İqtisadiyyat elminin yaranma və inkişaf tarixi

Bazar iqtisadi sisteminin əsas elementləri.

Bazar iqtisadi sisteminin elementləri aşağıdakılardır:

1. 
   Tələb;
   
2. 
   Təklif;
   
3. 
   Qiymət;
   
4. 
   Rəqabət.
   

Bu elementlərdən biri fəaliyyət göstərməzsə, bazar iqtisadiyyatı mövcud ola bilməz.

22. 
    Tələb bazar iqtisadi sisteminin əsas elementi kimi.
    

Tələb- kütləvi alıcının müəyyən dövr ərzində könüllü surətdə aldığı əmtəənin miqdarı ilə həmin əmtəənin qiyməti arasında olan asılılıqdır. Tələb qanununa əsasən alınan son məhsul və xidmətlərin miqdarı həmin məhsulların qiyməti ilə tərs mütənasib asılılıqdadır. Qiymət artdıqca kütləvi istehsalçılar tərəfindən alınan əmtəənin sayı azalır və əksinə, qiymət aşağı düşdükcə əmtəənin satış həcmi artmış olur. Demək, tələb qanunan əsasən əmtəənin qiyməti ilə ona olan tələb tərs mütənasibdir.
Q
QO- miqdar
PO- qiymət
DD- tələb
Tələb yalnız qiymət amilinin təsiri altında dəyişmir. Təklif bazar iqtisadi sisteminin əsas elementi kimi.
Təklif- satıcının müəyyən dövr ərzində əmtəəni müəyyən qiymətə müəyyən sayda satmaq imkanıdır. Təklifin səviyyəsinə təsir göstərən əsas amil qiymətdir. Əmtəənin qiyməti artdıqca həmin əmtəənin bazara axını artır, qiymət aşağı düşdükcə isə əksinə əmtəənin bazardakı təklif həcmi azalır. Təklif qanununa əsasən təklifin həcmi ilə qiymət arasında düz mütənasib asılılıq mövcuddur.

P

O Q

PO- qiymət
QO- miqdar
SS- təklif

23. 
    Təklif bazar iqtisadi sisteminin əsas elementi kimi
    

Təklif- satıcının müəyyən dövr ərzində əmtəəni müəyyən qiymətə müəyyən sayda satmaq imkanıdır. Təklifin səviyyəsinə təsir göstərən əsas amil qiymətdir. Əmtəənin qiyməti artdıqca həmin əmtəənin bazara axını artır, qiymət aşağı düşdükcə isə əksinə əmtəənin bazardakı təklif həcmi azalır. Təklif qanununa əsasən təklifin həcmi ilə qiymət arasında düz mütənasib asılılıq mövcuddur.

P

O Q
PO- qiymət

QO- miqdar
SS- təklif
Əmtəənin təklif həcminə təsir göstərən ikinci qrup amillər qeyri- qiymət amilləridir. Bunlar aşağıdakılardır:

• 
  istehsal resurslarının qiyməti (tərs mütənasib);
  
• 
  istehsal texnologiyalarının səviyyəsi;
  
• 
  vergi və dotasiyalar;
  
• 
  bazarda satıcıların sayı;
  
• 
  qarşılıqlı əvəzedici məhsulların qiyməti;
  
• 
  qarşılıql tamamlayıcı məhsulların qiyməti;
  
• 
  rəqabət və satış şəraiti.
  

Fərdi təklif konkret satıcının bazarda təklif etdiyi konkret məhsulun həcmidir. Bazar təklifi əmtəə bazarında fəaliyyət göstərən satıcıların məhsulun konkret qiymətində təklif etdikəri məhsulun həcmidir.

24.