Kazim əLİyev idmançinin qəLƏBƏ psixologiyasi
Yüklə 1,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
II FƏSIL İdmanda diqqət Diqqət ağılın qüvvəsidir, ağıl qələbənin əsasıdır. Diqqət nədir? Diqqət insanın öz iradəsi ilə ağlının konkret bir obyektə (cismə, işə, fikrə, hadisəyə və s.) yönəlməsi, toplanması, fokuslanmasıdır ki, bu halda insan ətrafda paralel surətdə mövcud olan və baş verən digər əhəmiyyət kəsb etməyən hadisələrdən təcrid olur. Bir çox peşəkar idmançılar vardır ki, diqqətlərini avtomatik olaraq görəcəkləri işə ustalıqla toplamağı bacarırlar. Belə bir məqamı, bəlkə də, hamımız yaşamışıq. Biz nəyi isə maraqla seyr edərək ətrafımızdakı digər şeyləri sanki duymamışıq, görməmişik. İdman aləmində diqqəti görüləcək işə yönəltməyi bacarmaq vacib məsələlərdən biridir. Misallara müraciət edək. Məşhur karate ustaları öz hücum fəndlərini bir-birinin ardınca ildırım sürəti ilə və dəqiqliklə nümayiş etdirdikdə, sözsüz ki, diqqətlərini hər hərəkətin üstündə toplamırlar. Bir də biz bilməliyik ki, əgər bütün diqqət ancaq bir nöqtəyə yönəldisə, onda diqqət tələb edən başqa vacib obyektlər bizim diqqət dairəmizdən çıxacaq. Bu, əsasən, komanda şəklində yarış növlərinə aiddir. Bu idman növlərində idmançının diqqəti tək topa zərbə vurmaqda və yaxud onu ötürməkdə olmamalıdır. Onun diqqəti öz komanda yoldaşlarının və rəqib komandanın idmançılarının yerdəyişməsində də olmalıdır. Ona görə də məşqçilər idmançıların diqqəti üzərində işləyəndə onların diqqətlərinin tək əsas işə deyil, eyni zamanda ətrafda olan obyektlərə də yönəldilməsinə diqqət yetirməlidirlər. Belə geniş diqqət tələb olunan idman növlərinə 45 əsasən komanda oyun növləri aiddir (futbol, voleybol və s.). Qeyd etdiyimiz kimi, diqqət insanın öz daxili imkanlarını (ruhi, əqli və fiziki imkanlar) müəyyən məqsəd uğrunda toplamaq, fokuslamaq və yönəltmək bacarığıdır. Fiziki imkanlar — insanın enerji potensialıdır. Əqli imkanlar — insanın görəcəyi işin proqramını yaradır. Ruhi imkanlar isə qərarlaşmış işi qüvvələrin potensial imkanlarını öz sonsuz, qeyri-adi potensialı ilə birləşdirərək həyata keçirir. Diqqəti iki qrupa ayırmaq olar: maraq dairəsinə görə və istiqamətinə görə [1]: Maraq dairəsinə görə diqqət geniş və dar (məhdud) olur. Istiqamətinə görə isə diqqət insanın daxilinə və insandan xaricə yönəlmiş olur. Daxili diqqət. Bu diqqət halında insanın duyğu üzvlərindən (görmə, iybilmə, dadbilmə, eşitmə və lamisə) gələn məlumat daxilə yönəlir. Insan özünə qapanır. Xarici diqqət. Bu diqqət halında insanın duyğu üzvlərindən gələn məlumat son məqsəd üçün xarici obyektə yönəlir və o, özünü hiss etmir. Daxili diqqət formasına biz kitab oxuyanda rast gəlirik. Bu halda əgər biz bütün diqqətimizi maraqlı bir kitaba cəmləyib oxuyuruqsa, ətrafımızda baş verən başqa dəyişiklikləri və səsləri hiss etməyəcəyik. Belə diqqət növünə təkmübarizlik, dözümlülük tələb edən idman