İlahiyyat faküLTƏSİNİn elmi MƏcmuəSİ
Yüklə 3,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ƏDƏBİYYAT
1. Divanü-Lüğat-it-Türk. Tercümesi. Çeviren Besim Atalay. I cild, Ankara, 1985. 2.
Əzizov E. Azərbaycan dilinin tarixi dialektologiyası. Bakı, 1999. 3.
Hacıyev T.İ. Azərbaycan dilində qeyri-oğuz elementləri. Türk dillərinin quruluşu və tarixi. Elmi əsərlərin tematik məcmuəsi. Bakı, 1983. 4.
Советская тюркология, №1, Баку, 1972. 5.
Курышжанов А.К. Махмуд Кашгари о кыпчакском языке. Советская тюркология, 1972, №1. Баку, 1972. 6.
Москва, 1989. 7.
Mahmud Kaşğari “Divanü lüğat-it-türk”. Tərcümə edən və nəşrə hazırlayan Ramiz Əskər. I cild, Bakı, 2006. 8.
Ramiz Əskər. II cild, Bakı, 2006. 9.
Mahmud Kaşğari “Divanü lüğat-it-türk”. Tərcümə edən və nəşrə hazırlayan Ramiz Əskər. III cild, Bakı, 2006.
Mahmud Kaşğarinin “Divanü Lüğat- İt-Türk” əsərinin leksik mənzərəsi 135
XÜLASƏ
Böyük türkoloq, müqayisəli qrammatikanın banisi, XII əsrdə yaşamış Mahmud Kaşğari “Divanü lüğat it türk” əsərini yazmaqda ilk növbədə məqsədi türk dilləri barədə məlumat vermək, onun leksik zənginliyini göstərmək və ən əsası ərəb dünyasına türk dillərini təqdim etməkdən ibarət olmuşdur. Aparılan araşdırmalara görə, Mahmud Kaşğarinin “Divan”nında 9000- nə yaxın leksik vahid nümunə göstərilir. Bizim araşdırmalara görə isə “Divan” 28 türk dilinin leksik vahidlərini əks etdirir. Sözsüz ki, bir neçə dəfə qeyd etdiyimiz kimi, burada aparıcı yeri ilk növbədə oğuz leksikası tutur.
Great specialist in Turkic philology the founder of the comparative grammar who in the XII century Mahmud Kashghar`s purpose of writing “Divani-lughat-it- Turk” was to give imformation about the Turkish languages, to show its lexical richness, and mainly to present the Turkish languages to the arabian world. According to researches Mahmud Kashgary worked at about 9000 lexical unit is an samples in his “Divan”. According to our researches Divan reflects lexical units Turkish languages. It is out of question, as we have noted several times, oghuz lexicologu takes a leading place here.
РЕЗЮМЕ
Великий тюрколог, основоположник сравнительной грамматики, живший в XII веке Махмуд Кашгари в своем произведении «Дивану- лугат -ит тюрк» в первую очередь хотел показать арабскому миру лексическое богатство тюркских языков. По проведенным исследовательским работам в «Диван»е имеются девядьтысяч лексические единиц. Согласно нашим изысканиям Махмуд Кашгари приводит эти лексические единицы исжодя из 28 тюркских языков. Несомненно, как было уже нами неоднократно отмечено, ведущее место в «Диван»е занимает огузская лексика.
Əbdülkərim ağa Badkubinin yaradıcılığında məad etiqad prinsipi kimi 137
ƏBDÜLKƏRİM AĞA BADKUBİNIN YARADICILIĞINDA MƏAD ETİQAD PRİNSİPİ KİMİ i.f.d. Zəkiyyə Ağababa qızı Əbilova AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun aparıcı elmi işçisi Açar sözlər: məad, bərzəx, sirat, mizan, şəfaət. Key words: mead (the other world, akhiret), barzakh (the period between death and giyamet), sirat, purgatory, mediation. Ключевые слова: загробная жизнь (меад), период между смертью воскресением (берзах), мост через геенну, который могут перейти только праведные (сират), чистилище (мизан-терези), заступничество (шефает).
