Kimyoviy analiz metodlari ma’ruza matni

Cho‘ktirish va kompleks hosil qilish usullarining tasnifi

Cho‘ktirish va kompleks hosil qilish usullari quyidagicha tas- niflanadi:
Argentometriya – standart kumush nitrat eritmasining qo‘llani- lishiga asoslangan hajmiy analiz usullari. Argentometriya o‘z nav- batida quyidagi usullarga bo‘linadi:

1. 
   Gey-Lyussak usuli kumush ionlari hamda galogen ionlari (Hal^–) orasida boradigan va indikator bo‘lmagan holda bajariladi- gan reaksiyalarga asoslangan:
   

Ag⁺+Hal^–→AgHal
Bu usulda, masalan, bromidlarni titrlash quyidagicha boradi: tarkibida Br^– bo‘lgan analiz qilinayotgan eritmaga byuretkadan oz-ozdan AgNO₃ ning standart eritmasi quyiladi. Natijada suz- masimon AgBr cho‘kmasi hosil bo‘ladi va eritma loyqalanib qola- di. Kumush nitratning keyingi qismlari cho‘kma ustidagi eritma sal tiniqlashgandan keyingina qo‘shiladi.
AgNO₃ eritmasining keyingi qo‘shilgani yana AgBr cho‘kmasi hosil qilmasa, u holda byuretkadan standart eritma quyish to‘xtatiladi. Bu paytda titrlanayotgan eritma batamom tiniqlasha- di va ekvivalentlik nuqtasida AgBr ning koagullanishi natijasida ti- niq holga keladi. Bu usul tiniqlashtirish usuli deb ham ataladi. Hozirgi paytda amaliyotda qo‘llanilmaydi;

2. 
   Mor usuli Ag⁺ va Cl^– orasida boradigan reaksiyalarga asos- langan bo‘lib, indikator – kaliy xromat eritmasi ishtirokida baja- riladi.
   

Tajriba quyidagicha olib boriladi: tarkibida Cl^– bo‘lgan tek- shirilayotgan eritmaga byuretkadan tomchilab AgNO₃ ning stan- dart eritmasi qo‘shiladi. Bunda AgCl cho‘kmasi hosil bo‘ladi.
AgNO₃ eritmasi analiz qilinayotgan eritmadagi Cl^– miqdori- ga ekvivalent nisbatda yetarli miqdorda qo‘shilguncha AgCl
hosil bo‘lishi davom etaveradi. Ekvivalentlik nuqtasiga erishil- gandan so‘ng qo‘shilgan AgNO₃ eritmasining ortiqcha bir tom- chisi Ag⁺ ionining indikator ionlari bilan o‘zaro ta’siri oqibati- da hosil bo‘luvchi qizil cho‘kma – Ag₂CrO₄ tushishiga olib keladi:
2Ag⁺ + CrO ² = Ag CrO
4 2 4
Shunday qilib, Mor usulida ekvivalentlik nuqtasi Ag₂CrO₄ ta’sirida eritmaning qizil tusga kirishi orqali aniqlanadi;
d) Folgard usuli Ag⁺ va CNS^– orasida boradigan reaksiyalar- ga asoslangan hamda temir (III) ionlari – indikator ishtirokida bajariladi.
Tajriba quyidagicha olib boriladi: tarkibida Ag⁺ bo‘lgan analiz qilinayotgan eritmaga byuretkadan tomchilab NH₄CNS standart eritmasi quyiladi. Bunda AgCNS ning kam eruvchan cho‘kmasi hosil bo‘ladi:
Ag⁺+CNS ^–→AgCNS↓
Analiz qilinayotgan eritmadagi Ag⁺ ioniga titrlangan, konsen- tratsiyasi aniq NH₄CNS eritmasi yetarli miqdorda qo‘shil- maguncha AgCNS hosil bo‘lishi davom etadi. Ekvivalentlik nuq- tasiga erishilgandan so‘ng qo‘shilgan NH₄CNS eritmasining ortiqcha tomchisi CNS^– ionlarining indikator ionlari bilan o‘zaro ta’siri natijasida to‘q qizil rangga kiradi:
Fe³⁺+3CNS ^–→ Fe(CNS)₃
Bu usulda ekvivalentlik temir rodanid hosil bo‘lishi natijasida eritmaning qizil rangga kirishidan bilib olinadi.