15-rasm. Materiallar sig‘imining diagrammasi26 Bizga ma’lumki materiallar qaytimi bilin materiallar sig‘imi bir biriga teskari ko‘rsatkich xisoblanadi. YA’ni, bizda materiallar qaytimi yuqori bo‘ldi. Bu esa o‘z navbatida, materiallar sig‘imining past ekanligini bildiradi. Materiallar sig‘imi qancha past bo‘lsa, moddiy boyliklarning samaradorligi shuncha yuqoriligini bildiradi.
15-rasmda ham korxona materiallar sig‘imi yildan yilga kamayganligini ko‘rishimiz mumkin. Bu esa samaradorlik darajasi ortganligini bildiradi.
Moddiy resurslar rentabelligi sarf bo‘lgan moddiy xarajatlarning har bir so‘mi hisobiga olingan foyda summasini bildiradi.
Moddiy resurslar rentabelligini aniqlash uchun mahsulot sotishdan olingan foyda summasini sarf bo‘lgan moddiy resurslarning jami summasiga bo‘lmoq kerak:
2020=43658836/11708565=3.7
2021=43533101/10705168=4.06
2022=45602220/8252360=5.5
bu yerda:
KMR – moddiy resurslar rentabelligi koeffitsiyenti;
YAF – mahsulotni sotishdan olingan yalpi foyda;
MX – sarf bo‘lgan moddiy resurslar hajmi.
16-rasm. Moddiy (materiallar) rentabilligi diagrammasi.27 Moddiy resurslar rentabelligi iste’mol qilingan moddiy resurslardan foydalanish samaradorligini ifodalovchi asosiy umumlashtiruvchi ko‘rsatkichlardan biridir.
Bu koeffitsiyent qancha yuqori bo‘lsa, moddiy sarflardan foydalanish darajasi ham shuncha yuqori bo‘ladi, demak, samaradorlik darajasi oshadi. Boshqacha aytganda, bir so‘mlik moddiy xarajat hisobiga olingan foyda oshgan sayin, xo‘jalikni moliyaviy ahvoli ham mustahkamlanib boradi.
Yuqoridagi formuladan ham ko‘rinib turibdiki, moddiy sarflardan foydalanish darajasi yildan yilga ortgan. Bu o‘z navbatida moddiy boyliklarning samaradorlik darajasining ortishiga olib kelgan
Umumiy xilosa qiladigan bo‘lsak, korxona moddiy boyliklardan samarali foydalanish darajasi yuqori bo‘lgan. Buni yuqoridagi jadvallar orqali ham isbotlab berdik.
