Mamleketlik universiteti jumanov m. A

4-baptin tiykargi juwmaqlan
- tiri zat ham suw ortahgi bir - birine turaqli tasir etip turadi. 
Teniz, okean, darya ham koller suwlan biologiyaliq almasimp 
turadi. Suwdin biologiyaliq toliq almasimwina en keminde 2 mln. 
jil kerek;
- suw ozine say bir qansha ximiyaliq ham biologiyaliq 
qasiyetlerge iye bolip, tiri organizmlerdin tirishiliginde lilken 
ahmiyetke iye;
- ekologiyahq koz qarastan suw ozine tan ham almastmp 
bolmaytugin suyiqliq bolip, ol fotosintez processinde ajiralip 
shigatugin gaz siyaqli kislorodtin tiykargi deregi ham fotosintetik 
reakciyada jumsalatugm vodorod ionlanmn donori esaplanadi;
i6 i

---

- suwdm abiotikaliq faktorlarina - temperatura, jaqtiliq 
otkiziw qabileti, duzlar mugdan, qattiligi, jumsaqhgi, timqligi 
ham 
basqa 
faktorlar 
kiredi. 
Solardm 
ishinde 
suwdin 
temperaturaliq rejimi basqa ortaliq temperaturalannan uluwma 
panq qiladi;
- suwda jasawshi haywanlar ushm jaqtiliq deregi - bul 
quyash radiaciyasi, aydan tiisetugm nurlar ham gidrobiontlardm 
biolyuminescenciyasi esaplanadi;
- suw ortahgmda jasawshi organizmler gidrobiontlar dep 
atalip olar bir neshe ekologiyaliq toparlarga - plankton, nekton, 
bentos, perifiton, neystonlarga bolinedi.
Qadagalaw ushin sorawlar
1. Suw-jasaw ortaligi sipatmda qanday ahmiyetke iye?
2. Qaysi jerde tirishiliksiz suw ortaliqlari bar?
3. Gidrosferada suwdin bolistiriliwin tiisindirip berin.
4. Suwdin ximiyaliq ham biologiyaliq qasiyetlerin aytip 
beriri.
5. Suwdm abiotikaliq faktorlarmma neler kiredi?
6
. Suw temperaturasmin organizmlerge tasirin tiisindirip 
berin.
7. Dunya kolleri suw cirkulyaciyasi boymsha qanday 
toparlarga iye?
8
. Suwdin jaqtiliq sharayati ham erigen gazlerge sipatlama 
berin.
9. Gidrobiontlardm ekologiyaliq toparlanna sipatlama berin.
10. Gidrobiontlardm vertikal ham gorizantal tarqaliwm 
tiisindirip berin.
162

---