növlərində rast gəlinir. Xarici diqqət növünə biz geniş planda avtomobili idarə edəndə rastlaşırıq. Belə ki, biz avtomobili idarə edərkən diqqətimiz yolda olur, ikinci bir diqqətimiz maşının motorunda olur ki, vaxtında ötürücü qutunu dəyişək. Avtomobildə başqa bir oturan varsa, onunla söhbət edərək diqqətimizin bir hissəsini ona yönəldirik. Bəzən isə radioya qulaq asırıq. Bu cür geniş diqqət ilk növbədə məşqçidə və bütün oyun növlərində tələb olunur. Belə diqqət növü, əsasən, nəzarətçi diqqət sayılır. 46 Lakin gərginlik yarandığı halda və tələb edildiyi vaxtda diqqət bir nöqtəyə yığılmalıdır. İdmanda vacib olan məsələlərdən biri diqqətin müəyyən vaxtda müəyyən yerə yönəldilməsi bacarığıdır. Məsələn, həyəcan vaxtı diqqət insanın daxilinə, o, cümlədən ürəyimizin döyüntüsünə, taktiki planın qurulmasına və digər cəhətlərə yönələ bilər. İdmançının xüsusi istedadı ondan ibarət olmalıdır ki, daxili diqqəti bir andaca xarici diqqətə çevirə bilsin. İdmanda bu, əsas məsələlərdən biridir. Mübarizə vaxtı daxili və xarici diqqətin nisbətinə düzgün riayət edilməlidir. Bu balansın pozulması xoşagəlməyən nəticə verə bilər. Hansı idmançı ki, daxili diqqətini həyəcan səbəbindən xarici diqqətə vaxtında keçirə bilmir, o, rəqibin planlarını lazımi anda hiss edib qabaqlaya bilməyəcək. Əgər idmançı bütün fikrini və diqqətini daxilinə yönəldirsə, o, mübarizədə rəqibini diqqətlə izləməyə, eyni zamanda lazım olan texniki və taktiki qərarları çıxarıb həyata keçirməyə qadir olmur. Diqqət bütövlüklə xaricə yönəldikdə isə idmançı özünü və hərəkətini hiss etmir. Usta idmançılarda əsasən bütün hərəkətlər avtomatizmə keçirilir ki, bu da idmançının fikrini və diqqətini ancaq əsas məsələlərin həllinə yönəldir. Yarış şəraitində ortaya çıxan gərginliklər idmançıda stress vəziyyəti yaradır ki, bu da ilk növbədə onun diqqətini parçalayır. İdmançı stress vəziyyətdə diqqətini toplaya bilmir və diqqətin qədərini hiss etmir. Bu halda beynində lazım olmayan bir fikir yaranır ki, bu fikir də idmançının aldığı informasiyanı analiz edib qərar çıxarmasına mane olur. Diqqəti gücləndirmək və onu idarə etməyi bacarmaq üçün yaxşı olar ki, idmançı yarışdan sonra öz çıxışını təhlil etsin, güclü və zəif tərəfinin səbəbini axtarıb tapsın. İdmançının yarışqabağı öz çıxışının taktiki planını hazırlaması mürəkkəb dəyişən vəziyyətlərdən çıxış yolu tapmaqda ona kömək ola bilər. 47 Mübarizədə diqqətin qədəri və yönəldilməsi Diqqətin geniş, dar, daxili və xarici cəhətlərini nəzərə alaraq, aşağıda göstərilmiş sxem vasitəsilə idmanın müxtəlif növlərində diqqətin yönəldilməsini belə izah etmək olar. Cədvəl № 1 Bu sxemdə diqqət oxu yuxarıdan aşağı yönəlmişdir. Diqqətin genişdirsə, yuxarı A nöqtəsinə, dardırsa, aşağı yönələcəkdir. Diqqət daxilə yönəlmişdirsə, B nöqtəsində, xaricə yönəlmişdirsə, onun əks tərəfində yerləşir. Əsasən, 4 diqqət növünə rast gəlmək olar: 1-ci növ diqqət — daxili-geniş diqqətdir ki, bu diqqət növünü, əsasən, məşqçilərə aid etmək olar. 2-ci növ diqqət — xarici-geniş diqqətdir. Bu diqqət komandalı idman növlərinə aiddir. 