|
m terenlikke shekem bolip otedi,
turaqli zonada topiraq qatlami
1ekologiya. jumanov m.a (2)
6
m terenlikke shekem bolip otedi,
turaqli zonada topiraq qatlami
1
m qahnliq atirapmda.
Topiraq qatlamlan
5
ke bolinedi, yagmy:
1) oli organikaliq
qatlam
(osimlik japiragi, shaqasi, topiraqtm organizmler
tarqalgan qatlami); 2)
Gumus
qatlam-shirigen organikaliq zatlar,
mineral komponentler menen aralasqan qatlam; 3)
Mineral
ionlar juwilip ketetugin qatlam.
Bul qatlamda osimlik tamirlan
jaylasqan. Bul jerdegi mineral zatlar suwda erigen ham osimlikler
qabillawga qolay halda boladi; 4)
Kem organikaliq material
tutiwshi qatlam.
Bul qatlamda joqargi qatlamnan juwilip tusken
ionlar toplamwi mumkin; 5)
En tomengi, kem jemiriletugm
qatlam
bolip, oli materik jmislarga uqsap ketedi.
Topiraqtin tomengi qatlamlarma lqlim tasir qilmaydi, balkim
tomengi oli materik jmislarmm tasiri kusheyip baradi. Ondagi
mineral zatlardin joqargi qatlaminan tomenge yamasa tomennen
joqariga hareket qilip tunwi topiraq payda boliwmdagi processti
quramalastiradi.
Taw jmislari kop martelep tomen temperaturada muzlaydi.
Onm jariqlannda payda bolgan muzlar eriydi. Waqit otiwi menen
taw jmisi suw, samal, jaqtiliq, temperatura siyaqli ekologiyahq
faktorlar tasirinde jemiriledi ham aste-aqirm topiraq payda boladi.
5.1. Topiraqtin ekologiyahq ahmiyeti
Topiraqtm fizikaliq qasiyetlerine onin mexanikahq qurami,
bolekshelerinin lilken kishiligi, gewekligi, suw otkiziwshenligi,
hawa almasmiwi, jaqtiliqtm joqligi, harekettin az amplitudada
ozgeriwi kiredi. Topiraqtm tiykargi korsetkishlerine onin
mexanikahq qurami, yagniy har-qiyh ulkenliktegi bolekshelerdin
salistirmali mugdan kiredi.
Topiraqtm duzilisinde oni payda qihwshi boleksheler ulken
ahmiyetke iye. Topiraq komponentleri tomendegishe pariqlanadi:
Dostları ilə paylaş: |
|
|