Aniqlik mayli. Aniqlik mayli maxsus qo‘shimchaga ega emasligi bilan yuqoridagi mayl turlaridan farq qiladi. Fe’lning o‘tgan, hozirgi va kelasi zamon formalari aniqlik maylida bo‘ladi. Fe’llarda zamon esa –ur, -ür, ar, -är, - ïr, -ir, -
yur, -yür, - ğalïr, -gälir, dačï, -däči, -ğay, -gäy, -ğu, -gü, -ğuluq, -gülük, -tur, -tür, - duq, - dük, -tïğ, -tig, -erti, -mïš, -miš, -muš erti, -tüči ermiš va boshqalar orqali yasaladi va aniqlik maylida keladi. Masalan: barur, körür, tiläyür, atqalïr “otadi”, qaltačï “qolgan”, bolğay va h.k.
Fe’l zamonlari. Qadimgi turkiy tilda ham fe’lning uch xil shakli mavjud: O‘tgan zamon fe’li
Hozirgi zamon fe’li Kelasi zamon fe’li.
O‘tgan zamon fe’li. Fe’l o‘zaklariga -dï, -di, -tï, -ti, -duq, - dük, -tuq, tük, - mïš, -miš, -miš+erti, - yür erti, -ğay erdi kabi affikslarni va shaxs-sonni qo‘shish bilan fe’lning o‘tgan zamon shakli hosil bo‘ladi: saqïntï “oʻyladi”, toqïdï “toʻqidi”, bitdi, qalmaduq, körmädük, tutmïš, ïdmïš “yuborgan”, qïlmïš erti, sävälayür erti, bolmağay erdi.
|
Birlik
|
ko‘plik
|
I shaxs
|
qïltïm
|
qïltïmïz
|
II shaxs
|
kïltïŋ
|
qïltïŋïz
|
III shaxs
|
qïltï
|
qïltï
|
Bu affikslar orqali hosil bo‘lgan o‘tgan zamon fe’li ish-harakatning o‘tmishda aniq bajarilgani, so‘zlovchining o‘zi ko‘rgan va bilganlari haqidagi aniq xabarni ifodalaydi.
Dostları ilə paylaş: |