3-ci növ diqqət — xarici-dar diqqətdir. Bu diqqət bütün təkmübarizlik idman növlərinə aiddir. 48 4-ci növ diqqət — daxili-dar diqqətdir. Bu diqqətə dözümlülük tələb edən idman növlərini — qaçışı, üzgüçülüyü və ağır atletikanı aid etmək olar. Bu diqqət növündə idmançı öz daxili vəziyyətini, xüsusilə də fiziki və psixoloji durumunu qiymətləndirərək yarış vaxtı qüvvəsini bərabər paylaşdırmağı bacarmalıdır. Biz uzun müddət müəyyən iş gördükdə bədəndə baş qaldıran bir ağrı və yorğunluq hissi bizə dincəlməyimizin zəruriliyini siqnal verir. Ancaq idmançıya bu siqnalla bərabər, digər bir siqnal da gəlir: Nailiyyətlər əldə etmək üçün mütləq məşqi davam elətdirmək lazımdır! Bu zaman lazımi qədər hazırlığı olan orqanizmə belə yükün qorxusu olmur. Lakin bu halda idmançı öz orqanizminin yüklənmə həddini yaxşı bilməli və gələn siqnalı düzgün qiymətləndirməlidir. İdmançılar belə vəziyyətlərdə orqanizmdən gələn “Mən artıq bacarmıram” siqnalına öz şüurlu əmrləri ilə cavab verməlidirlər: “Mən məşq etməliyəm!”. Usta idmançılar belə vəziyyətlərdə özlərini məşq etməyə məcbur etmək üçün xüsusi əmrlərin və beynlərindən keçirdikləri hazırlıq planlarının köməyi ilə əhval-ruhiyyələrini yüksəldərək öz məşqlərini lazımi səviyyədə aparırlar. Bu fikrin təsdiqini aşağıdakı misalda tapmaq mümkündür. Məşhur Amerika üzgüçüsü, yeddi dəfə olimpiya çempionu Marks Spinç 1972-ci ildə Münhendə curnalistlərin “O, məşqlərdə böyük yükü hansı yolla dəf edə bilir?” sualına belə cavab verib: “Mən məşqdə yorulanda özümdə elə təsəvvür yaradıram ki, mən hovuzun hər başına çatanda orada məni əllərini açmış və qucaqlamağa hazır olan gözəl bir qız gözləyir. Bu təsəvvür məni ruhlandırır və mən yorulmadan planlaşdırdığım məşqimi sona çatdırıram”. Yarı zarafat, yarı gerçək verilmiş cavabla əlaqədar bunu demək olar: Özünə əmr qaydaları hərədə bir cür olur ki, bu da orqanizmin özü-özünü gumrahlandırmasına gətirib çıxarır. Yuxarıda verilmiş sxemlə hər idmançı özünün idman diqqətini müəyyən edərək onu daha da gücləndirməlidir. Geniş 49 diqqət növünə, eyni zamanda da xarici diqqət növünə malik olan idmançılar basketbol, futbol, xokkey və həndbol kimi idman növlərində çox müvəffəqiyyətlə çıxış edirlər. Bu idman növlərində sürətlə dəyişən vəziyyəti qiymətləndirmək, mövqe tutan komanda yoldaşına topu ötürmək bacarığı əsasən hissiyyat və diqqət tələb edən məsələlərdəndir. Əgər bu idman növlərində idmançıya diqqət xarici yox, daxili, eyni zamanda dar olsa, onda oyunçu özünü itirərək heç bir oyun bacarığı göstərə bilməz. Belə ki, o, bütün diqqətini daxilə, yəni özünə və topa cəmləşdiribsə, onda öz komanda yoldaşlarını, rəqib komandanın təmsilçilərini hiss etməyəcək və nəticədə, topu itirərək heç bir oyun