Mavzu: Kirish. Qishloq xo’jalik ekinlari D. N. S. ning vazifalari

Dastlabki (kichik) nav sinash. Kontrol pitomnikdan olingan yaxshi seleksion nomerlar (avlodlar) nav sifatida dastlabki sinashdan o’tkaziladi. Bunda kamida 25-30, hatto 100 va undan ortiq yangi navlar sinaladi.

Avlodlar (navlar) urug’i traktor selyalkalari bilan ishlab chiqarishda qabul qilingan ekish normasi bo’yicha ekiladi. Paykalchalar maydoni 20-50 m. kv., 4 qaytariqli (ba’zan 6 qaytariqli) qilib joylashtiriladi. Har 5-10 nomerdan keyin standart ekiladi.

Hosildorlik va mahsulot sifati kabi asosiy ko’rsatkichlar bo’yicha standartdan yuqori bo’lgan navlar konkurs (tanlov) nav sinashiga o’tkaziladi.

Konkurs nav sinashning asosiy vazifasi dastlabki nav sinash asosida ajratib olingan va boshqa seleksiya muassasalarida yaratilgan eng yaxshi navlarga nisbatan biologik, xo’jalik belgi va xususiyatlarga ega bo’lgan yangi navlarni davlat nav sinashiga o’tkazishdan iborat. Shuning uchun konkurs nav sinash asosiy nav sinash hisoblanib, katta nav sinash ham deyiladi. Konkurs nav sinashda 10-20 ta ba’zan 50 tagacha navlar sinaladi. Bu nav sinashda ekin agrotexnikasi shu zonada qabul qilinganidek bo’ladi. Imkoniyati boricha ish jarayonlari mexanizasiya yordamida bajariladi. Odatda 4-6 qaytariqli qilib joylashtiriladi, paykalchalar maydoni donli ekinlar uchun 50-100 kv.m., qator oralari ishlayligan ekinlar uchun 100-200 kv.m. bo’ladi. Har 5-10 navdan keyin standart ekiladi. Konkurs nav sinashi uch yil davomida o’tkaziladi. Bunda olingan barcha miqdoriy ma’lumotlar statistik qayta ishlanadi va sinash xatosi hamda aniqligi topiladi. Standartga nisbatan taqqoslash natijasida davlat nav sinashiga yuboriladi.

Konkurs nav sinash bilan bir vaqtda ishlab chiqarish hamda maxsus nav sinashlar o’tkaziladi.

Ishlab chiqarish nav sinashda davlat nav sinashiga berish uchun mo’ljallangan eng yaxshi istiqbolli navlar xo’jalik (ishlab chiqarish) nuqtai nazaridan baholanadi. Bu nav sinash seleksion muassasida o’tkazilib odatda ikki nav, ya’ni bitta istiqbolli yangi nav va bitta rayonlashtirilgan eng yaxshi, keng tarqalgan nav (standart) yonma-yon ekilib, sinalib, taqqoslanadi. Har bir nav 1-2 gektarli maydonga qaytariqsiz yoki ikki qaytariqda ekiladi. Bu ishlab chiqarish nav sinashda – xo’jaliklarda (ishlab chiqarishda) qabul qilingan sharoitlar to’liq ta’min etilishi shart. Navlar yuqori agrotexnik sharoitida sinashdan o’tkaziladi. Har bir navning hosili alohida yig’ib olinadi, hosildorlik nav ekilgan barcha maydon bo’yicha aniqlanadi. Mahsulot sifati esa sanoat miqyosida baholanadi. Bu nav sinash kamida 2 yil davomida o’tkaziladi. Seleksioner istiqbolli navlarni dalada maxsus tashkil qilingan komissiyaga ko’rsatishi mumkin.