Mamleketlik universiteti jumanov m. A

1
) ulken boleksheli qum - 
0
,
2
-
2,0
mm
2
) mayda boleksheli qum - 
0,2
mm
-20
mk
3) qum topiraq - 2-20 mk
4) mineral kolloidlar - 2 mk dan kishi;
5) 2 mm den lilken komponentler.
166

---

Topiraqtm fizikaliq duzilisi ulken ahmiyetke iye. Topiraq 
boleksheli bolsa onin duzilisi jaqsi, onda igalliq, hawa jaqsi 
saqlanadi: may da boleksheli topiraqqa igalliq ham hawanm otiwi 
qiyin boladi, sebebi gewekligi kem boleksheler bir-birine tigiz 
turadi. Adette topiraqtin tigizligi 2,4-2,5 g/sm
2
qa ten.
Topiraqtm duzilisi 
har-qiyli boladi. Sol qatarda tabiyiy 
sharayatta qurgaq topiraqtin kolemi 0,9 dan 1,8 g/sm
3
ga ten. 
Mayda qum-topiraqta gewekleri kem topiraqlardin tigizligi joqari 
boladi. Awdanlgan awil xojaliq jerlerindegi qum topiraqlardin 
tigizligi 
1
,
0
-
1,2
g/sm
3
bolsa, awil xojaliq texnikalan joqari 
natiyjesinde topiraqtin tigizligi 1,35-1,55 g/sm
3
qa shekem 
koteriledi ham onm ekologiyaliq ahmiyeti paseyedi.Topiraq 
qurgaq halinda tigizlassa, boleksheler maydalasadi, gewekler 
kishireyedi ham kemeyedi, suwdin otiwi qiyinlasadi, hawa kem 
boladi.
5.2. Topiraqtm igalliq qasiyetleri
Har qanday topiraq qatti, suyiq ham gaz siyaqli bolimlerden 
ibarat boladi. Onm suyiq bolimi suwdan (topiraq eritpesinen) 
ibarat bolip, usi suyiqliq topiraq gewekleri 
a r a s m d a
jaylasqan ham 
topiraq boleksheleri suyiqliq penen toyingan boladi.
Topiraqtagi lgalliqtm tiykargi derekleri - atmosfera ham jer 
asti suwlan (3-5 m terenlikte) osimlik tamirlann igalliq penen 
tamiyinleydi.
Topiraqtagi suw turli halatlarda boliwi mumkin, yagniy: 1) 
kristallangan igalliq; 2) qatti igalliq; 3) puw halmdagi igalliq; 4) 
baylangan igalliq boladi. Topiraqta ushiraytugm igalliqlar ishinde