göstərə bilməyəcəkdir. Yüksək dəqiqlik tələb olunan idman növlərində dar və daxili diqqətə malik idmançılar böyük nailiyyətlər göstərmək iqtidarındadırlar. Dar və daxili diqqət idmançılara xarici qıcıqlandırıcı təsirlərdən qaçmağa kömək göstərir. Belə təsirlərə tamaşaçı, rəqib təsirini, lüzumsuz fikirləri göstərmək mümkündür. Bu diqqət növünə aid olan idmançıların çatışmayan cəhəti — sürətlə dəyişən vəziyyətdə düzgün qərar çıxara bilməmələridir. Bu ona görə belə olur ki, dar diqqət idmançıya sürətlə gələn və çox olan informasiyanı vaxtında analiz edib qərar çıxarmağa imkan vermir. Biz bunu futbola aid misalla belə izah edə bilərik: Dar və daxili diqqətə malik idmançı topu əvvəlcədən planlaşdırdığı komanda yoldaşına ötürmək istərkən sonuncunun bağlandığını gördükdə sürətlə dəyişən vəziyyətdə dəqiq qərar çıxarıb topu müvəffəqiyyətlə başqa komanda yoldaşına ötürməyə və tempi salmadan kombinasiyanı uğurla başa vurmağa qadir deyildir. Bu qəbildən olan idmançı diqqətini topa və qarşısındakı rəqibə toplayır. Nəticədə, əks komandanın oyunçularının topu ondan nə vaxt aldıqlarından heç xəbəri də olmur. Ümumiyyətlə, dar və daxili diqqət bacarığına malik idmançılar konkret bir işin üstündə işləməyə və konkret bir fikri həyata keçirməyə daha çox qadir olurlar. Belə idmançılar əsasən dözümlülük tələb edən idman növlərində — qaçış, ağır 50 atletika, yadro itələmək və sair kimi idman növlərində müvəffəqiyyət qazana bilərlər. Bu halda idmançı bütün fikrini və qüvvəsini bir işə cəmləyir, eyni zamanda bütün texniki və taktiki planları yüksək səviyyədə həyata keçirə bilir. Məsələn, qaçış üzrə idmançı orta və uzaq məsafəyə qaçışında sürətin ritmini saxlamalı, eyni zamanda məsafəyə uyğun olaraq qüvvəsini bərabər bölməlidir. Yuxarıda deyilənlər daha aydın göstərir ki, idmançı diqqətin və diqqət növünün hər idman növü üçün fərqli və vacib olduğunu bilməlidir, eləcə də özünü seçdiyi idman növünə aid olan diqqət növünə hazırlamalıdır. Diqqət növündən başqa, idmançının düşüncəsi də mübarizədə böyük rol oynayır. Təsəvvür edək ki, 2 eyni hazırlıqlı və eyni diqqət növünə malik olan idmançılardan biri böyük arzularla məşq edərək dünya rekordunu təzələyəcəyini özünə söz verir və hər məşqini yüksək ruh yüksəkliyi ilə başa vurur. Onun təsəvvürünə görə, hər məşq onu bu arzusuna bir pillə qaldıraraq daha da yaxınlaşdırır. Digər idmançı özünə inamsızdır, heç bir arzu, məqsəd olmadan, qarşıdakı yarışlarda məğlub olmaq qorxusu keçirərək məşq edir. Belə idmançı bildikdə ki, rəqibi yüksək nəticələr göstərmiş idmançıdır, artıq yarış başlamamış qələbəni rəqibə verərək uduzur və bir daha özünə inamı itir. Bu qəbildən olan idmançılar özlərinin bacarıqsız olduqlarını düşünərək böyük idmandan vaxtından tez ayrılırlar. Biz iki eyni diqqətə malik eyni səviyyəli idmançının düşüncə tərzinə nəzər saldıq. Onlardan birinin düşüncələri idmançını yüksək zirvələrə