ƏDƏBİYYATLAR
1. Məmmədov Ə.Ə. , Xəlilov A.A. Sənaye ekologiyası. Bakı – 2011 – ci il.
2. Novruzov S.Ə., Ümumi kimya texnologiyası və sənaye ekologiyası. Bakı 2010 –
il.
NATURE AND POLLUTE THE ENVIRONMENT REFERENCESAND PEST
CONTROL MEASURES
Assoc., I.X.Məmmədov, Assoc., R.K.Mehtiyev
SUMMARY
Biosphere of the Earth's crust, as well as the nature of the mineral form the basis of
security needs. Insanlarıb to intervene in the lives of our planet as a result of sub-surface
more rapidly than he has. People mineral environment, the biosphere and the whole nature
are constantly interacting. Thus, two types of upstream problem is closely connected
directly
ПРИРОДА И ЗАГРЯЗНЯЮТ ССЫЛКИ ОКРУЖАЮЩЕЙ СРЕДЫИ
МЕРЫ БОРЬБЫ С ВРЕДИТЕЛЯМИ
Доц., I.X.Məmmədov, Доц., R.K.Mehtiyev
РЕЗЮМЕ
Биосфера земной коры, а также от характера минеральной форме с учетом
потребностей безопасности. Insanlarıb вмешиваться в жизнь нашей планеты в
результате к югу от поверхности быстрее, чем у него есть. Люди минеральной
среды, биосферы и всей природы постоянно взаимодействуют. Таким образом, два
типа по разведке и добыче проблема тесно связана напрямую
32
ODLAR YURDU UNİVERSİTETİNİN ELMİ VƏ PEDAQOJİ XƏBƏRLƏRİ
THE SCIENTIFIC AND PEDAGOGICAL NEWS OF ODLAR YURDU UNIVERSITY
2015 - № 41
NEFT VƏ NEFT MƏHSULLARININ ÇİRKLƏNDİRİCİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Dos.,R.K.Mehtiyev, Dos.,İ.X.Məmmədov
Odlar Yurdu Universiteti
e-mail: rafailme@aztu.edu.az
Açar sözlər: neft, karbohidrogen, komponent, oksidləşmə, atmosfer
Key words: oil, hydrocarbons, component, oxidation, the atmosphere
Giriş: Neft məhsullarının
əsas komponentləri karbohidrogenlərdir.
Karbohidrogenlərlə ya-naşı neft məhsullarının tərkibində kükürd, azot və oksigen də
mövcuddur. Quyulardakı qəza nəticəsində və yaxud borularda baş verən sızmaların
nəticəsində xam neftin axması zamanı texnogen təsirin əsas gücü əksər hallada torpağa
olur.
Neft torpağa və suya düşərək özü ilə landşaftlardakı geokimyəvi balansı pozan
müxtəlif kimyəvi birləşmələr əmələ gətirir. Bu pozuntu mühitin fiziki halının dəyişməsi,
onun su–hava re-jiminin dəyişilməsi, toksiki maddələrin yiğilması və bioseno-zun ayrı-
ayrı komponentlərinin tə-sirinin azaldılması, torpağın tərkibinin və onun hidro-azot
balansının dəyişməsi, ayrı-ayrı mik-roelementlərin miqrasiya xüsusiyyətlərinin yaranması
və bitiminoz arealların əmələ gəlməsi ilə nəticələnir. Karbohidrogenlə çirklənmə
torpaqdaxili suda həll olan üzvi birləşmələrindən olan az molekullu turşuların, spirtlərin və
s. artırılmasına gətirib çıxarır. Onların spektri çirklənmənin struktur tərkibi ilə təyin
olunaraq, kifayət qədər geniş olub, Fe və Al ionları ilə daxili kompleks birləşmələri və tez
həll oluna bilən kompleks birləşmələrin torpağın mineral hissəsinin kompo-nentlərinin
torpaqdan çıxmasında xüsusi rolu vardır. Xam neftin tərkibində olan aromatik kar-
bohidrogenlərin oksidləşməsi zamanı fenol tipli birləşmələr və onların törəmələri əmələ
gəlir. Sonrakı mərhələdə onlar polimerləşirlər. Mono və oliqomer ölçülü formada bu
maddələr yüksək fizioloji aktivliyə malik olurlar. Kiçik molekullu fenollar torpaqda
yığılaraq onu zəhərləyirlər.
