Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti texnik tizimlarda axborot texnologiyalari

MathCAD tizimi ishchi hujjatida buyruqlarning yozilishi 

MathCAD tizimida buyruqlarni yozish tilda qog’ozda bajariladigan 

matematik hisoblarning andozaviy tiliga juda yaqindir, bu esa masalalarni qo‘yish
va yechishni sezilarli soddalashtiradi. Natijada matematik masalalarni yechishning 
asosiy aspektlari ularni dasturlashdan algoritmik va matematik bayonlashga suriladi.
MathCAD da xuddi inson bajarganidek hisoblashlar qa’tiy aniqlangan 
tartibda, ya’ni chapdan o‘ngga va yuqoridan pastga qarab bajariladi. Bloklarni
to‘g’ri bajarish – hujjatlarni qayta ishlashda tizimning to‘g’ri ishlashi asosidir. 
Tizimda xatoning belgisi to‘g’ri to‘rtburchakka qamrab olingan suzuvchi
yozuv ko‘rinishiga ega. 
Ma’lumotlar turlari 

Ma’lumotlarning turlariga sonli konstantalar, oddiy va tizimli o‘zgaruvchilar, 

massivlar (vektorlar va matritsalar) va fayl ko‘rinishidagi ma’lumotlar kiradi.
O‘zgarishi mumkin bo‘lmagan nomdor obyektlar, saqlanayotgan qandaydir 
qiymatlar konstanta deyiladi. Dasturni bajarish davomida qandaydir qiymatga ega
bo‘lgan nomdor obyektlar o‘zgarishi mumkin bo‘lganda ularni o‘zgaruvchilar 
deyiladi. O‘zgaruvchining turi uning qiymati bilan aniqlanadi; o‘zgaruvchilar son
qiymatli, qatorli, belgili va h k.z. bo‘lishi mumkin. Konstantalar, o‘zgaruvchilar va 
boshqa obyektlar-ning nomi identifikatorlar deb yuritiladi. MathCAD da
identifikatorlar lotincha yoki grekcha harf va sonlarning to‘plamidan iboratdir. 

---

---

5 

MathCAD da uncha katta bo‘lmagan maxsus obyektlar guruhi mavjuddirki,
ularni konstantalar va o‘zgaruvchilar klasslariga qo‘shib bo‘lmaydi. Ularning 
qiymatlari dasturni ishga tushirilgan pastda aniqlanadi. Ularni tizim tomonidan
ilgaridan boshlang’ich qiymatlari belgilangan tizimlar o‘zgaruvchilar deb atash 
to‘g’riroq bo‘ladi. Tizimli o‘zgaruvchilar qiymatlarini o‘zgartirish MathCAD
Options ning Matematika -> Opsiyalar buyrug’i bo‘yicha bajariladi, bunda uning 
o‘zgaruvchilar dialogli darchasining qo‘yilmasidan foydalaniladi.
Oddiy o‘zgaruvchilar tizimlaridan shunisi bilan farqlanadiki, ular 
foydalanuvchi tomonidan dastlab aniqlangan bo‘lishlari, ya’ni kam deganda bir
marta qiymat berilgan bo‘lishlari lozim. Bu holda “:=” belgisi qo‘llaniladi. 
Agar o‘zgaruvchi := operatori yordamida boshlang’ich qiymat berilsa,
klaviaturadagi : klavishi bosilib u chiqarilsa, bunday belgilash lokal deyiladi. 
Bungacha o‘zgaruvchi belgisi aniqlanmagan va uni qo‘llash mumkin emas. Ammo,
≡ belgisi yordamida (klaviatura ~ belgisi) global belgilashni ta’minlash mumkin. 
MathCAD hujjatni ikki marta chapdan o‘ngga va yuqoridan pastga to‘liq o‘qib
chiqadi. Birinchi o‘tishda (≡) lokal belgilash operatori tomonidan aniqlangan barcha 
harakatlar bajariladi, ikkinchi o‘tishda esa (:=) lokal belgilash operatori belgilanib