ruhlandırırsa, digərinin düşüncələri onu özünə inamsızlığa və qüvvətsizliyinə inandırır. Sadəcə, belə demək mümkündür ki, idmançılardan birinin fikri onu ruhlandırır, digərinin fikri isə ona mane olur. Diqqətin daha elastik olması, yəni bir diqqət növündən digər diqqət növünə keçmək bacarığı idmançıdan bu sahədə daha böyük səriştə və ustalıq tələb edir. Diqqətin elastik olmaması idmançının böyük səhvlər buraxmasına gətirib çıxarır. 51 Indi isə sizinlə birlikdə məşqçilərin diqqət növünə baxaq. Diqqəti xarici diqqət növünə aid olan məşqçilər tələblərinin çıxışı vaxtı özlərini çox emosional aparır, hətta hərəkətlərini, danışıqlarını hiss etmədən mədəni və əxlaq normalarını pozurlar. Onlar bu hərəkətləri ilə tələbələrini də belə çılğın davranmağa yönəldirlər. Kobudluqlar əsasən hakimə qarşı olur ki, bununla da hakimin belə məşqçilərə və idmançılara qarşı mənfi münasibəti yaranır. Hakimlər bərabər keçən mübarizədə qələbəni daha əxlaqlı və özünü daha layiqli aparan idmançıya verirlər. Özünü və hərəkətini cilovlaya bilməyən idmançı psixoloji gərginlik keçirir ki, bu halda qələbədən artıq söhbət belə gedə bilməz. Emosiyası yüksək olan belə məşqçilər komandası və tələbəsi oyunda müvəffəqiyyət qazandıqları təqdirdə gülərüz, şən olurlar və tez-tez idmançıların kürəyinə vurub onları ruhlandırırlar. Lakin oyun gərginləşib uduzmaq dərəcəsinə gəlirsə, məşqçi yenə də dəyişərək böyük həyəcan və təşviş içində yaxında olan hər kəsi qovmağa, kobudluq göstərərək öz həyəcanını sanki bütün zala və tamaşaçılara nümayiş etdirməyə başlayır. Əslində, məşqçi anlamalıdır ki, onun həyəcan keçirdiyini idmançılar hiss etməməlidirlər. Əks halda idmançılarda ikiqat artıq həyəcan hissi baş qaldırar. O məşqçi ki, həyəcanını gizlədə bilmir ya zaldan çıxmalı, ya da yarış vaxtı idmançının gözünə görünməməlidir. Sözsüz ki, belə diqqət və əxlaq səviyyəsinə malik olan məşqçilər vəziyyətdən düzgün nəticə çıxarmadıqlarına görə, yüksək nəticələr də qazana bilmirlər. Onun dedikləri ilə idmançıların fikri çox vaxt üst-üstə düşmür, nəticədə, məşqçi ilə idmançılar arasında hörmət və inam hissləri pozulur. Bu qəbildən olan məşqçilərə əsasən təkmübarizlikdə, xüsusən idmanın güləş növündə rast gəlmək mümkündür. Diqqəti daxili diqqət növünə aid olan məşqçilərə də rast gəlmək olur. Belə məşqçilər arenada gedən mübarizəni izləyərək fikirləşməyə, vəziyyəti analiz etməyə və taktiki plan qurmağa daha çox üstünlük verirlər. Ölkənin qızlardan ibarət voleybol komandasının baş məşqçisi Faiq Qarayev belə məşqçilərdəndir. 