Kokanduni uz

Foydalanilgan adabiyotlar rо‘yxati
: 
1.
Shoumarov «. B., Mamedov K. “Aqli zaif aqli zaiflikning og‘ir darajasidagi bolalar 
psixologiyasi”. Toshkent: “О‘qituvchi”, 1998.
2.
Nurkeldiyeva. D.A. Pedagogik-
psixologik diagnostika Toshkent “VNESHINVESTROM” 
2019 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

767
www.
kokanduni.uz 
UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA RUHIY RIVOJLANISHI SUSTLASHGAN O‘QUVCHILAR 
BILAN OLIB BORILADIGAN RIVOJLANTIRUVCHI KORREKTSION ISHLAR 
 
M.Isakova
Qo’qon
 universiteti talabasi,
N.Q.Аbidova
 
Qo‘qon
 universiteti dotsenti 
Pedagogika fanlari 
bo‘
yicha falsafa doktori (PhD) 
 
Annotatsiya: 
Maqolada
 
ruhiy rivojlanishi sustlashgan o‘quvchilar
 
uning jamiyatga va 
maxsus ehtiyojli bolalar uchun imkoniyatlar haqida yoritilgan. Jamiyatda Imkoniyati 
cheklangan bolalarga nisbatan yanglish fikr va munosabatlar bildirilgan. Integratsiyalashgan 
ta’lim haqida ma’lumot berilgan.
Kalit 
so‘zlar:
ruhiy rivojlanishi sustlashgan o‘quvchilar
, reabilitatsiya, funksional, 
huquq, uzviylik, fikr, dialektik, uzviylik
 
Rivojlanishning orqada qolishi, susayishi deganda, ruhiy rivojlanishning bola yoshiga 
to‘o‘ri kelmasligi tushuniladi. Bunday nomutanosiblik o‘z vaqtida tashkil etilgan, mos keluvchi 
adekvat yordam natijasida bartaraf etilishi mumkin. 
Bunday hol bolaarda maktab ta’limiga tayyorlik darajasining shakllanmaganligida 
ko‘riladi. Ta’limga tayyorgarlik o‘z ichiga jismoniy, fiziologik, ruhiy va pedagogik 
shakllanishlarni oladi. 
Ruhiy tayorgarlik boshqa turlardan ajralib tura
di va u quyidagi ko‘rsatkichlarni oladi:
1.
Tashqi dunyo haqida bolalardagi bilim va tasavvurlar darajasi; 
2.
Aqliy harakatlar, jarayonlar, malakalar; 
3.
Nutq taraqqiyoti, yetarli luo‘at boyligiga ega bo‘lishi, boo‘liqli, ma’
noli, monologik 
nutq elementlari; 
4.
Ma’lum
qiziqish va intilishlarda namoyon bo‘ladigan bilish aktivligi;
5.
O‘z xulqini boshqara bilish, o‘z irodasiga bo‘ysindira olish.
Ruhiy rivojlanishi susaygan bolalar maktab ta’limiga tayyorgarligida, yuqoridagi bar
cha 
me’zonlar bo‘yicha tayyor bo‘lmaydilar.
Bunday bolalarning tashqi olam, ijtimoiy muhit haqidagi bilimlar boyligi juda ham 
yuzaki, kambao‘al bo‘ladi. Ular buyumlarning xususiyatlari, sifatlari haqida, hatto ularni 
ko‘rgan bo‘lsalar ham, gapirib bera olm
aydilar. Ularda aqliy jarayonlar yetarli 
shakllanmaganligi sababli, buyumlarning belgilarini umumlashtra olmaydilar. Nutq aktivligi 
past, luo‘ati kambao‘al, ularning jumlalari sodda, gaplarning grammatik tuzilishi to‘la 
bo‘lmaydi. O‘quv faoliyatiga qiziqishlari sezilmaydi. Ko‘proq o‘yin qiziqishlari u
stunlik qiladi. 
O‘zlarini boshqarish birmuncha buzilgan. Shular natijasida bolalar o‘qituvchining talablariga 
qiyin bo‘ysunadilar. Kun tartibini bajarish, ularda ma’lum qiyinchiliklar tuo‘diradi. Markaziy 
nerv sistemasi funksional holatlarining zaifligi natijasida kelib chiqadigan tez charchash, 
diqqatlarning bo‘linib turishi oqibatida ulardagi ta’limga tayyor emaslikni yanada 
chuqurlashtiradi. Oqibatda ular ommaviy maktab sharoitida ularga ko‘rsatilgan individu
al 
yordamdan unumli foydalana olmaydilar. 
Korr
eksion rivojlantirish, to‘o‘irlash ta’limi jarayonida bola taraqqiyotidagi notekislikni, 
uning tuzilishi aniqlash, har bir bola bilan individual ish dasutri tuzishga yordam beradi. 
Shuning uchun diagnostika vaqtida bolalar bilimlaridagi asosiy kamchiliklarni aniqlab 
qolmasdan, balki ulardagi aqliy jarayonlardan foydalana olish, uquvchanlik darajalarini ham 
aniqlash va e’tiborga olish kerak. 
Ruhiy rivojlanishning susayish sababalari va klinik xarakteristikasi.

---

768