Atmosfer oksigeninin çətin daxil olduğu neftlə çirklənmiş torpaqların aşağı qatlarında
üzvi birləşmələrin və anaerob şəraitdə karbohidrogenlərin komponentlərinin parçalanması
nəticəsində toksik qatılıqda turşu oksidlərinin toplanması baş verir. Spirt, kükürd,
hidrogen və başqa məh-sullar bitkilərə məhvedici təsir göstıərir. Yağlı turşular torpağın
aşağı qatlarında yığılaraq onun hidrofobluğunu artırır və bunun nəticəsində onun su
saxlama xüsusiyyəti azalır. Neft torpağa düşərək onun fiziki xüsusiyyətlərini köklü olaraq
dəyişir. O, kəskin hidrofobluq xüsusiyyətini torpağın ayrı-ayrı hissələrinə ötürür. Neftlə
çirklənmiş torpağın yuxarı qatlarında hidrofobluğun artması göstərici olaraq, onun aşağıda
33
Dos.,R.K.Mehtiyev, Dos.,İ.X.Məmmədov
yerləşən (20-25 sm) qatlarında nəmliyin artmasına gətirib çıxarır. Bunun səbəbi torpağın
neftlə çirklənmış yuxarı qatında nəmliyin transpirasiyasının sürə-tinin azalmasıdır. Bu
zaman hava rejimi kifayət qədər pozulur ki, bu da özünü təmizləmə pro-sesinə mənfi təsir
göstərir. Torpağın neftlə çirklənməsi onun kimyəvi xassəsinin kifayət qədər dəyişilməsi ilə
müşahidə olunur. “Oksidləşmə-Bərpa” prosesi dəyişir, bu bir sıra mikroelemetlə-rin
tərkibində köklü dəyişmələrə səbəb olur. Torpağın neftlə çirklənməsi nəticəsində həmçinin
onun aqrokimyəvi xüsusiyyətləri də dəyişir. Bir neçə mühüm bioloji proseslər mövcuddur
ki, bunlar landşaftların xam neftlə çirklənməsinin artmasına səbəb olur. Bunlara
onkogenez, kan-serogenez, mutagenezi göstərmək olar. Torpaq müəyyən dərəcədə
antimutagen xüsusiyyətlərə malikdir. Qalıq neft suları ilə yüksək dərəcədə çirklənmə
zamanı bu xüsusiyyətlər tükənə bilər. Bu zaman biotoksiklik orta mutagen effektliyin orta
gücü ilə korrelyasiya edilə bilər. Neftin tərkibinə daxil olan bir sıra komponentlər də
mutagen xüsusiyyətlərə malikdir. Buraya polisiklik karbohidrogenlər və aromatik
karbohidrogenlərin bioloji parçalanması nəticəsində yaranan feno-lu aid etmək olar.
Çirklənmə prosesində mutagen təsirli maddələr torpaqda yığılıb mikrozona-larda kifayət
qədər yüksək miqdarda lokallaşır ki, bunun nəticəsində də torpağın özünün təbii olaraq
mutagen aktivliyi artır. Çirklənmiş ekosistem ixtiyari halda öz başlanğıc vəziyyətindən
uzaqlaşır və dayanıqsız “metostabil” hala keçir. Bir çox amillərin birgə təsirindən asılı
olaraq bu sistem yeni şəraitə uyğunlaşaraq ya öz funksional xüsusiyyətlərini bərpa edir və
yaxud “meta-stabil” haldan tam tənəzzülə uğrayır.
