Ma’ruza mavzulari
TA’LIM JARAYONIDA ANIMATSIYALARDAN FOYDALANISH VA
Yüklə 2,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tayanch tushunchalar
|
1.5. TA’LIM JARAYONIDA ANIMATSIYALARDAN FOYDALANISH VA
ULARNING AFZALLIKLARI. Reja: 1. Ta’lim jarayonida animatsiyalardan foydalanish. 2. Ta’lim jarayonida animatsiyalarning afzalliklari. 3. Macromedia Flash dasturi va uning imkoniyatlari. 4. Macromedia Flash dasturining uskunalari. 5. Macromedia Flash dasturida animatsiya yaratish. Tayanch tushunchalar: axborot tizimlarini loyihalashni tashkillashtirish; umumiy yondashuvlar; loyihalash bosqichlari. 35 Multimediani ta'limda qo‘llashning asosiy afzalliklari. Talab darajasida to‘g‘ri ishlab chiqilgan multimedia materiallari matnli axborotga qaraganda birmuncha ilg‘or usul bo‘lib, o‘quvchilarda aniq va samarali mental model (tasavvur) shakllanishiga yordam beradi. O‘tkazilgan kompleks tadqiqot natijalariga ko‘ra (Shephard – Shepard) to‘g‘ri ishlab chiqilgan multimedia materiallarining afzalliklari quyidagilardan iborat: 1. Muqobil istiqbollar 2. Faol ishtirok 3. Tezkor ta'lim olish 4. Bilimlarni xotirada saqlash va qo‘llay olish 5. Muammolarni yechish va qaror qabul qilish ko‘nikamalari 6. Tizimli ravishda tushuna borish 7. YUqori darajadagi tafakkur 8. Mustaqillik va e'tiborlilik 9. Axborotlar ketma-ketligi va tezligini (temp) boshqarish 10. Qo‘llab-quvvatlash axborotlaridan foydalanish imkoniyatlari Matn va videoning onlayn usulidagi trening jarayonida birga ishlatilishi. Multimedia materiallarining potensial afzalliklari haqida Meyer (Mayer) ham aytib o‘tgan. Tinglovchiga video va audio axborotlarni qabul qilish imkoniyatini yaratgan holda, alohida olingan ushbu imkoniyatlarning har biridan ham ko‘ra multimedianing ma'lum ustunligi mavjud. Ushbu ikkita axborotni qabul qilish kanallarining bir-biridan keskin farq qilishiga qaramasdan, ularning multimediadagi kombinatsiyasi juda ham muvaffaqiyatli chiqqan, chunki bunda ikkala tizimning ham afzalliklaridan samarali foydalaniladi. Matn va grafika o‘rtasidagi aloqalar mavzuni chuqurroq tushunishga va mental model (tasavvur)ning yaxshiroq shakllanishiga keng imkoniyatlar yaratadi. Learning Peaks firmasi tomonidan ishlab chiqilgan, sotuv bo‘yicha onlayn usulidagi trening ekrani ko‘rsatilgan. Ushbu misolda ekranning o‘ng tarafidagi matnda, videoda ko‘rsatilayotgan jarayonga qisqacha sharh berib o‘tilgan. Multimedianing samaralilik prinsiplariga ko‘ra (Meyer bo‘yicha), ta'limning muvaffaqiyatliligini oshirish uchun tasvir va sharhlovchi matn bir-biriga yonma-yon joylashgan bo‘lishi zarur. O‘quvchilarni (o‘quv jarayonini) boshqarish (vazifa uchun vaqt, o‘zaro faollik, navigatsiya) Motivatsiya (tashqi, ichki). O‘qitish stili (yo‘zaki/chuqur, tashqi omillarga bog‘liq/tashqi omillarga bog‘liq emas, faol/sust, vizual/verbal, “Kolb”ning 4 stili). Kognitiv jalb etish. Salohiyat (umumiy, spetsifik) Refleksiya. 36 Ushbu model ishlab chiqaruvchilarga qaysi omillar multimedianing ta'lim jarayoni uchun u yoki bu darajada samarali bo‘lishini hisobga olishda yordam beradi. Layo (Liao)ning meta-tahlili multimedia resurslarisiz o‘qitish natijalarining to‘laqonli bo‘lmasligi va ushbu nomukammallik modelning ko‘pgina omillari bo‘yicha yo‘z berishi mumkinligini ko‘rsatdi. Multimedia resurslarining samaraliligiga Xede va Xede modelida keltirilgan omillardan har qaysisining ta'sir etishi mumkinligi bois, Layoning xulosalari umumiy pedagogik dizaynning qanchalik muhimligini ko‘rsatmoqda. Ta'kidlash mumkinki, multimedia resurslari ta'lim jarayoniga juda ham ijobiy ta'sir ko‘rsatadi, lekin ushbu resurslarni yaratishga e'tibor bilan yondashish zarur. Ta'lim jarayonida multimedia qanday ishlaydi? Samarali ishlab chiqilgan ta'lim muhiti (shu jumladan, multimediali ta'lim muhiti) quyidagi 4 ta elementni o‘z ichiga qamrab oladi: 1. Axborotlarni aks ettirish. 2. Ishni nimadan boshlash va qanday davom ettirish bo‘yicha qo‘llanma. 3. Tushunish va xotirada saqlab qolish uchun mashqlar. 4. O‘tilganlarni takrorlash yoki keyingi bosqich (qadam)ga o‘tish zarurligini aniqlash uchun o‘zini baholash. Ushbu to‘rtta element elektron o‘quv resurslaridan foydalangan holdagi ta'limda yoki an'anaviy ta'lim turlari bilan bo‘lgan kombinatsiyalarda ishlatilishi mumkin. Elementlarning barchasini multimediasiz ishlatish mumkinligiga qaramasdan, multimediada ushbu elementlardan foydalanish ularni yanada samaraliroq va muhimroq qiladi. Meyerning tadqiqotlaridan ma'lumotlarni keltirishdan maqsad, agar quyidagi prinsiplarga rioya qilinsa, axborotlarni xotirada saqlab qolishga va o‘zatishga multimedia qanday ta'sir etishini ko‘rsatishdir. Ushbu prinsiplar o‘z avvalini ishchi xotiraning chegaralanganligi haqidagi fikrlar va o‘zoq muddatli xotirada kodlash prinsiplari to‘g‘risidagi ilm-fan tasavvurlaridan boshlagan. Ta'lim jarayonida ekrandagi animatsiyaning matn bilan izohlanishidan ko‘ra suxandon ovozi bilan sharhlanishi yaxshiroqdirTa'lim jarayonida ekrandagi animatsiyaning ham suxandon ovozi, ham matn bilan izohlanishidan ko‘ra faqat suxandon ovozi bilan sharhlanishi yaxshiroq. Hususiy farqlari Ushbu tamoyillarning samarasi o‘quvchilarga yuqori darajadagi bilimlarni berishdan ko‘ra boshlang‘ich bilimlarni berishda hamda hududiy jihatdan bir- biriga yaqin joylashgan hudud o‘quvchilaridan ko‘ra bir-biridan juda ham olisda joylashgan o‘quvchilarni o‘qitishda sezilarli darajada namoyon bo‘ladi. 1-jadval: Meyer bo‘yicha multimedianing samaraliligi tamoyillari. 37 Multimedia dasturlari orqali o‘qitish o‘quv materialining mazmuniy komponentlarini keng ko‘lamda tizimga keltirishga ko‘maklashadi, ta'lim oluvchilarga ta'limning to‘liq yoki qisqartirilgan variantlarini erkin tanlash va o‘tish imkonini beradi. Ta'lim vositalarining yangi shakli nafaqat muloqot, axborotlarni o‘zatish uchun yangi imkoniyatlarning vujudga kelishiga, balki an'anaviy ta'lim va ma'lum ommaviy axborot vositalari bilan taqqoslaganda zamonaviy madaniyatda o‘zgacha o‘rin olgan yangi muammolarning, yechimlarning, yangi kesishish nuqtalarining vujudga kelishi uchun ham imkoniyatlar yaratadi. Pedagogika fani tajribalari va amaliyotining shaxsga yo‘naltirilgan ta'lim modeliga diqqati ko‘p jihatdan ilmiy qarashlari markazida insonga urg‘u beriluvchi falsafiy qarashlar taraqqiyoti bilan bog‘langan. Shaxsga yo‘naltirilgan ta'lim shunday ta'limki, u: • Ta'lim oluvchiga yo‘naltirilgan va unga ta'lim jarayonining eng asosiy qadriyati sifatida e'tibor qaratilgan; • Ta'lim oluvchining shaxsiy sifatlarini namoyon qilishga va shakllantirishga, tafakkurini rivojlantirishga, uning ijodkor, faol va tashabbuskor shaxs sifatida yetilishiga, o‘rganishga bo‘lgan va ma'naviy ehtiyojlarini qoniqtirishga; ularning zehnini, kommunikativ va ijtimoiy qobiliyatlarini, o‘zini o‘zi kamol toptirish va o‘z ustida ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan sharoitlarni yaratishga ko‘maklashadi; • yangi ijtimoiy sharoitlarga moslashuvchanlik, yangi ixtisos olishga va bilimlarni mustaqil o‘zlashtirishga qobiliyatli mutaxassislarga bo‘lgan jamiyat ehtiyojlarini ta'minlashga yo‘naltirilgan. Multimedia vositalarini ta'limda qo‘llash quyidagilarga imkoniyat yaratadi: • ta'limning gumanizatsiyalashuvini ta'minlash; • o‘quv jarayonining samaradorligini oshirish; • ta'lim oluvchining shaxsiy fazilatlarini rivojlantirish (o‘zlashtirganlik, bilimga chanqoqlik, mustaqil ta'lim olish, o‘zini o‘zi tarbiyalash, o‘zini o‘zi kamol toptirishga qaratilgan qobiliyatlilik, ijodiy qobiliyatlari, olgan bilimlarini amaliyotga qo‘llay olishi, o‘rganishga bo‘lgan qiziqishi, mehnatga bo‘lgan munosabati); • ta'lim oluvchining kommunikativ va ijtimoiy qobiliyatlarini rivojlantirish; • kompyuter vositalari va axborot elektron ta'lim resurslari yordamida har bir shaxsning alohida (individual) ta'lim olishi hisobiga ochiq va masofaviy ta'limni individuallashtirish va differensiyalash imkoniyatlari sezilarli darajada kengayadi; • ta'lim oluvchiga faol bilim oluvchi sub'yekt sifatida qarash, uning qadr- qimmatini tan olish; 38 • ta'lim oluvchining shaxsiy tajribasi va individual xususiyatlarini hisobga olish; • mustaqil o‘quv faoliyatini olib borish, bunda ta'lim oluvchi mustaqil o‘qib va rivojlanib boradi; • ta'lim oluvchilarda, o‘zlarining kasbiy vazifalarini muvaffaqiyatli bajarish uchun hozirgi tez o‘zgaruvchan ijtimoiy sharoitlarga moslashuviga yordam beradigan zamonaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalanish ko‘nikmalarini hosil qilish. Multimedia vositalari yordamida shaxsga yo‘naltirilgan ta'limni amalga oshirish jarayoni zamonaviy, ko‘ptarmoqli, predmetga yo‘naltirilgan multimediali o‘quv vositalarini ishlab chiqishni va foydalanishni talab etadi. Ular tarkibiga keng ma'lumotlar bazasi, ta'lim yo‘nalishi bo‘yicha bilimlar bazasi, sun'iy intellekt tizimlari, ekspert-o‘rgatuvchi tizimlar, o‘rganilayotgan jarayon va hodisalarning matematik modelini yaratish imkoniyati bo‘lgan laboratoriya amaliyotlari kiradi. Ta'lim oluvchilarning individual xususiyatlarini hisobga olish va ularning manfaatdorligini (motivatsiyasini) oshirishga ko‘maklashish imkoniyatlariga ko‘ra, shuningdek, har xil turdagi multimediali o‘quv axborotlarining uyg‘unlashuvi, interfaollik, moslashuvchanlik sifatlariga ko‘ra multimedia foydali va mahsuldor ta'lim texnologiyasi hisoblanadi. Interfaollikning ta'minlanishi axborotlarni taqdim etishning boshqa vositalari bilan taqqoslaganda raqamli multimedianing muhim yutuqlaridan hisoblanadi. Interfaollik ta'lim oluvchining ehtiyojlariga mos ravishda tegishli axborotlarni taqdim etishni nazarda tutadi. Interfaollik ma'lum bir darajada axborotlarni taqdim etishni boshqarish imkonini beradi: ta'lim oluvchilar dasturda belgilangan sozlovlarni individual tarzda o‘zgartirishi, natijalarini o‘rganishi, foydalanuvchining muayyan xohishi haqidagi dastur so‘roviga javob berishi, materiallarni taqdim etish tezligini hamda takrorlashlar sonini belgilashi mumkin. Lekin multimediadan foydalanishda bir qator jihatlarni e'tiborga olish muhim. Multimediada taqdim etilayotgan o‘quv materiallari tushunish uchun qulay bo‘lishi, zamonaviy axborotlar va qulay vositalar orqali taqdim etilishi talab qilinadi. Multimedia texnologiyalarining barcha imkoniyatlarini to‘liq ochib berish va ulardan samarali foydalanish uchun ta'lim oluvchilarga salohiyatli (kompetentli) o‘qituvchining ko‘magi zarur bo‘ladi. Darsliklardan foydalanilgandagi singari, multimedia vositalarini qo‘llashda ham ta'lim strategiyasi ta'lim jarayonida o‘qituvchi nafaqat axborotlarni taqdim etish, balki ta'lim oluvchilarga ko‘maklashish, qo‘llab-quvvatlash va jarayonni boshqarib borish bilan shug‘ullangandagina mazmunan boyitilishi mumkin. 39 Odatda, chiroyli tasvirlar yoki animatsiyalar bilan boyitilgan taqdimotlar oddiy ko‘rinishdagi matnlarga qaraganda ancha jozibali chiqadi va ular taqdim etilayotgan materiallarni to‘ldirgan holda zaruriy emotsional darajani ta'minlab turishi mumkin. Multimedia vositalari har xil ta'lim yo‘nalishlari (stillari) uyg‘unligida qo‘llanilishi va ta'lim olish hamda bilimlarni qabul qilishning turli ruhiy va yoshga doir hususiyatlariga ega bo‘lgan shaxslar tomonidan foydalanilishi mumkin: ayrim ta'lim oluvchilar bevosita o‘qish orqali, ba'zilari esa eshitib idrok etish, boshqalari esa (videofilmlarni) ko‘rish orqali ta'lim olishni va bilimlarni o‘zlashtirishni xush ko‘radilar.Interfaol multimedia texnologiyalari akademik ehtiyojga ega bo‘lgan ta'lim oluvchiga noan'anaviy qulaylik tug‘diradi. Xususan, eshitish sezgisida defekti bor ta'lim oluvchilarda fonologik malakalar va o‘qish malakalari o‘sishiga, shuningdek, ularning axborotlarni vizual o‘zlashtirishlarini ta'minlaydi. Nutqi va jismoniy imkoniyati cheklanganlarda esa vositalardan ularning individual ehtiyojlaridan kelib chiqib foydalanishga imkon beradi. Multimedia vositalari ta'lim berishning samarali va istiqbolli quroli (instrumentlari) bo‘lib, u o‘qituvchiga an'anaviy ma'lumotlar manbaidan ko‘ra keng ko‘lamdagi ma'lumotlar massivini taqdim etish; ko‘rgazmali va uyg‘unlashgan holda nafaqat matn, grafiklar, sxemalar, balki ovoz, animatsiyalar, video va boshqalardan foydalanish; axborot turlarini ta'lim oluvchilarning qabul qilish (idrok etish) darajasi va mantiqiy o‘rganishiga mos ravishda ketma-ketlikda tanlab olish imkoniyatini yaratadi. Multimedia vositalarini ta'limda qo‘llashning asosiy muammolari va kamchiliklari. Ta'limda multimedia vositalaridan foydalanishning umumiy bo‘lgan birmuncha salbiy taraflari ham mavjud. Ular jumlasiga diqqatning bo‘linishi, materiallarni yaratishdagi murakkabliklar, vaqtning ko‘proq talab etilishi, dasturiy ta'minot va texnika vositalarini sozlash va foydalanishda vujudga keladigan muammolar, axborotlarni kompyuter ekranidan o‘qish jarayonidagi qiyinchiliklar va boshqa jihatlar kiradi. Diqqatning bo‘linishi. Axborotlarni taqdim etishning murakkab usullaridan foydalanish aksariyat hollarda har xil nomutanosibliklar tufayli ta'lim oluvchilar diqqatini o‘rganilayotgan asosiy mavzudan chalg‘itishi mumkin. Multimedia vositalarida taqdim etilayotgan katta hajmdagi ma'lumotlar, turli havola (ssыlka) va shu kabilar dars jarayonida o‘quvchi diqqatini bo‘lishi mumkin. O‘quv materiallarini yaratishdagi murakkabliklar. Multimedia vositalarining audio, video, grafik va boshqa elementlarini yaratish an'anaviy matn ko‘rinishidagi materiallarni yaratishdan ancha murakkab. Vaqtning ko‘proq talab etilishi. Multimediali materiallarni mustaqil ravishda yaratish singari multimediadan ta'lim oluvchi sifatida foydalanish ham birmuncha ko‘proq vaqt sarflanishini talab etadi. 40 Ayniqsa, multimediali ta'lim vositalarini yaratish uchun ko‘p vaqt va diqqat kerak bo‘ladi. Dasturiy ta'minot va texnika vositalarini sozlash va foydalanishda vujudga keladigan muammolar. Multimediali ta'lim vositalaridan samarali foydalanishni ta'minlash uchun dasturiy ta'minot va texnika vositalari talab darajasida sozlangan bo‘lishi zurur. Bunda multimediali ta'lim materiallarini taqdim etish jarayoni matnlarni tahrirlash va aks ettirishning oddiy vositalariga qaraganda yanada yuqori sifat va keng imkoniyatlar talab etadi. Axborotlarni kompyuter ekranidan o‘qish jarayonidagi qiyinchiliklar. Kompyuter ekranidan axborotlarni o‘qish qog‘ozga chop etilgan axborotlarni o‘qishga qaraganda noqulayroq. To‘liq o‘qib chiqishni talab etadigan katta hajmdagi matnli axborotlarni, shuningdek, gazeta, kitob va jurnallarni qog‘ozda chop etilgan variantda o‘qish birmuncha qulay. Aksariyat hollarda multimedia vositalarida zarur axborotlarni topish va uni qog‘ozga chop etib olish uchun ma'lumotlarni qidirish quroli taqdim etiladi. Flash texnologiyasiga - ShockWave Flash (SWF) formatli vektorli grafikdan foydalanishga asoslangan texnologiyadir. Bu format eng samarali grafik formatlardan bo‘lmasada, SWF formati foydalanuvchilarga grafik imkoniyatlari cheklanmagan grafiklar bilan ishlovchi vositalar va natijani Web- brouzerlarda, kerakli muxarrirlarda foydalanish imkoniyatilari mavjud. Flash texnologiyasining imkoniyatlardan yana biri -bu uning moslashuvchanligidir, ya‟ni bu format barcha platformalarda (MacOS tizimli Macintosh kompyuterlari yoki Windows tizimli kompyuterlarida) ishlatilishi mumkin.Yana bir qulay imkoniyati uning yordamida yaratilgan tasvirlar nafaqat animatsiyali bo‘lishi, balki interfaol elementlar va tovush bilan boyitilishi hamda dasturlash orqali boshqarilishi mumkin. Flashtexnologiyasining mosalashuvchanlik va interfaol multimediya dasturlar yaratish imkoniyati ko‘pchilik Web-dizaynerlar o‘rtasidagi bahslarga sabab bo‘lib, uni mashhurligini oshishiga imkoniyat berdi. Shuning uchun bu texnologiyaning yaratilishi bilan bir vaqtda Macromedia kompaniyasi tomonidan ikki asosiy web- brouzerlari, Internet Explorer va Netscape Communicatorlar uchun elementlar Plug-In yaratildi. Bu esa, o‘z navbatida Flash texnologiyasini Internetda yana ham keng tarqalishiga olib keldi. Natijada ushbu web-brouzerlar yaratuvchilari swfformatini o‘z dasturlarini asosiy formatlar bazasiga qabul qildi. Bunday usulni boshqa yirik dasturiy ta‟minot yaratuvchilar (masalan, Adobe firmasi) ham qo‘llay boshladi. Macromedia kompaniyasi swf formatini juda oddiy va qulay uskunalar bilan ta’minlaganligi bu formatdan ko‘p muxlislarning foydalanishiga olib keldi. Shuni aytish kerakki, hozirgi vaqtda ushbu uskunalarni bir qancha to‘liq to‘plamlari ham mavjud. Ushbu uskunalarni bir turi Macromedia Director Shockwave Studio- multimediya taqdimotlarni yaratish, Macromedia FreeHand va Macromedia Fireworks- grafik tasvirlar muharriri,Macromedia Authorware va 41 Macromedia CourseBuilder- interfaol o‘rgatuvchi kurslarni yaratish muharriri va boshqalarni misol qilib olish mumkin. Web-sahifa yaratuvchilar orasida eng ko‘p ishlatiladigani bu Macromedia Flash dasturidir, chunkiushbu dastur ixtiyoriy Web- sahifaga mashhurlik olib keluvchi banner va animatsiya, interfaol lavhalar yaratish imkonini beardi. Balki shuning uchundir swf formatini oddiy qilib Flash deb atalish odatga kirib kolgan. Flash texnologiyalar tarkibining elementlari: • vektorli grafika; • animatsiyani bir qancha usullarda ishlash; interfeysda interfaol elementlarini yaratish; sinxron ovoz qo‘shish;• HTML formati va boshqa internetda foydalaniladigan barcha formatlarga o‘tkazishni ta‟minlash; mustaqil platformali; Flash-roliklarni avto rejimda ham, Web - brouzer yordamida ham ko‘rish imkoniyati mavjud; vizual uskunalari mavjudligi Flash-rolik yaratuvchilarini ko‘plab murakkab amallardan xalos etadi, shuningdek Flash-texnologiyalarning texnik asnektlarni o‘rganishni talab etmaydi. Hozirgi vaqtda Web-sahifalarni yaratishda birinchi o‘rinlardan birini rastrli grafika egallaydi. Rastrli formatlardan GIF (Graphics Interchange Format - ma‟lumotlar almashuvi uchun grafik format), JPEG (Join Photographic Experts Group – tasvir bo‘yicha mutaxassislar birlashgan guruhi) va PNG (Portable Network Graphics- ko‘chirma grafik format) va boshqa formatlarni keltirish mumkin. Rastrli grafikani ishlatishda tasvir nuqtalar majmuasi (piksellar – inglizca pixels) dan iboratbo‘ladi. Bu nuqtalar bir - biri bilan bog‘liq bo‘lmaganligi uchun ushbu nuqtalarni har birga rangi va koordinatasi berilishi kerak. Oddiy holda, agar ikki xil rangli tasvir ishlatilsa (masalan, oq-qora), u holda har bir pikselni ta‟riflash uchun bitta ikkili razryad (0- qora, 1- oq) ta‟riflash etarli bo‘ladi. 256 - rangli rasm uchun har bir pikselga bunday razryadlardan 8 ta kerak bo‘ladi (256=28). Juda ham murakkab fotorealistik rangli tasvirlar 1 pikselga 24 razryad talab qiladi. Natijada rastr tasvirli fayllar o‘lchami tasvirni rang chuqurligi o‘sgani sari oshib boradi. Rastrli tasvirlarni yana bir kamchiligi shundan iboratki, tasvir sifati piksel o‘lchamiga bog‘liq, u esa o‘z navbatida monitorniimkoniyati bilan belgilanadi. Shuning uchun bir xil rasm turli monitorlarda har xil ko‘rinishga ega bo‘lishi mumkin. Rastrli tasvir o‘lchamini o‘zgartirish juda ham murakkab ishdir. Chunki bunday tasvirni kattalashtirish piksellar sonini o‘sishiga olibkeladi. Kompyuter grafikasi sohasidagi mutaxassislar tomonidan juda murakkab rastrli tasvirlar piksellar «ko‘ naytirish» yoki “o‘chirish (agar tavirni kichraytirish kerak bo‘lsa)” algoritmlari ishlab chiqilgan, lekin ular doim ham ushbu masalani oqilona bajara olmaydi.Web-sahifalarni yaratishda birinchi 42 o‘rinlardan birini vektorli grafika ham egallaydi. Bu tasvirni rasmdagi joylashuvi matematik formulalar bilan berilgan egri chiziqlar majmuasi yordamida namoyish etish usulidir. Masalan, istalgan doirani tasvirlash uchun uch- to‘rt raqam kerak bo‘ladi: radius, markaz koordinatalari va chiziq qalinligi. Shuning uchun, vektorli grafika rastrli grafikaga nisbatan bir qancha afzalliklarga ega:• vektorli tasvirlarni belgilovchi matematik formulalar kompyuter xotirasida rastrli tasvir piksellariga qaraganda kamroq joy egallaydi; • tasvir (yoki uning ayrim qismlarini) sifatini yuqotmasdan chegaralanmagan kattalashtirish imkoniyati mavjudligi; tasvirni bir platformadan ikkinchisiga ko‘chirishning qulayligi. Albatta, vektorli tasvirlarni o‘z kamchiliklari ham mavjud. Masalan, fotorealistik tasvirni vektorli formatda namoyish qilish murakkabroq. Flash yaratuvchilari bunga echimni tonishgan. Flash yordamida Web – sahifalar tuzishda siz nafaqat vektorli balki rastrli tasvirlarni ishlatishingiz ham mumkin. Macromedia Flash dasturida ob'ektlarni chizish uchun maxsus chizish uskunlari mavjud. Ular quyidagi uskunalar paneli (Tools) da joylashgan. Bu uskunalar quyidagi amallarni bajaradi: - Selection Tool (V) belgilash uskunasi; - Subselection Tool (A) belgilash uskunasi;; - Line Tool (N) chiziq chizish uskunasi; - Lasso Tool (L) ixtiyoriy belgilash uskunasi; - Pen Tool (P) ruchka uskunasi; - Text Tool (T) tekst yozish uskunasi; - Oval Tool (O) aylana, ellips chizish uskunasi; - Rectangle Tool (R) to‘rtburchak chizish uskunasi; - Pencil Tool (Y) qalam uskunasi; - Brush Tool (B) shyotka uskunasi; - Free Transform Tool (Q) ob'ektni erkin o‘zgartirish (aylantirish) uskunasi; - Fill Transform Tool (F) rangni o‘zgartirish uskunasi; - Ink Bottle Tool (S) rang quyish uskunasi; - Paint Bucket Tool (K) rang quyish uskunasi; - Eyedropper Tool (I) rangni aniqlash uskunasi; - Eraser Tool (E) o‘chirg‘ich; - Hand Tool (H) ish stolini surish uskunasi; - Zoom Tool (M,Z) ish stolini katta, kichik qilish uskunasi; - Fill+Sroke Color chiziq va soxa rangini tanlash, belgilash uskunasi; Bu uskunalardan foydalanib ixtiyoriy ob'ektni chizishimiz mumkin. Endi bu uskunalarning ayrimlari bilan ishlashni ko‘ramiz. Chiziq. Chiziqning 6 ta turi mavjud. Aylana, ellips. To‘rtburchak, kvadrat. Qalam. 43 Macromedia Flash dasturida shulardan foydalani ixtiyoriy ob'ektni chizish mumkin. Matn bilan ishlan. Matn kiritish uchun uskunalar(Tools) panelidan matn kiritish uskunasi tanlanadi va chichqonchaning chap tugmasi ish maydoni ustida bosiladi. Ish maydonida matn kiritish imkoniyati yaratiladi. Matn uch xil turda bo‘ladi.Bular Static Text, Dynamic Text va Input Text lsrdir. Quyidagi rasmda matn yozishning barcha xususiyatlari keltirilgan. Bunda matn formatini (shrifti, o‘lchami, qalin+kursiv), rangi va koordinatalarini belgilash, o‘zgatirish imkoniyati mavjud. - matn turlari - matn ko‘rinishini o‘zgartirish - matn koordinatasi o‘rnatish - matn shrifti, o‘lchami va rangini belgilash Ranglar bilan ishlash (Colors) Ma'lumki barcha ranglar uchta ranglar kombinatsiyasidan xosil bo‘ladi. Yani RGB (Red, Green, Blue) qizil, yashil va ko‘k ranglaridan tashkil topadi. Flash dasturida ranglarni tanlash paneli(Color Mixer) mavjud. Rang tanlash paneli(Color Mixer) xususiyatlari quyidagi rasmda keltirilgan. Ko‘rib turganingizdek rang tanlashni None(ixtiyoriy rang), Solid(monoxromatik), Linear(Liniya, gradient ko‘rinishidagi), Radial(radial) va Bitmap(rasm) turlari mavjud. Bu xususiyatlar ish stolidagi(maydonidagi) belgilangan soxani rangini belgilash uchun ishlatiladi. Bundan tashqari yana uskunalar paneli(Tools) da soxa va soxa chegarasidagi liniya rangini tanlash uskunalari mavjud. - chiziq va soxa rangini tanlash uskunalari Bu uskunalar bilan birga rang tanlash va uning xususiyatlarini o‘zgartirishda yana quyidagi uskunlardan foydalaniladi: - chegaralangan soxaga rang quyish uskunasi; - Linear va Radial ranglarni o‘zgartirish uskunasi; - Rang quyish uskunasi; - Ixtiyoriy soxadagi ixtiyoriy rangni (#A5B898 ko‘rinishda) aniqlash uskunasi; Ko‘rib turganingizdek, ranglar maxsus o‘n oltilik sanoq sistemasida kodlanadi. Misol uchun: #D4CC76, #5BA29E, #00FFCA. Bu kodlar oltita simvol bilan ifodalanib, RGB (Red,Green,Blue) ko‘rinishida bo‘ladi. Masalan #D4CC76 rangini RGB ko‘rinishida ko‘rsatmoqchi bo‘lsak, Red(D4), Green(CC), Blue(76) bo‘ladi. Shu o‘rinda aytishmiz lozimki, dizaynerlik soxasida rang tanlash eng asosiysi xisoblanadi va ranglarni uyg‘unligini mos ravishda tanlash juda katta ahamiyatga ega. Frame va Layer lar bilan ishlash 44 Macromedia Flash dasturida animatsiya va prezentatsiyalar yaratishda qavat (Layer) va kadrlar (Frame) ni o‘rni juda muhim ahamiyatga ega. Chunki xar bir animatsiya va prezentatsiya shu kadrlar va qavatlar asosiga quriladi. Kadrlar va qavatlar Timeline oynasida jo‘ylashgan. Quyidagi Timeline oynaning umumiy ko‘rinishini ko‘rib turibsiz. Kadr qo‘shish uchun [F6] yoki [F5] tugmasi bosiladi. Timeline oynasida qavat (Layer) qo‘shish va qavat papkasini(Layer Folder) qo‘shish tugmalari mavjud. Eng sodda animatsiya aratilganidagi qavatlar va kadrlar ko‘rinishi yuqoridagidek ko‘rinishida bo‘ladi. Animatsiya (Motion) Animatsiya yaratish unchalik murakkab emas. Macromedia Flash dasturi eng sodda animatsiyani yaratish bir necha qadamdan iborat. Murakkablarini yaratish uchun esa sizdan ozgina sabr-toqat va biroz vaqt talab qiladi. Keling xozir eng sodda animatsiyani yaratamiz. Buning uchun uskunalar panelidan matn yozish uskunasini tanlaymiz va ixtiyoriy matnni kiritamiz. Masalan quyidagidek: Endi Timeline bo‘limidan ixtiyoriy(namunada biz 25- Frameni tanladik) Frame ga (sichqonchaning chap tugmasini) chertib, [F6] tugmasi bosiladi. Va matn koordinatasi o‘zgartiriladi. So‘ngra Timeline oynasidan aktiv Layer ning ixtiyoriy (1- va 25- Frame lardan biriga chertiladi) Frame ga chertib, Properties bo‘limidan Tween -> Motion tanlanadi. Natijani ko‘rish uchun yuqoridagi menyudan Control -> Test Movie tanladi. Yoki osonroq usuli klaviatura yordamida [Ctrl] va [Enter] tugmalari birgalikda bosiladi. Natija esa ikkala xolatda ham quyida ko‘rib tuganingizdek bir xil: Bu kabi animatsiyalar asoasn Internet tarmog‘ida saytlar banneri uchun, turli reklama roliklari uchun keng qo‘llaniladi. va albatta katta-kichik prezenttsiyalar va animatsiyalar yaratishda ham ishlatiladi. Animatsiya (Shape) Animatsiya yaratishda Shape yani bir xolatdan ikkinchi xolatga silliq (tekis) o‘tish xossasidan foydalaniladi. Buning uchun ixtiyoriy ob'ektni chizib olamiz. Misol uchun aylanani olaylik. So‘ng bizga kerakli bo‘lgan ikkinchi xolatni chizamiz. Bungni uchun Timeline bo‘limidan ixtiyoriy Frame ga sichqonchani chap tugmasini bosib [F6] tugmasi bosiladi. Va bu oxirgi Frame dagi ob'ekt o‘chirilib o‘rniga ixtiyoriy boshqa bir ob'ktni chizamiz. Bu xolatda to‘rtburchak chizamiz. Endi esa ixtiyoriy Frame ga sichqonchaning chap tugmasini bosib Properties bo‘limidan Tween -> Shape tanlanadi. Va albatta natijani ko‘rish uchun Ctrl + Enter tugmasi bosiladi. Natija esa ko‘rib turganingizdek: 45 Shape xossasining vazifasi bir xolatdan ikkinchi xolatga silliq(tekis) o‘tkazishni ta'minlaydi. Macromedia Flash dasturida animatsiya yaratishning asosiy xossalaridan xisoblanadi. Yüklə 2,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|