Kirish I bob. O„zbek va koreys adabiyotining rivojlanish bosqichlari
Yüklə 1,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
18 1.2.Kores adabiyotining shakllanish tarixi. Adabiyoti milodning avvalida qad. k. folkloridan rivojlana boshlagan. XIX asr oxirigacha badiiy asarlar koreys tilida va xanmun — xitoy adabiy tilining koreyslashtirilgan shaklida yaratilgan. Xitoy iyeroglifi, keyinroq koreys alifbosida yozilgan "Ona-vatan qoʻshiqlari" (VII-XIasrlar) k.adabiyotining qadimgi namunasidir. XI-XIV asrlarda uning davomi — "Koreya qoʻshiqlari" yaratildi. Sheʼriyatning vujudga kelishida Chxve Chxi Von (857) muhim rol oʻynadi. Li In No uni yanada rivojlantirdi. Badiiy nasr asta-sekin tarixiy adabiyotdan ajralib chiqdi. Novella janriga Kim Si Sip (1435— 93) asos soldi. 1487 yil So Go Jon (1420—88)130 kitobdan iborat "Sharq antologiyasi"ni tuzdi. Lim Je (1549— 87) satirik qissalar yozdi. XVI- XVII asrlarda tabiat goʻzalliklarini madh etuvchi va falsafiy sheʼriyat ravnaq, topdi. XVII-XIX asrlarda koreys tilida koʻplab qissalar yozildi, dastlabki romanlar paydo boʻla boshladi,yangi nasr shakllandi. Dastlabki erkin sheʼrlarni Chxve Nam Son va Kim Ok yozdi. Yaponiya xukmronligi davrida adabiyotning taraqqiyoti vaqtincha toʻxtab qoldi,koʻpgina yozuvchilar qatag‗onga uchradi. 1919 yil qoʻzgʻoloni bostirilgandan keyin har xil dekadentlik yoʻnalishlari koʻpaydi. Realistik romanlar paydo boʻldi (1934). Yapon reaksiyasi kuchaygan davrda tarixiy roman janri ommalashdi (30-yillarning 2-yarmi).Yaponiyaga qarshi xalq lashkarlari uchun jangovar inqilobiy sheʼrlar, qoʻshiqlar va kichik pyesalar yaratildi (1930-40). Koreyaning bugungi kundagi mashhur yozuvchilari: Cho Xi Su (1962; Janubiy Koreya)Choi Xi Su 1962 yili Janubiy Koreyaning Paju shahrida tug‗ilgan. U Seul Universitetining badiiy peyzaj fakultetini tamomlagan bo‗lib, shu vaqtga qadar 9 ta kitobi nashr etilgan. Cho Xi Su Koreyada anchagina nufuzga ega bo‗lgan ―Joun chek ilkki‖ (―Yaxshi kitoblar mutolaasi‖) nomli ilmiy- adabiy jurnalining ―Oila‖ bo‗limi mudiri lavozimida faoliyat ko‗rsatgan va aynan shu jurnal orqali uning bir qancha asarlari koreyalik kitobxonlarga yetib borgan. 19 Uning ―Dadam bilan kitob‖, ―Chuqur muhabbat baxtni yaratadi‖ nomli kitoblari mashhur. Chon Myong Kvan (1964; Janubiy Koreya).Yozuvchi Chon Myong Kvan koreys nasrining kenja avlod namoyondalaridan biri hisoblanadi. U 1964 yili Koreyaning Kyongido viloyati Yong-in shahrida tug‗ilgan.U dastlab kinossenariychi sifatida faoliyat yuritgan bo‗lsa, 2003 yili ―Frenk‖ nomli hikoyasi bilan adabiyotga kirib keldi. Shu yili Koreyadagi nufuzli ―Munhak dongne‖ nashriyotining ―Eng yaxshi nasriy debyut‖ yo‗nalishi sohibi bo‗ldi. 2004 yili esa ushbu mukofotning ―Adabiyot yuzi‖ yo‗nalishida g‗olib bo‗ldi.2004 yili koreys kitobxonlarining