Neft özü-özlüyündə kəskin toksik xüsusiyyətlərə malik deyil. Aromatik
karbohidrogen-lərdən toluol, ksilol, benzol, nafalin, neftin suda həll olunan bəzi
fraksiyaları və onların bioloji oksidləşmiş məhsulları mikrobioloji və biokimyəvi
proseslərə toksik təsir göstərməyə malikdir-lər. Bir çox aromatik karbohidrogenlər
torpaqdan tez və asanlıqla buxarlanır və yaxud parçala-nırlar. Buna görə də neftin torpağa
toksik təsirinin kəskin periodu kifayət qədər qısa vaxtda baş verir. Toksik komponentləri
olmayan neft kiçik konsentrasiyalarda müəyyən biostimullaşdırıcı təsirə malik olaraq,
bitkilərin inkişafı və ya qocalmasını tezləşdirir. Yüksək dozalarda neft orqanizmlərə
narkotik təsir göstərir. Bu halda neft hüceyrələri qeyri-spesifik inqibitor rolunu oynayır.
Xam neftin ağır fraksiyaları torpaq biotuna – heyvan və bitkilərə daha çox mənfi təsir
göstərir.
Torpaq bir çox heyvanlar üçün yaşayış məskənidir. Zooloqların 22 tipə böldüyü
heyvanların 10-u torpaqda yaşayır. Neft çirklənmiş torpaqda yaşayan heyvanlara
uzunmüddətli mənfi təsir göstərərək intensiv çirklənmə zonasında onların kütləvi məhvinə
gətirib çıxarır. Torpaqda yaşa-yan onurğasızlar – hörümçəklər, böcəklər, cırcıramalar və s.
yüksək dozalı neftlərin təsiri altında sıxıntı çəkirlər. 81/m² və ondan yuxarı dozalarda
bütün zooloji qrupların məhvolma təhlükəsi baş verir. Bu zaman ilk növbədə iri onurğasız
heyvanlar məhv olur. Sadələri isə tədricən məhv olurlar. Neftlə çirklənmənin mənfi təsiri
əsasən 2 yolla : neft məhsulları ilə birbaşa əlaqə nəticə-sində və bilavasitə çirklənmiş
torpaqların xüsusiyyətlərinin dəyişməsi vasitəsilə göstərilir.
34
Dos.,R.K.Mehtiyev, Dos.,İ.X.Məmmədov
Biosferin çirklənməyə daha həssas komponenti bitki örtüyüdür. Neftçıxarma
sahəsinin bitki örtüyünə mənfi təsirinə misal olaraq Abşeron yarımadasının neft
mədənlərini göstərmək olar. Neft mədənləri şəraitində bitki örtüyünün dəyişməsinə təsir
faktorlarından xam nefti, mineral-laşmış suları və həmçinin müxtəlif tərkibli qazma
məhlullarını göstərmək olar. Bu zonanın bit-kiləri ekstremal şəraitdə inkişaf edir.
Havada, suda və torpaqda toksik maddələrin hətta az konsentrasiyanın olması da
bitkilərə mənfi təsir göstərir. Laboratoriya şəraitində konsentrasiyası 50 ml/kq-dan yüksək
olan və torpağa dağılma miqdarı 8-dən 24 l/m² qədər olan neftin bitkilərə toksik təsiri
öyrənilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, neftin səthə axması zamanı praktik olaraq bütün
bitkilər məhv olurlar. Onların yenidən əmələ gəlməsi isə bitkinin zonal mənşəyindən asılı
olaraq 2-3 ildən sonra baş verir. Neftin və onun məhsullarının bitkilərə mənfi təsirini
bildirən xarici əlamətlərə, onların anotomik –morfoloji göstəricilərinin dəyişməsini,
onlarda şişlərin əmələ gəlməsini və rənglərinin dəyiş-məsini göstərmək olar.
Beləliklə, torpağın neftlə çirklənməsi onun mikrobioloji, biokimyəvi, fiziki, kimyəvi,
aqro-kimyəvi və antimutagen xarakteristkalarına əsaslı təsir edir.
Torpağın, suyun və başqa obyektlərin neftdən təbii olaraq özü-özünü təmizləməsi
mürək-kəb, uzunmüddətli, çox faktorlu proses olub, regionun təbii şəraitindən asılı olaraq
bir neçə on illiklər sürə bilər.
Mürəkkəb təbii obyektlərin dayanıqlıq dərəcəsinin təyini, yəni müxtəlif texnogen
faktorların təsiri altında onların inkişaf proqnozu metodları tədqiq edilməkdədir.
