MahirəNərimanqızı

tələbat sahəsinin öyrənilməsi
mühüm 
əhəmiyyətə malikdir. Çox vaxt Ģagirdin davranıĢındakı bu və 
ya digər cəhət onun tələbatı ilə bağlı olur. Bir motiv kimi 
tələbatlar Ģagirdin davranıĢını Ģərtləndirir. Buradan tərbiyə 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
280 
280 
prosesində psixoloji cəhətdən diqqəti cəlb edən və nəzərə alın-
ması zəruri olan bir tələb-Ģagirdin davranıĢına qiymət 
verərkən onun motivini müəyyənləĢdirmək tələbi meydana 
çıxır. Psixoloji tədqiqatlar sübut etmiĢdir ki, motivdən asılı 
olaraq eyni fəaliyyət nəticəsində Ģagirdlərdə müxtəlif əxlaqi 
keyfiyyətlər formalaĢa bilər. 
Bu cəhəti nəzərə alaraq psixoloji ədəbiyyatda belə bir 
müddəa irəli sürülür ki, tərbiyə iĢində baĢlıca cəhət düzgün 
davranıĢ motivlərinin yaranmasına, əməli iĢdə əsas 
tutulmasına və bütün oxĢar situasiyalarda Ģagirdin eyni 
dərəcədə əxlaqi davranmasına nail olmaqdır. 
Tərbiyə prosesində müvəffəqiyyət qazanmaq üçün 
tərbiyəvi tədbirin tətbiq edildiyi konkret Ģəraitin nəzərə 
alınması da həlledici əhəmiyyətə malikdir. Adətən, konkret 
Ģərait nəzərə alınmadan tətbiq olunan Ģablon tərbiyəvi tədbir 
istənilən nəticəni vermir, bəzən hətta mənfi təsir göstərir. 
Tərbiyəvi tədbir o zaman daha səmərəli rol oynayır ki, burada 
müəllimin pedaqoji təxəyyülü iĢtirak etsin. Belə olduqda 
müəllim konkret Ģəraitdən asılı olaraq tətbiq etdiyi tədbirin nə 
kimi nəticə verəcəyini qabaqcadan görə bilir. Ona görə də 
daha səmərəli, Ģəraitə daha uyğun tərbiyəvi tədbirin həyata 
keçirilməsi mümkün olur. 
Bununla əlaqədar olaraq tərbiyə iĢini düzgün təĢkil 
etmək üçün “ĠnkiĢafın sosial Ģəraitinin” (L.S.Vıqotski) nəzərə 
alınması da zəruridir. Bunun üçün tərbiyəçi birinci növbədə öz 
Ģagirdlərinin inkiĢafının sosial Ģəraitini aĢkara çıxarmalı, 
tərbiyə iĢini ona uyğunlaĢdırmalıdır. 
Tərbiyəçi uĢağın inkiĢafının sosial Ģəraitini öyrənmək 
üçün ilk növbədə onun yaĢadığı obyektiv Ģəraitlər sistemini, 
digər tərəfdən onun həmin Ģəraitə münasibətinin xarakterini 
aĢkara çıxarmalı və təhlil etməlidir. Bu ona görə zəruridir ki, 
həyat Ģəraiti Ģagird Ģəxsiyyətinin formalaĢmasını bilavasitə, 
avtomatik olaraq birbaĢa təyin etmir, o, uĢağın həmin Ģəraitdə 
hansı qarĢılıqlı münasibətdə, qarĢılıqlı təsir prosesində olma-
sından asılıdır. 

---