ə
y
ə
 
görə
 
pişik və
 
tülkü  bir
-birin
ə
 
oxşayırlar?
 
     
*  2 ümumü ə
lam
ət(onların 4 ayağı, quyruğu, tükü, də
risi var)=3 
     
*  bir    oxşarlıq=0;  *  sə
hv cavab=-2.      
14. Mismar v
ə
  vint bir-birind
ə
n n
ə
 il
ə
 f
ə
rql
ə
nirl
ə
r? 
      * vintin yivi olur (yiv - b
ir şeyin o birinə
 birl
əşməsi üçün açılan  spiral 
 
        
şə
klind
ə
 
oyuq, cizgi), mismarı vururlar, vinti isə
 
fırlayırlar(və
 ya vintin  
        
qaykası olur.)=3;      * sə
hv cavab=-2. 
15. Futbol, tennis, karate, üzgüçülük, xokkey—
bunlar n
ə
dir? 
      *  idman(b
ə
d
ə
n t
ə
rbiy
əsi)=3;   *  oyun(gimnastika, yarış, məşq)=0;
 
      *  s
ə
hv cavab=-2 
16. Hansı nə
qliyyat vasit
ə
l
ərini tanıyırsınız?
 
*  3 yerüstü nə
qliyyat vasit
ə
si v
ə
 t
ə
yyar
ə
, yaxud g
ə
mi =4 
* 3 yerüstü nə
qliyyat vasit
ə
si v
ə
 
ya tam siyahı(tə
yyar
ə
 v
ə
 g
ə
mi d
ə
 daxil  
   olmaqla  ),  amma  n
ə
qliyyat  vasit
ə
si  bizim  harasa  getm
əyimiz  üçün 
lazımdır izahını verə
 bilmir=0;    * s
ə
hv cavab=-2. 
17. Qoca v
ə
 cavan adamlar bir-birind
ə
n n
ə
 il
ə
 f
ə
rql
ə
nirl
ər? Onlar arasında 
 
      
hansı fə
rql
ə
r var? 
* 3 
ə
lam
ət  (saçları yoxdur, üzü qırışıqdır, artıq işlə
y
ə
 
bilmir, pis görür, pis 
 
   
eşidir, tez
-tez x
ə
st
ə
 olur)=4;  *  bir v
ə
 ya iki f
ə
rq=0;  
* s
ə
hv cavab (onun 
əl ağacı var, siqaret çə
kir)=-2 
18. İnsanlar nə
 
üçün idmanla məşğul olurlar?
 
2 s
ə
b
əb(sağlam,möhkəm, güglü, cəld olmaq üçün, kök olmamaq üçün,  
 
  
bu insanlar üçün ə
yl
ə
nc
ə
dir, onlar qalib g
ə
lm
ə
k, rekord qazanmaq  
   ist
ə
yirl
ə
r)=4 
*  1s
ə
b
ə
b=0;  

 
56 
*  s
ə
hv cavab(n
ə
yis
ə
 
bacarmaqdan  ötrü onlar mə
rc g
ə
lirl
ə
r v
ə
 udurlar)=-2 
19. Əgə
r kims
ə
 
işdən yayınarsa, nə
y
ə
 
görə
 bu pisdir?  
       *
başqaları onun üçün işlə
m
ə
lidirl
ə
r (n
ə
tic
ə
d
ə
 kim
ə
s
ə
 ziyan olur, o  
           t
ə
nb
əldir, az qazanır və
 
özünə
 
heç nə
 ala bilmir) =5. 
       * s
ə
hv cavab = -2. 
20. N
ə
y
ə
 
görə
 m
əktubun üstünə
 
marka yapışdırılmalıdır?
 
* m
əktubun göndə
rilm
ə
 
haqqını belə
 
ödə
yirl
ə
r = 5. 
* yoxsa m
ə
ktubu alan adam c
ə
rim
ə
 
ödə
m
ə
lidir = 0;   
*
 s
ə
hv cavab = - 
Kern-Yirosekin qrafik testi 
1.  Burada  bacardığın  kimi  bir  adam  şəkli  çə
k.  Testin  yerin
ə
  yetirilm
ə
si 
üçün  5 nümunə
 
( ½ ölçüdə
 
kiçildilib). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ġə
kil 23 
 
2.  Bax,  burada  n
ə
s
ə
 
yazılıb.  Sə
n  h
ə
l
ə
 
yazmağı  bacarmırsan,  amma 
özünü  yoxla,  bə
lk
ə
 
bacaracaqsan,  yaxşı  bax,  bura  necə
 
yazılıbsa,  sə
n  d
ə
 
onun yanından (sağdan) boş yerdə
n el
ə
 yaz.  
 