Tədqiqatlar göstərir ki, tex-nogen təsir zonasında landşaftların fəaliyyətinin
qanunauyğunluğu əsasən texnogen xüsusiy-yətlərdən, ilkin təbii sistemin özünün
xassələrindən və ümumi təbii şəraitindən asılıdır. Gös-tərilən qrup göstəricilərinin zamana
və məkana görə dəyişməsi texnogenez zonada təbii sistemin dayanıqlığının müxtəlif
olmasını müəyyən edir. Landaşftların neftlə çirklənməyə qarşı dayanıq-lığını fəaliyyət
rejiminin potensialının saxlanması kimi təyin etmək olar. Bu zaman dayanıqlığın əsas şərti
bu rejimin, sistemin fiziki-kimyəvi xarakteristikaları ilə adekvat olmasıdır. Landşaf-tların
dayanıqlığı anlayışı nisbi anlayışdır. Xam neftin landşafta hətta bir dəfə belə tökülməsi
oradan landşaft əmələ gətirən biokimyəvi proseslərin intensiv transformasiya etməsi üçün
kifayət olur.
Beləliklə,yerin təkinin və ətraf mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması yalnız bu
məq-sədə xidmət edən dövlət təşkilatlarının işi olmalı ,bizim hərbirimizin müqəddəs
vəzifələsindən biri olmalıdır.Cünki bu məsələyə laqeyid çümasibət ən sonunda bütün calı
aləmin məhvinə gətirib çıxarıla bilər.Odur ki,bu problemin həllinə dərin və geniş mənada
yanaşmaq lazımdır.İnsanların təbiətə,ətraf mühitə,mineral ehtiyatlata,yerin
tərkinə,okealnarın,dənizlərin,çayların, göllərin,flora və faunasəna münasibəti kökündən
dəyişməlidir.
Bu gün respublikamıxdə xarici ölkələrdə aparılan elmi təqdqiqat işlərininin
nəticələrinə əsaslanaraq,qazıma tullantılarının utilizasiyasını və qazıma şamının digər
35
Dos.,R.K.Mehtiyev, Dos.,İ.X.Məmmədov
tullantilarla birlikdə bilavasitə laya vurulmasının ən yeni və səmərəli üsul kimi qəbul
etmək olar.
ƏDƏBİYYATLAR
1. Məmmədov Ə.Ə. , Xəlilov A.A. Sənaye ekologiyası. Bakı – 2011 – ci il.
2. Novruzov S.Ə., Ümumi kimya texnologiyası və sənaye ekologiyası. Bakı 2010 –
il.
CHARACTERISTICS POLLUTING OIL AND OIL PRODUCTS
Assoc., R.K.Mehtiyev, Assoc., I.X.Məmmədov
SUMMARY
The main components of the hydrocarbons of petroleum products. Hydrocarbons
and oil products, as well as sulfur, nitrogen and oxygen are also available. As a result of an
accident or as a result of leaks in pipes, wells, which occurred during the anthropogenic
impact on the flow of crude oil is the main strength of the soil in most hallada. Oil soil
geochemical balance and fell into the water with him in violation of landsaftlardakı
different chemical compounds.
ХАРАКТЕРИСТИКИ ЗАГРЯЗНЯЮТ ОКРУЖАЮЩУЮ СРЕДУ
НЕФТИ И НЕФТЕПРОДУКТОВ
Доц., R.K.Mehtiyev, Доц., I.X.Məmmədov
РЕЗЮМЕ
Основные компоненты углеводородов нефтепродуктов. Углеводороды и
нефтепро-дукты, а также серы, азота и кислорода, также доступны. В результате
аварии или в результате утечек в трубах, скважинах, которые произошли во время
антропогенного воздействия на поток сырой нефти является основным прочность
грунта в большинстве hallada. Нефть почвы геохимические равновесие и упал в воду
вместе с ним в нарушение landsaftlardakı различных химических соединений.