Qiyamət zamanı qəbir həyatında baş verən əsas məqamlardan olan məad islam dininin əsas prinsiplərindən biridir. “Məad” ərəb sözü olub, “qayıtmaq” mə’nası bildirir. Dini mənada ruhun ikinci dəfə bədənə qayıtmasına dəlalət edir. Əbdülkərim ağa Badkubi (1867-1961) yazır: “Buna inanmaq vacibdir ki, hər bir insan ölümdən sonra yenidən dirilir və əqidəsinin, əməllərinin əvəzini alır. Başlanğıcı ölüm və qəbir, sonrası bərzəx, daha sonrası böyük qiyamət, sonu behişt və ya cəhənnəm olan məad məsələsi əql yolu ilə sübuta yetsə də, zahiri hisslərlə dərk olunmaz. Ölümdən sonra nə olacağını insanın dərk etməsi qeyri-mümkündür. Dünya aləmində olan insan üçün ölümdən sonrakı aləmlərin xü- susiyyətləri gizlidir və o xüsusiyyətləri tanımaq üçün yaradanın buyurduqlarını (vəhyləri )təsdiq etməkdən başqa bir yol yoxdur. Yəni, insan öləndən sonra qiyamət günü dirilib həmin bu dünyada olan bədəni ilə məhşərə gələcəkdir. Allah-Təala hüzurunda onun dinindən, əməlindən hesab çəkiləcək. Xeyr əməllərin sahibləri siratdan keçib cənnətə daxil olacaqlar. Şər əməllərin sahibləri keçə bilməyib cəhən- nəmə düşəcəklər” (4, 18). Məad eyni zamanda cəza gününə qayıtmaqdır. Məadın iki anlamı vardır: cismani və ruhani. Məadın cismani və ya ruhani olmağını bilmək insanın zatını bilməsi ilə bağlıdır. Çünki, insanın mahiyyəti barədə fərqli fikirlər var. Bu barədə ümumi baxış-
Zəkiyyə Ağababa qızı Əbilova 138
ları aşağıdakı kimi xülasə etmək olar: “Bəziləri inanırlar ki, insan ruh və bədəndən deyil, yalnız bədən ünsüründən ibarətdir. Bu fikirlə razılaşanlar iki qisimdirlər. Onlardan bir qrup təbiyyun (naturalist) və mülahidə (allahsız, ateist) adlanır. Həmin qrupun fikrinə görə, ölən bədən daha dirilməz. Bunlar məadla qətiyyən razılaşmayır- lar. İkinci qisim isə dinə inanırlar. Onların əqidəsinə görə, zahiri ünsürlərdən ibarət olan bədən dağılandan sonra cəza gününə gəlmək üçün Allah-Təalanın əmri ilə bir yerə yığılacaq. Bu isə cismani məaddır. Onların fikrinə görə, ruh müstəqil mövcud ola bilməz və bədən puç olub gedəndə ruh da fani olur. Bəzilərinə görə isə, insan bədən üçün cild rolunu oynayır. Gül suyu gülün içinə girdiyi kimi, bədən də bu cildin içinə girib. Ya da insan bir mücərrəd cövhərdən ibarətdir ki, bədən onun üçün əl funksiyasını daşıyir. Dülgər mişar və kəsici alətlə iş görən kimi insanın xeyir və şər əməlləri bu əl vasitəsilə baş verir. Bunlar insanı yalnız ruhdan ibarət bilirlər. Bədən ruh üçün məhəll, ya da alətdir. Bu zümrə iki qisimdir. Bir qisim ağlın ehkamına tabe olub, heç bir din və şəriətə inanmırlar. Əf- latun, Bətləmyus, Ptolomey, Sokrat, Fisarğus, Aristotel kimi filosoflar o fikirdədirlər ki, bədən öldükdən sonra ruh əməllərə cavabdeh olacaq. Bədən isə qeri qayıda bilməz. Bu da məad