8.Atmosfer təzyiqi.Uzun zamanlar insanlar havanın çəkisinin olmadığını zənn
edirdilər.Lakin,XVII əsrdə sübut olundu ki,1m
3
quru havanın çəkisi 1293q-a
bərabərdir və Yer səthinə 1033,3q/sm
2
təzyiq düşür.Okean səviyyəsində,45
o
en
dairəsində 0
o
S temperaturda en kəsik sahəsi 1sm
2
olan 760mm hündürlüklü civə
sütununun göstərdiyi təzyiq normal atmosfer təzyiqi adlanır.Atmosfer təzyiqi
Paskalla (Pa) ölçülür (1mm.c.s.=133,322Pa).Dənix səviyyəsindən yüksəkliyə
qalxdıqca atmosfer təzyiqi azalır.Çünki,20km yüksəklikdə havanın xüsusi çəkisi
4q/m
3
təşkil edir və uyğun olaraq təzyiq də azalır.
Torpaq qatının abiotik amilləri Torpaq yerin hava mühiti ilə təmasda olan nazik səth qatıdır.Nazik qalınlığa ma-
lik olmasına baxmayaraq,Yerin bu qatı həyatın yayılmasında böyük rol oyna-
yır.Torpağın bərk hissəcikləri arasındakı məsamələr qaz qarışıqları və su məhlul-
ları ilə doyaraq çoxsaylı mikro-və makroorqaniznlərin həyatı üçün əlverişli şərait
yaradır.Atmosferin yerüstü hissəsinə nisbətən torpaqda temperatur dəyişməsinin
daha “hamar” olması və qrunt sularının mövcudluğu nəmlik ehtiyatı yaradır ki,bu
da su və yerüstü mühit arasında aralıq nəmlik rejimini təmin edir.
Torpaqda bitki qalıqları və heyvan cəsədlərinin parçalanması nəticəsində üzvi və
mineral maddələrin ehtiyatı toplanır.Bu isə öz növbəsində torpağın həyatla zəngin
olmasını təmin edir.Torpağın işıqlanan səthinin hər qramında yüz minlərlə canlı
hüceyrə mövcuddur.Canlı orqanizmlər torpağa onun cansız elementləri qədər xas-
dır.Ona görə də,V.İ.Vernadski torpağı biocansız cisimlərə aid etmişdir.
Torpaq üçün aerasiya böyük əhəmiyyət kəsb edir.Torpaqda mühit bircinsliliyi
şaquli istiqamətdə daha kəskin dəyişir.Dərinliyin artması ilə torpaqda
məskunlaşmış canlıların həyatına təsir göstərən bir sıra ekoloji amillər də kəskin
dəyişir (məs.məsamələr kiçilir,canlıların miqdarı azalır və s.).