25
ODLAR YURDU UNİVERSİTETİNİN ELMİ VƏ PEDAQOJİ XƏBƏRLƏRİ
THE SCIENTIFIC AND PEDAGOGICAL NEWS OF ODLAR YURDU UNIVERSITY
2015 - № 41
СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ ПРИМЕНЕНИЯ ОБЛАЧНЫХ
ВЫЧИСЛЕНИЙ В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ
Д.А.Ахметова
магистрант (Каспийский государственный университет
технологии и инжиниринга имени Ш. Есенова,
факультет «Транспорта и строительства»,
кафедра «Информационных систем и
вычислительной техники»),
e-mail: ada._91@mail.ru
Ключевые слова: учебный процесс, образование, облачные вычисления,
интернет-услуги.
Keywords: educational process, education, cloud computing, Internet services
Açar sözlər: tədris prosesi,təhsil,bulud hesablamaları, internet xidmətləri
АННОТАЦИЯ
Облачные вычисления являются новой вычислительной моделью, которая
основана на распределенных вычислениях, параллельных вычислениях и
виртуальных технологиях и определяют форму новой технологии. В настоящем
докладе на основе проведённого обзора показаны возможности облачных
вычислений, откуда становятся очевидными их преимущества и перспективы в
будущем. В частности, описаны особенности Windows Azure, которые могут быть
использованы в образовании. Windows Azure обеспечивает безопасное хранение
данных, удобные интернет-услуги и сильную вычислительную мощность. Материал
в основном сосредоточен на исследованиях применения Windows Azure в среде
электронного обучения.
ВВЕДЕНИЕ
В настоящее время интернет – технологии стали доступными для всех
категорий и занимают важное место практически во всех областях человеческой
деятельности, включая и образование. Характеристики современного аппаратного
обеспечения меняются и совершенствуются практически ежедневно, и любая
современная школа вряд ли сможет своевременно обновлять свою техническую базу
в соответствии с быстро меняющимися вычислительными возможностями
современных компьютеров и обеспечивать учебный процесс последними новинками
компьютерной техники. Такая же ситуация сложилась с программным
обеспечением, предполагающим немалые материальные затраты на поддержание
соответствующего уровня информационного обслуживания учащихся. Как
26
Д.А.Ахметова
показывает опыт развитых стран, правильным решением вышеописанных проблем
является внедрение в учебный процесс «облачных вычислений». Настоящий термин
«cloud computing» («облачные вычисления») в вычислительном процессе стал
употребляться с 2008 года [1]. Как отмечается в этой же работе, в образовательных
учреждениях России облачные сервисы изначально появились, в основном, как
бесплатные хостинги почтовых служб. Другие многочисленные инструменты
облачных вычислений для образования практически не использовались в силу
недостаточности информации о них и отсутствия практических навыков их
использования для учебных целей. Внедрение этих технологий в учебный процесс
явилось лучшим способом подготовки школьников к работе с современными
информационными технологиями.
В работе [2] по этому поводу приводятся следующие цитаты:«Применение
инновационной образовательной платформы «Персональный виртуальный
компьютер», созданной на базе облачных вычислений, позволяет уйти от
традиционного понятия «компьютерный класс». Теперь в любой аудитории можно
организовать современный и максимально эффективный учебный процесс,
используя ноутбуки и беспроводную сеть. Технология облачных вычислений и
реализованная на ее основе образовательная платформа позволяют максимально
эффективно использовать имеющиеся у учебного заведения программно-
аппаратные ресурсы, а студенты и школьники получают возможность применять на
практике самые современные компьютерные технологии на каждом занятии». Как
показывает анализ литературных источников, уже на стадии обучения в школе, у
учащихся развиваются навыки в области современных информационных
технологий. И в целом, невозможно представить себе современный мир без
интернета. В настоящее время в связи с бурным развитием интернета все больше и
больше людей стали получать полезную информацию. Ежедневно в этой системе
производится и обновляется огромное количество информации. Системы
электронного обучения могут быть очень полезными для учащихся, если
использовать их должным образом. С развитием информационного общества и
ускорения темпа жизни, учащиеся с нетерпением ждут, чтобы иметь график
обучения и сети учебной среды, которые могут удовлетворять их собственные
потребности. В эпоху развития информационных технологий интернет принес
удобства и для преподавателей, а также администраторов платформы электронного
обучения. «E-Learning платформы», в основном, использовали интерактивность
информации. В связи с этим в настоящем докладе рассмотрены некоторые работы,
посвящённые данной проблеме, в которых раскрываются преимущества и
недостатки применения облачных вычислений в учебном процессе.