52 Əgər daxili diqqət həddindən artıq güclüdürsə, bu halda ortaya mənfi nəticələr çıxa bilər. Belə ki, məşqçinin sürətlə gedən oyunda düzgün qərarı gecikir. O öz daxilinə o qədər bağlanır ki, komanda ilə əlaqəsi zəifləyir. Bu cür məşqçilərin idmançılarına bəzən elə gəlir ki, onların məğlubiyyətinin və çətinliklərinin məşqçiyə heç bir aidiyyatı, narahatlığı yoxdur. Əslində isə belə məşqçilər də həyəcan və narahatlıq keçirirlər, lakin onlarda özünü aparmaq və ələ almaq bacarığı güclü olduğundan narahatlığı büruzə vermirlər. Belə diqqət növünün üstün cəhətlərindən biri də bu tip insanların öz emosiyalarını yaxşı idarə edə bilmələridir. Onlar kənardan baxanda çox soyuqqanlı görünürlər. Lakin belə deyil. Onlarda öz hisslərini ələ almaq bir vərdişdir. Məşqçilər hər diqqət növünün mənfi və müsbət cəhətlərini aydınlaşdırıb nəticə çıxarmalı, öz müsbət cəhətlərini daha da artırmalıdırlar. Sxemdə ikinci diqqət növünə diqqətin genişliyi cəhətdən nəzər salsaq, görərik ki, idmanda nəticənin və qələbənin əldə edilməsində bunun çox böyük rolu vardır. Həddindən artıq geniş diqqət də idmançıya o qədər də kömək etmir. Belə ki, çox geniş diqqət sahəsinə malik idmançı həddindən artıq informasiya qəbul edir ki, nəticədə, bu informasiyanın təhlilinə çox vaxt itirilir. Informasiyanın çoxluğu idmançının, necə deyərlər, başını itirməsinə və səhv qərar çıxarmasına səbəb olur. Halbuki, bu informasiyanın içində bir və yaxud iki vacib məqam var ki, diqqət əsas etibarilə ona toplanmalıdır. Lakin informasiya çoxluğu fikrin bu əsas məqamlara yönəldilməsinə maneçilik törədir. Beləliklə, həddindən artıq geniş diqqətə malik olan idmançı ilə həddindən artıq daxili diqqətə malik olan idmançıların bu diqqətləri onlara xeyirli deyildir. Birincilər informasiyanın çoxluğundan qərar çıxartmaqda gecikirlər. Ikincilər isə sürətlə qərar çıxarır, lakin onu gələcəkdə həyata keçirməyə dəqiq planları olmur. Aşağıdakı 2 №-li cədvəl sizə yarış şəraitində və idman məşqlərində hansı diqqət növünün tələb olunduğunu göstərir. 53 Cədvəl № 2 Diqqətin idmanın müəyyən vəziyətlərində toplamaq formaları \ İdmanın növü DİQQƏTİN NÖVÜ Geniş xarici Dar daxili Dar xarici Geniş Daxili BASKETBOL Sərbəst atma + Cəld keçid + Açiq oyunçuya ötürmək + Topu almaq + YÜNGÜL ATLİTİKA Şestlə tullanma + + Uzununa tullanma + + Hündürüyə tullanma + + Yadro atmaq + Disk atmaq + Nizə atmaq + + Üç məkana tullanmaq + + Qısa məsafəyə qaçış + Orta məsafəyə qaçış + + Uzaq məsafəyə qaçış + + GİMNASTİKA Proqramın qurulması + Həyatə keçirmək + + ÜZQÜÇÜLÜK Qisa məsafəyə üzmək + Orta məsafəyə üzmək + + Uzaq məsafəyə üzmək + + MƏŞQÇİNİN İDMAN OYUNLARINDA ROLU Oyunun planını hazırlamaq + Oyunçuların ğüclü və zəif Cəhətlərinin analizi + + İdmançıların müvəffəqiyətli və Müvəffəqiyyətsiz oyunlarında Qöstərdikləri reaksiyanı hiss Etmək bacarığı + + TENNİS Strategiyanı hazırlamaq + Zərbəni vurmaq + YARIŞ VƏZİYYƏTİNDƏ XARAKTERİK VƏZİYYƏTLƏR Oyunun strategiyasının hazırlamaq + Öz hərəkətlərinin analizi + Final mübarizəsi + + Rəqibin hərəkət analizi + Psixologiya və özünü hazırlamaq + Məşqçinin ğöstərişinin qəbulu + Tezə fəndlərin həyata Keçirilməsi + + Qorxunun azaldılması + + 54 Bu cədvəl idmançının məşqdə və yarışda diqqətini toplamaq formasını göstərmək üçün tərtib edilmişdir. Belə ki, burada göstərilən diqqət formaları yarışın vəziyyətindən asılı olaraq elastik şəkildə bir diqqət növündən digər diqqət növünə keçə bilər. Bu keçid idmançının ustalığına müvafiq surətdə baş verir. Yuxarıda deyilənlərdən belə nəticəyə gəlirik ki, diqqət idman müvəffəqiyyətinin əsas təməlindən biridir. Belə ki, idmançı diqqətlə oyunu və mübarizəni idarə etmək bacarığını gündəlik məşqində qazanır. Yarış isə məşqlərdə qazanılmış bacarığın imtahanı sayılır, yəni yarışda biz bu bacarığı qazanmırıq, lakin nəyə qadir olduğumuzu bilirik. Deməli, nə qədər böyük diqqətlə və cavabdehliklə məşq etməyimizin vacib olduğunu başa düşməliyik. Yarışda yüksək nəticə qazanmaq üçün idmançıdan məşqdə 3 əsas göstərici tələb olunur. Bunlar aşağıdakılardır: 1. Məşqə davamiyyət 2. Yüksək əxlaq (məşq qayda-qanunu) 3. Məşqdə bütün qüvvə və bacarığı sərf etmək Indi isə gəlin Sizinlə birlikdə ölkə zallarının birində keçilən məşqin səviyyəsini analiz edək. Usta idmançıların Pekin Olimpiadasına lisenziya almaları məqsədilə keçirilən hazırlıq məşqinin bir epizoduna fikir verək. Məşq başlayanda idmançıların hər biri öz zövqünə uyğun musiqisi olan əl telefonunu zaldakı stolun üstünə qoyur ki, məşq vaxtı ona gələn zəngləri eşitsin və cavab versin. Təxminən, 15-20 telefon məşqçinin telefonları ilə bir yerdə stolun üstünə qoyulur. Məşq başlayır. Nəzərə alsaq ki, hər 10-15 dəqiqədən bir telefonlara zəng gəlir, onda 2 saat müddətində idman zalı həm konservatoriyaya, həm də danışıq zalına çevrilir. Indi deyin, belə hazırlıq məşqində hansı diqqətdən, hansı intizamdan və hansı bütün qüvvəni məşqə sərf etməkdən söhbət gedə bilər? İdmançı belə məşqdə yorulmaqdan başqa heç nə əldə edə bilməz. Təəssüflər 55 olsun ki, bu gün böyük idmanımızda belə acınacaqlı hallara çox rast gəlinir. Qeyd etdiyimiz kimi, yarış öyrənilmiş və qazanılmış bacarıqların, biliyin imtahanıdır. Bu baxımdan yuxarıda keçirilən məşqdə heç bir şey öyrənilib artırılmırsa, deməli, bu idmançılar imtahandan psixoloji, texniki, taktiki və fiziki göstəricilər üzrə yüksək qiymət ala bilməyəcəklər. Çünki bu bacarıqlar yüksək səviyyədə və cəm halında yüksək nəticə verə bilər. Yuxarıda göstərilən misalda məşqçilər məşqə adi bir sağlamlıq mərkəzində keçirilən təlim kimi baxırlar. Hətta hazırlıq vaxtı bu hərəkətləri edəndə sanki idmançıda ağıl və dərrakənin olmasına da ehtiyac görmürlər. Yəni məşqçi deyir, göstərir, idmançılar görüb təkrar edirlər və bu təkrarda kim çox yorulursa, deməli, yaxşı məşq edir, qayda-qanunu gözləyir. Qeyd etmək lazımdır ki, yarışda diqqətin tətbiqi və yönəlməsi psixoloji faktorlardan çox asılıdır. Həyəcan və emosional oyanma halları istənilən yarışın əsas situasiyalarıdır ki, bu hal da idmançının psixoloji durumuna təsir göstərir. Belə bir gərgin şəraitdə idmançılarda diqqətin itirilməməsinin təmin olunması məşqçilər üçün çox böyük önəm daşımalıdır. |