ruhani sayılır. Başqa bir firqə isə insanı ruh ilə bədəndən ibarət bilir. Onlar din əhlidirlər. Bunların fikrinə görə, bədən tələf olandan sonra Allah-Təala həmin hissələri yenidən əvvəldə olduğu kimi yaradacaq və ruh həmin bədənə daxil olacaq. Cəsəd çevrilib da- ri-dünyada mövcud olmuş insan olacaq. Dirilib əməllərinin cavabını verəcəkdir. Bu cismani və ruhani məaddır və məhz buna etiqad vacibdir (3, 410). Əbdülkərim ağa Badkubi məadla bağlı düşüncələrinə görə insanları beş əsas qrupa bölür: 1. Cismani və ruhani məada inanmayanlar. Bunlar ateistlərdir. 2. Məada inanaraq onun cismani və ruhani olmasında tərəddüdlü olanlar. 3. Yalnız cismani məada inananlar. 4. Yalnız ruhani məada inananlar. 5. Məadın həm cismani, həm də ruhani olacağına inananlar (3, 411). Bu qrupa aid olanlar müsəlmanlardırlar. Cismani məada inananlar belə etiqad edirlər ki, insan bədəni məşhər günündə oyananda onun əsl əczaları cəm olacaq və ruh ona qayıdacaqdır. Müəllif davam edərək yazır ki, əgər insan həyatda olarkən hər hansı heyvanı və ya insanı və yaxud da heyvan insanı yeyibsə, (yeyən “əkul”, yeyilən “məkul” adlanır), hər biri öz əsil əczasında qayıdacaqdır (3, 414).
Əbdülkərim ağa Badkubinin yaradıcılığında məad etiqad prinsipi kimi 139
“Həcc” surəsinin 5-ci ayəsində insanın yaranışının əvvəlcə torpaq, sonra nütfədən, sonra qatılaşmış qan (əlaq) və bir parça ət (mudğa) mərhələsindən keçərək körpə şəklində doğuluşundan ta qocalıq və nəhayət, ölüm zamanına kimi bütün mər- hələləri verilmişdir. Həmin surənin 7-ci ayəsində buyurulur:
يف نم ثعبي ﷲ نا اميف بيرلا ةيتا ةعاسلا ّناو روبقلا “Şəkk yoxdur ki, o saat, yəni qiyamət gələcəkdir. Onda Allah-Təala qəbirdə olanları dirildəcəkdir!” (1.əl-Həcc, 7). Bu ayə cismani məada dəlildir. İmam Cəfər Sadiq (ə) ölümü belə təsvir etmişdir: “Mömin üçün ölmək odur ki, bir xoş olan ətri qoxulayar və bu qoxudan onun ruhu o qədər xoş olar ki, özündən gedər və bütün əziyyətlərdən qurtarar. Kafir üçün isə ölüm ilan və əqrəblərin sancmasından da şiddətlidir” (3, 427). Badkubi davam edərək yazir: “Mömin rahat və xoş halda canını tapşırarsa, bu onun saleh əməllərinin nəticəsi olaraq qiymətləndirilməsinin başlanğıcıdır. Çətinliklə can verərsə, onun günahlarının hesabıdır. Allah-Təala onun cəzasını bu dünyada verir ki, axirətə qalmasın. Kafirin şad halda can verməsi odur ki, dünyada etdiyi xeyir əməllərin mükafatını Allah-Təala ona asan ölümlə verir. Axirətdə isə onun savabı qalmayacaq, xalis əzab içində olacaq. Şiddətlə can tapşıran kafirin bu şiddəti onun əzabının başlanğıcıdır. Axirət əzabı bundan da şiddətli olacaqdır” (3, 427) Hz. Əlidən (ə) iqtibas gətirən Badkubi etiqadlarına görə insanları üç qrupa ayırır və hər üç qismin izahını belə verir: 1) Əbədiyyət neməti ilə bəşarət verilən, bizim dostumuzdur ki, Allah-Təalaya itaət edibdir. 