Windows Azure - основные задачи и возможности. Облачные вычисления-
это комплекс технологий и возможностей инфраструктуры, который обеспечивает
абстракцию между вычислительным ресурсом и его основной технической
архитектурой (например, серверы, системы хранения) [
8
]. Одной из этих технологий
является технология Windows Azure корпорации Майкрософт. Windows Azure-это
платформа приложений фирмы Microsoft для публичного облака. Существует
множество способов использования этой платформы. Например, можно
использовать Windows Azure для создания веб-приложения, которое исполняется и
хранит свои данные в центрах обработки данных Microsoft. Также можно
27
Д.А.Ахметова
применять Windows Azure только для хранения данных, которые будут
использованы приложениями, установленными и исполняющимися локально (то
есть вне публичного облака). Ещё платформу Windows Azure можно использовать
для создания виртуальных машин для разработки и тестирования, или же для
запуска на этих машинах SharePoint и других приложений. Кроме того, можно
использовать Windows Azure для создания широко масштабируемых приложений,
поддерживающих множества пользователей. Всё вышеперечисленное (и даже
больше) становится возможным, благодаря широкому кругу сервисов,
предлагаемых платформой. Основополагающие принципы Windows Azure
изложены в статье [3], где приводятся основные понятия и пути использования этой
облачной платформы.
Windows Azure предоставляет широкий набор сервисов: Applications — среда
выполнения приложений — это высокодоступные вычислительные мощности,
позволяющие выполнять код приложений в облаке и быстро масштабировать
приложения в зависимости от потребностей клиентов. Среда выполнения
приложений Windows Azure оперирует следующими основными понятиями: Web
sites- высокая плотность размещения веб-сайтов. Эта функция была объявлена в
форме предварительного просмотра в июне 2012 года в случае знакомства Microsoft
Azure. Клиенты могут создавать веб-сайты в PHP, ASP.NET, Node.js, или Python,
или выбрать из нескольких приложений с открытым исходным кодом из галереи,
чтобы развернуть. Это включает в себя один аспект платформа как услуга (PaaS)
предложения для платформы Windows Azure. Virtual machines – объявлен в форме
предварительного просмотра в случае знакомства Windows Azure в июне 2012 года.
Виртуальные машины Windows Azure включают инфраструктуру как услугу (IaaS),
предложение от Microsoft для их публичного облака. Клиенты могут создавать
виртуальные машины, из которых они имеют полный контроль, чтобы запустить
центр обработки данных Microsoft. В качестве предварительного просмотра
виртуальных машин поддерживается Windows Server 2008 и 2012 операционных
систем и несколько дистрибутивов Linux. С мая 2013 года, автомат с Virtual оставил
состояние предварительного просмотра и пошел в общее состояние наличия мест
(Джорджия).
Cloud services (ранее назывался "Hosted Services") облачных сервисов для
Windows Azure включает один аспект предложений PaaS из Windows Azure Platform.
Облачные услуги являются своеобразными контейнерами, размещенными в
приложениях. Эти приложения могут быть с выходом в интернет веб-приложений
общественности (например, веб-сайтов и решений для электронной коммерции),
или они могут быть частными обработки двигателей для другой работы, такие как
обработки заказов или анализа данных.
Разработчики могут писать код для облачных сервисов на различных языках
программирования, однако, есть определенные наборы разработки программного
обеспечения (SDK), созданные Microsoft для Python, Java, Node.js и .NET. Другие
языки могут иметь поддержку через проекты с открытым исходным кодом.
Microsoft опубликовала исходный код для своих клиентских библиотек на GitHub
[9,10].
E-Learing в среде облачных вычислений: преимущества и недостатки.
Построение хороших облачных вычислений в образовательной сфере поможет
|