sevimli romaniga aylangan ―Dengiz kiti‖ asari nashr qilingan bo‗lsa, 2010 yili Chon Myong Kvan ssenariysi asosida ―Qo‗shni uydagi erkak‖ filmi ekranga chiqdi.2010 yili ham Chon Myong Kvan ijodida barakali bo‗ldi: uning ―Qarigan oila‖ qissasi ham qo‗lma-qo‗l bo‗ldi. 2012 yil mart oyida esa uning ―Bryus Li – mening tog‗am‖ nomli qissasi e‘lon qilindi. Chong Yong Cheol (1962; Janubiy Koreya)Chong Yong Cheol hozirgi koreys adabiyotining proza janri yetakchi namoyondalaridan biridir. U 1962 yilda tug‗ilgan. Bir qancha hikoyalar va prozaik asarlardan iborat kitoblari nashrdan chiqqan. So‗nggi paytlarda uning ―Yaroqsiz buyum‖ (―Bullyangpum‖) nomli kitobi qo‗lma qo‗l bo‗lmoqda. Kitob hayotiy mulohazalar, ibratli hikoya va luqmalardan tuzilgan bo‗lib, zamonaviy Koreya hayotini aks ettiradi. Chong Yong Cheol hozirda ―Ezgu xayol‖ adabiy jurnalida faoliyat yuritmoqda. Li Mi Ye (1964; Janubiy Koreya).Li Mi Ye koreys bolalar adabiyotining yirik namoyondalaridan biridir. U 1964 yil 7 dekabrda Janubiy Koreyaning Tegu shahrida tug‗ilgan. Uning 179 ga yaqin kitoblari nashr etilgan bo‗lib, ko‗proq bolalar hayotiga oid ertak va hikoyalardan tashkil topgan. Uning ―Nima nimaga o‗xshaydi?‖, ―Kuzga yetdik‖, ―Sahro qirolligi‖, ―Maqsad sari bir qadam‖, ―Biz seni sevamiz‖, ―Buvimning sovg‗asi‖ kabi kitoblari koreys bolalari orasida qo‗lma-qo‗l bo‗lgan. Li Mi Ye Koreyaning Chung-Ang universiteti adabiyotshunoslik fakultetini tamomlagan bo‗lib, 1994 yili ―Eng e‘tiborga loyiq 20 asar uchun‖ va ―Yangi do‗st‖ adabiyot sovrinlarini qo‗lga kiritgan bo‗lib, 2000 yili eng yaxshi hikoya uchun ―Samsung‖ mukofotiga loyiq ko‗rilgan. 1948 yil — Li Mun Yol tavallud topgan.1970 yil — Li Mun Yol Seul milliy universitetini tugallagan. 1977 yil — uning birinchi asari — ―Chegarada‖ hikoyasi ―Degu‖ gazetasida chop etildi. 1979 yil — yozuvchining ―Inson farzandi‖ asari e'lon qilingan. 1982 yil — Li Mun Yolning ―Oltin qanotli qush‖ qissasi milliy Kim Tonin nomidagi adabiy mukofot bilan taqdirlangan. 1983 yil — yozuvchi ―Imperator haqi‖ romani uchun Koreya Respublikasi adabiy mukofotiga munosib topilgan. 1984 yil — adibning ―Qahramon davri‖ asari chop etilgan. 1985 yil — Li Mun Yol Inchxonda yosh mualliflar uchun ijodiy studiya tashkil etgan. 1987 yil — yozuvchining ―Bizning sindirilgan qaxramon‖ asari nashr etilgan. 1988 yil — Inchxondagi ijodiy studiya negizida Li Mun Yol tomonidan Janubiy Koreyada birinchi ―Pu-ak‖ adabiyot akademiyasi ochilgan. 1989 yil — Li Mun Yolning ―Xatto yiqilganlarning ham qanoti bor‖ asari chop etilgan. 1994-1997 yillar — Li Mun Yol Sechjon universitetida koreys tili va adabiyotidan dars bergan. 1999 yil — u ―Pu-ak‖ adabiyot akademiyasi rahbari vazifasiga tayinlangan. 1999 yil — Li Mun Yol mamlakatda eng nufuzli ―Xoam‖ mukofotiga sazovor bo‗lgan. |