2) Əbədiyyət əzabı ilə cəzalandırılan bizim düşmənimizdir. 3) Əmri naməlum olan və qorxulu xəbərlər eşitdikdən sonra Allaha iman gətirib, peyğəmbərə və onun övsiyasına etiqad edən şəxs mömindir. Lakin nəfsinə israf edib, itaətkar olmadığına və pislikdən əl çəkmədiyinə görə onun əmri naməlumdur (3, 428). Cismani məad odur ki, Allah insanı yaradaraq, ona qüdrət, elm və iradə verib, əmr və nəhy üçün səvab, asi üçün əzab və’d etmişdir. Bu vədlərə vəfa qılmaq lazımdır...Həqqi-Təala hər şeyə qadirdir. Belə ki, ölməkdən sonra bir daha dirilmək mümkün və labüddür (10, 392). Məadı izah etmək üçün Əbu Tayyib Buxari belə bir arqumentə əl atır: Əgər insan öz əvvəlini və mənşəyini ilkini fikirləşərsə, görər ki, ilahi qüdrətlə dağınıq hava, su, torpaq zərrələrindən cəmlənib. Müxtəlif heyvan, bitki hissələrindən hazır- lanmış xörək atanın mə’dəsinə daxil olur və onun orqanizmində yenidən zərrələrə parçalanır. Şəhvət zamanı yeməyin xülasəsi bütün üzvlərdən gələn rütubətin zərrələri ilə həzm olub, nütfə (sperma) yolu ilə ananın bətnində qərarlaşır. Beləliklə, hər bir bədən hələ ölənədək iki dəfə ilahi qüdrətlə dağınıq zərrələrdən toplanır. Birinci dəfə Zəkiyyə Ağababa qızı Əbilova 140
torpaq, hava, sudan, ikinci dəfə isə, atanın bütün bədənindən . Bu halda niyə bədənin üçüncü dəfə toplanacağına şübhə olunmalıdır? (7, 90). Əməl kitabı. Qiyamətlə bağlı məsələlərdən biri də “Əməl kitabı” və ya “Əməl dəftəri” anlamıdır. Buna "بتكلا رئاطت" (tata`irul-kutub) da deyilir, mənası “Halı pis olmaq kitabı” deməkdir. Əməl dəftərində günah olan bəndə onu gördükdə, halı pis- ləşər. Yazılmış əməllər xeyir olsa da, yenə “tayir” adlanır. Bəndələrin bu dünyadakı xeyir və şər işləri əməl dəftərinə yazılıb, qiyamət günü əlinə veriləcəkdir (3, 439) “Kəhf” surəsinin 49-cu ayəsində buyrulur:
لام انتليوي نولوقيو هيف امم نيقفسم نيمرجملا ىرتف باتكلا عضو ص رداغيلا باتكلا اذھ ةريبكلاو ةريغ دحا كبر ملظيلاو ارضاح اولمع ام اودحوو اھاصحا لاا “[Qiyamət günü hər kəsin] əməl dəftəri qarşısında qoyulacaq. [Ya Məhəmməd! O zaman] günahkarların orada yazılmış və pis əməllərindən [onlara görə veriləcək cəzadan] qorxduqlarını görəcəksən. Onlar belə deyəcəklər: “Vay halımıza! Bu əməl dəftəri niyə heç bir kiçik və böyük günahlarımızı nəzərdən qaçırtmadan hamısını sayıb qeydə almışdır!” Onlar dünyada etdikləri bütün əməllərin [öz qarşılarında] hazır durduğunu görəcəklər. Rəbbin heç kəsə haqsızlıq etməz! [hər kəs öz əməlinin cəzasını alacaqdır!] (1, əl-Kəhf, 49). İnsan qəbrə tapşırıldığı zaman onun harayına yetəcək və ölümündən sonra ona faydası ola biləcək yeganə şey əməlidir. Odur ki, ailəsi qəbrin başından geri dönəcəyi bir halda, mö’min mal və mülkünü deyil, ona dost olacaq əməlini düşünəcəkdir. “Peygəmbər (s) buyurur ki, insan qəbrə tapşırıldıqdan sonra onun saleh əməlləri kəsilir. Ancaq bu dünyada olarkən faydalı elm sahəsində çalışarsa və ondan sonra etdiyi xidmətlərindən faydalananlar olarsa və bir də əxlaqlı övlad qoyub gedərsə, əməl dəftərinə saleh əməl yazılacaqdır” (2, III, 31). Sonrakı mərhələ belə təsvir olunur: “Bu əsnada hər kəsin nameyi-əməli özünə verilər. Hamı öz əməlini namədə oxuyub xəbərdar olacaqdır. Hərgah bir kəs hesab məqaminda öz tutduğu əməllərdən birini inkar etsə, Xüdavəndi-aləm öz qüdrəti ilə onun ağzını möhürləyib əllərini və ayaqlarını danışdiracaqdır. Sonra hər bir əməl mizani-ədalətdə çəkilib, səvabı çox olan nicat əhli, günahı artıq olan isə əzab əhli he- sab olunacaqdır. Bundan sonra səvabkar və günahkar, hətta ənbiya və övliya Siratdan keçməyə mə’mur olub, nicat əhli behiştə, əzab əhli cəhənnəmə daxil olacaq” (6, 43). Mizan. “Etiqad edilməsi vacib olan şeylərdən biri də mizandır. Lüğətdə “tərəzi” mənasını verən Mizan qiyamət günü bəndələrin əməli üçün qoyulacaqdır” yazan Badkubi xatırladır ki, ədalətlə, heç kəsə fərq qoymadan idarə olunacaq mizan haq- qında Qurani-Kərimdə, təfsir və kəlam kitablarında çoxlu məlumat və hədislər vardır
Əbdülkərim ağa Badkubinin yaradıcılığında məad etiqad prinsipi kimi 141
(3, 437). Bütün bunları şərh etmək daha geniş və ayrıca bir mövzunu əhatə etdi- yindən müəllif bu barədə çox qısa məlumat verir. “Əl-Ənbiya” surəsinin 47-ci ayəsində buyurulur:
سفن مملظت لاف ةميقلا مويل طسقلا نيزوملا عضنو ب انيتا لدرخ نم ةبح لاقثم ناك ناوائيش انب ىفكو اھ .نيبسح
“(Biz qiyamət günü üçün ədalət tərəzisi qurarıq. Heç kəsə əsla haqsızlıq edilməz. Bir xardal dənəsi ağırlığında olsa belə, hər hansı bir əməli nəzərə alarıq. Haq-hesab çəkməyə biz kifayət edərik.)” (1, əl-Ənbiya, 47). Ünsizadə yazır: نازيم هدروشحم نوچيا لدع رليروق ناميا یدلوا مزلا هتبلا هنوب یزيملاح هلمج دنچرھ روليب (12, 36)
یزيملامعا رلااس هيوزارت Deməli, mizan qiyamət günü insanların layiq olduqları mükafatın qədərini ölçəcək vasitədir. Sabir Həsənli mizanın tərifini belə verir: “Mizan-ölçü, tərəzi, haqq-hesab və s. kimi anlamların məcmusudur. Qiyamət günü hər kəsin etdikləri əməl dəftərində yazılanlarla ölçüləcək. Bundan məqsəd Allah-Təalanın buyurduğu kimi, haqqı üzə çıxarmaq, ədaləti bərpa etmək, hər kəsin layiq oldüğunu özünə verməkdir” (8, 272). Mizanın dünyadakı ölçü alətlərinin heç birinə bənzəmədiyini yazan Saim Kilavuz yaxşı əməlləri pis əməllərindən üstün olacaq insanların cəhənnəm əzabından qurtulacağını bildirir (5, 221). Badkubi onu da qeyd edir ki, məada etiqad etmək vacib olduğu kimi, mizana da etiqad etmək vacibdir. Sirat. Sirat sözünün mənası “yol” deməkdir. Qaynaqlarda bu, insanların həyatda ikən getdikləri yolun axirətdə inikası anlamına gəlir. ”Sirat cəhənnəmin üzərinə uzadılmış bir yoldur və hər kəsin buradan keçəcəyi gözlənilir. Möminlər etdikləri əməllərə görə, kimi sürətlə, kimi isə nisbətən yavaş-yavaş bu yoldan keçəcək. Həmin yolda kafirlərin və günahkarların ayaqları sürüşəcək, cəhənnəmə düşəcəklər.” (9, 128). “Fəcr” surəsinin 14-cü ayəsində buyurulur: داصرملابل كبر نا “(Məxluq Allah-Təaladan qaçıb gizlənə bilməz)” (1, əl-Fəcr, 14). Əbdülkərim ağa Badkubi qeyd edir ki,” ayədə "داصرم" kəlməsindən məqsəd “Sirat”dır. O bir körpüdür ki, cəhənnəmin üstündən çəkilmişdir. Adəm övladı onun üstündən keçib cənnətə gedəcəkdir. Sirat tükdən nazik, qılıncdan itidir. Siratın üstə
Zəkiyyə Ağababa qızı Əbilova 142
yeddi dənə saxlanılan yer vardır. Hər dayanacaqda bir şey soruşulacaqdır. Hamısına doğru cavab verən behiştə keçəcəkdir. Əks halda Cəhənnəmə düşəcəkdir. Sirat üzərindən keçərkən verilən sorğular aşağıdakılardır: 1) Kəlmeyi-şəhadət; 2) Namaz; 3) Zəkat; 4) Oruc; 5) Həcc; 6) Ümrə; 7) Haqsızlıq, zülm (3, 438; 11, 257). Şəfaət. Şəfaət-“diləmək”, “ümid etmək” deməkdir. Mizandan sonra Siratda hər kəsin möhtac olduğu ilahi ne’mət, xilas yoludur. Rəbbimiz həm ilk, həm də son şəfaət verəndir. “Şəfaət bir günahkarın bağışlanması üçün vasitəçilik və iltimas etmək deməkdir” (3, 440; 11, 271). Qiyamət üçün bəzi kimsələr bəzilərinə şəfaət edəcəkdir. “İsra” surəsinin 79-cu ayəsində buyurulur: ًادومحم ًاماقم كبر كثعبي نا ىسع كل ةلفان هب دجھتف ليلا نمو “[Ya Məhəmməd!] Gecənin bir vaxtı durub ancaq sənə xoş olan əlavə [təhəccüd- nafilə] namazı qıl. Ola bilsin ki, Rəbbin səni [qiyamət günü hamı tərəfindən ən böyük şəfaət məqamına] göndərsin!”(1, əl-İsra, 79). Rəsuli-Əkrəm buyurmuşdur: “Hər kəs iman gətirməyib, mənim hövzəmə daxil olmasın. Hər kəs iman gətirməyib, mənim şəfaətimə buyurmasın” (3, 441). Deməli, müsəlmanlar şəfaətə inanıb dinin əsas prinsiplərini tərk etmək deyil, şəfaətə layiq olmağa çalışmalıdırlar” (9, 129). Badkubi onu da qeyd edir ki, şəfaət edən kəslər əvvəl Həzrət Rəsul (s) və onun Əhli-beyti olacaqdır. Onlar əhli-iman olan günahkarlara şəfaət edəcəklər. Lakin şəfaət sahibi olan kəs Allah-Təalanın izni olmasa, heç nə edə bilməz. İmam Sadiqdən (ə) belə nəql edilib: “Rəsuli-Əkrəm buyurmuşdur ki, Qiyamət baş verən zaman min pilləli bir minbər qurular. Mən çıxaram o minbərin axırıncı pilləsinə. Cəbrayıl (ə) gəlib xitab edər ki, ya Məhəmməd! Bu məqami-Mahmuddur ki, Allah-Təala sənə vədə vermişdi. Məndən aşağı pillələrdə isə əhli-beyt qərar tutar.” (3, 443). Axirətə imanı olanın ölüm qorxusu da yoxdur. İmanlı insan axirət dediyimiz əbədi həyata, yaxşı əməlləri, inamın verdiyi mənəvi enerjisi ilə atılır. Ölümü qorxu ilə deyil, əbədi səadətə bir müjdəçi kimi qarşılayır.
Əbdülkərim ağa Badkubinin yaradıcılığında məad etiqad prinsipi kimi 143
ƏDƏBİYYAT 1.
Qurani-Kərim (ərəb dilindən tərcümə) Ziya Bünyadov və Vasim Məmmə- dəliyev. Azərnəşr, 1992, 714s. 2.
3.
Axund Hacı Ağamirzə Əbdülkərim ağa Badkubi. İrşadül-mütəhəyyirin. Əlyazma. Müəllifin şəxsi kitabxanasında. 4.
Axund Hacı Ağamirzə Əbdülkərim ağa Badkubi. İrşadüş-şəbab. Əlyazma. Müəllifin şəxsi kitabxanasında. 5.
dizisi.Ensar neşriyyat. İstanbul-1993, 367s. 6.
Əbdüssəlam Axundzadə. Ümdətül-əhkam. Tiflis, 1307. 84 s. 7.
Əbu Talib bin Əbi Əhməd bin Əbil-Həsən .Kitabun-nar və əshauha. əl-Hind, 1294.
8.
Hacı Sabir Həsənli. Haqqa doğru. Bakı, 1998, 319s. 9.
Hayreddin Karaman, Ali Bardakoğlu, H.Yunus Apaydın. İlmihal (iman ve ibadetler) Türkiye Diyanet vakfı yayınları III ciltte. Ankara 2006, Ic., 288s. 10.
Mövlana Axund Molla Əhməd Müqəddəs Ərdəbili. Təbriz, 1374. 413s. 11. Suleyman Uludağ. Kelam ilmi ve islam akaidi. Şerhul-akaid. Taftazani. Dərgah yayınları. İstanbul, 1991, 386+86s. 12. Ünsüzadə Səid. Əqayid və nəsayih. Mənzum risalə. Tifflis, “Ziya” mətbəəsi, 1882. 98 s.
Zəkiyyə Ağababa qızı Əbilova 144
XÜLASƏ
Məad islamın əsas prinsiplərindən biridir. Əbdülkərim ağa Badkubi (1867-1961) islam əqaidi baxımından araşdırarkən məadın əməl kitabı, mizan, sirat və şəfaət kimi mərhələləri də nəzərdən keçirilir.Tədqiqatçı sonda belə bir nəticəyə gəlir ki, axirətə imanı olan mömin ölümü əbədi səadətin müjdəçisi kimi qarşılayır.
SAMMARY Mead is one of the principles of Islam. Abdulkarim agha Badkubi (1867-1961) researching akhiret from the Islamic agaid point analyses its periods as akhiret’s action book,purgatory, sirat and mediation.The scientist at the end comes to such a conclusion that, the pious who believes akhiret meets death as an informer of eternal happiness
Вера в загробную жизнь - один из основных принципов ислама. Изучая творчество Абдулкерим ага Бадкуби (1867-1961) с точки зрения ислама понятия загробной жизни (меад), периода между смертью и воскресением (берзах), мост через геенну (сират), чистилище (мизан-терези), заступничество (шефает) получают свое переосмысления. В итоге исследователь приходит к заключению, что человек, верующий в загробную жизнь, воспринимает смерть, как вестник вечного счастья.
Esbâb-ı Nüzûl Rivayetleri ve Nüzûl Ortamını Tespit Etmede Yeterliliği Meselesi 145
Yüklə 3,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|