 
 
 
 
 
 
 
       
ġə
kil 24
 

 
57 
3. Bax, burada  nöqtə
l
ə
r var. S
ə
n d
ə
 
çalış ki, onun yanında belə
 
nöqtə
l
ə

çə
k
ə
s
ə
n  
 
 
 
(nümunə
)   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                          1             2            3            4               
ġə
kil 25
 
 
Testin yerin
ə
 yetirilm
ə
sinin qiym
ə
tl
ə
ndirilm
ə
si (qiym
ə
tl
ə
r 1-d
ə
n 5-
ə
 q
ə
d
ə
r).  
 
Tapşırıq № 1. Kişi fiqurun
un r
ə
smi. 
1. Çəkilmiş fiqurun başı, bə
d
ə
ni, 
ə
l-
ayağı hissə
l
əri olmalıdır. Baş bə
d
ə
nl
ə
 
boyun  vasit
ə
sil
ə
  birl
əşdirilir  və
 
baş  bə
d
ə
nd
ən  böyük  olmamalıdır.  Baş 
hiss
ə
sind
ə
 
saç  (saç  şapka  və
 
ya  şlyapa  vasitə
si  il
ə
 
örtülü)  və
 
qulaqlar,  üz 
hiss
ə
sind
ə
 
göz, burun və
 
ağız var. Qolların sonluğunda ə
l v
ə
 
beş barmaq var. 
Ayaqlar aşağıdan əyilmişdir. Kişi paltarı təsvir olunmuşdur.
 
2. T
əsviri sintez üsulundan başqa I bə
ndd
ə
 veril
ən bütün tə
l
ə
bl
ə
rin yerin
ə
 
yetirilm
ə
si.  Bu  t
ə
l
ə
bl
ə
rd
ə
n  3-
ü  (boyun,  saç,  əlin  beş  barmağı,  amma
  sif
ə
tin 
hiss
ə
l
ə
ri yox ) olmaya bil
ə
r. 
3.  Şə
kild
ə
 
baş,  bə
d
ə
n, 
ə
l-ayaq  hiss
ə
l
əri  olur.  Əl  və
  ayaqlar  iki  qat  x
ə
tl
ə
 
çəkilmişdir. Qulaqların, saçın, paltarın, barmaqların pənşə
l
ə
rin t
ə
sviri olmaya 
bil
ə
r.  
4. B
ə
d
ən (çəkilmiş sadə
 r
ə
sm- 
ə
ll
ə
r v
ə
 ayaqlar) sad
ə
 x
ə
tl
ə
 
çə
kilib.  
5.  B
ə
d
ənin  aydın  təsviri  yoxdur,  (baş
-  ayaq,  t
ə
sviri  v
ə
 
ya  baş  tə
svirinin 
öhdə
sind
ə
n g
ə
lm
ə
k), 
ə
l v
ə
 
ayaqların aydın tə
sviri yoxdur.  
Tapşırıq № 2       Yazı hə
rfl
ə
rin
ə
 
oxşatmaq
 
1.  Yazının    nümunə
y
ə
  tamamil
ə
   
uyğun  olması  (
oxumaq  m
ənasında). 
H
ə
rfl
ər  nümunə
d
ə
kind
ə
n  2  d
ə
f
ə
 
böyük  olmalıdır.  I  hərf  böyük  hə
rf 
üstünlüyündə
 
çə
kilib. H
ə
rfl
ə
r h
ər 3 sözdə
  bir-biril
ə
  
yaxşı  birləşdirilib.
 

 
58 
2.Yazılmış    cümlə
y
ə
 
aydın  oxşatma.  Hə
rfl
ərin  hündürlüyü  və
  birl
əşmə
nin 
üfiqiliyi nə
z
ə
r
ə
 
alınmayıb.
 
3.  2  hiss
ə
y
ə
  mi
nimal    parcalama  aydın  görünür.  Ən    azı,  nümunə
nin    4 
h
ərfini  ayırd etmə
k olur . 
4. Nümunə
y
ə
 
ən azı 2 hərf  oxşayır
 
5. Cızmaqara.
 
Tapşırıq № 3  Nöqtə
l
ər qrupuna baxıb çə
km
ə
Yüklə 2,34 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin