Мавзу 1: пeдaгoгикaнинг умумий асослари

Reproduktiv metod orqali mashqlarni bajarishda o‘quvchi-talabalar qurilmaning tuzilishi, materiali, asbob-uskunalar, yozma vazifalarni o‘rganishadi. Reproduktiv metoddagi mashqlarda o‘qituvchi rahbarligida vazifa va topshiriqlar to‘liq ifodalanib beriladi, muhokama qilinadi va faqat shundan so‘ng o‘quvchilar ularni bajarishadi. Bu yerda ko‘pincha o‘qituvchining harakatlarni takrorlab berish, matnni o‘qib aytib berish, qonun va qoidalarni yodlab olishi bilan o‘quv materialni o‘rganish mumkin.
Produktiv metod turdagi mashqlarni bajarishda o‘quvchi va talabalar egallagan bilim va malakalaridan turli xil birikmalarda foydalaniladi, ya’ni oldiga qo‘yilgan vazifalarning mustaqil, asliy javoblarini topishadi. Produktiv mashq turlaridan biri produktiv masalalarni hal qilish: ob’ektni to‘g‘ri tanlash, taqqoslash va baholash (ishni bajarish yo‘li, qo‘llanilishi, jarayonlar borligini aniqlash), aniqlashga bog‘liq bo‘lgan talab, aloqadorlikka muvofiqlik, turli xil harakat va jarayonlarni tushuntirish. Bu turdagi mashqlar orqali o‘rganilayotgan narsa, ish, hodisa, vazifa tuzilgan reja asosida yechiladi. O‘quvchilar, masalan, bu orqali ikki narsadan asosiysini, keraklisini ajratib olishadi.
Ijodiy metod egallangan bilimlarni mashqlarda ijodiy qo‘llashga qaratilgan bo‘lib, o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatidan foydalaniladi va shularni o‘stirishga yordam beradi. Ijodiy metodining o‘quv fanlarga tegishli bo‘lgan bosqichlari va turlari quyidagilar:
Tashxisli mashqlar ish sabablarini o‘rganishadi, ishlar bo‘yicha jadvallar, vazifalar tuziladi. Mantiqiy mashqlar o‘quvchi-talabalar har xil vaziyatlardan chiqa olishni, masalalarni yechishni o‘rganishadi. Izlanish mashqlari sekin-astalik bilan o‘quvchi-talabaning mustaqil fikrlash qobiliyatini oshirib boradi. Ular tuzilishiga ko‘ra quyidagi turlarga bo‘linadi:

• 
  tuzilmaga o‘zgarishlar kiritilganda masalani hal qilish;
  
• 
  tuzilmada yetishmaydigan narsa bilan to‘ldirib, kamchiliklarini bartaraf qilib,masalani hal qilish;
  
• 
  reja, chizma bo‘yicha tuzilma loyihasini tuzish;
  
• 
  talabga ko‘ra mustaqil tushunib olish, qurish.
  

Uchinchi guruh metodlari “O‘quvchi-talaba faolligi, harakatlari bo‘yicha” degan metodlar ta’lim jarayonida o‘quvchi-talabalarning o‘qish maqsadida hatti-xarakatlarini bildiradi. Bu guruh ichiga:

• 
  Passiv metod.
  
• 
  Faol metod.
  
• 
  Interfaol metod kiradi.
  

Passiv metod ta’lim jarayonida faqat o‘qituvchining hatti-xarakatlarini yaqqol bildiradi, o‘quvchi-talabalar esa shu payt uning ishlariga qarab turadi, gaplarini tinglab, yozib oladi, fahmlab, anglab oladi. Bu metod ma’ruza, hikoyani tinglashda, o‘qituvchining laboratoriyada ishlab turganiga qarashda, video, kino, sahnalashtirilgan hodisa, vaziyatni ko‘rishga qaratilgan.
Faol metod – bu jarayonda esa nafaqat o‘qituvchining hatti-harakatlarini, balki o‘quvchi-talabalar faolligini yaqqol bildiradi. O‘quvchi-talabalar o‘qituvchining savollariga javob beradi, o‘rtaga tashlagan muammoni yechadi, vazifa va topshiriqlarni bajaradi. Bu metod nafaqat amaliy mashqlarda, balki ilmiy va nazariy ma’ruzalarda ham faol ishlatiladi