Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

2.3.4.Mavjud gidrotexnika inshootlari va ularning joylashishi bo‘yicha 
qisqacha ma’lumotlar
 
Yuqori Zarafshon suv olish uzeli
yoki ikkinchi nomi - Rovotxo‘ja to‘g‘oni, 
1930 yilda ishga tushirilgan, Zarafshon daryosida, Samarqand viloyatining 
Rovotxo‘ja qishlog‘ida joylashgan, chap qirg‘oq – Yangi Darg‘om va o‘ng qirg‘oq 
kanallariga suv olish maqsadida qurilgan. Yangi Darg‘om kanali Samarqand 
viloyatidan tashqari Qashqadaryo – viloyatining Eski Anhor kanaliga, chap qirg‘oq 
kanali esa Jizzax viloyatiga Eski Tuya tortor kanal orqali suv beradi. Chap va o‘ng 
qirg‘oq kanallarining har birini suv o‘tkazish qobiliyati 110 m
3
/s.
Chorvoq gidrouzeli
Chirchiq daryosining suv resurslaridan kompleks 
foydalanish maqsadida qurilgan bo‘lib, daryo oqimini mavsumiy tartibga soladi. Suv 

---

42 
omborining to‘la hajmi - 2,05 km
3
, foydali hajmi - 1,6 km
3
. Gidrouzel 1968 y ishga 
tushirilgan (1.2 - rasm). Gidrouzel tarkibiga baland tosh-tuproqli to‘g‘on, suv 
tashlovchi inshootlar va GES inshootlari kompleksi kiradi.
Chorvoq gidrouzeli to‘g‘oni suglinok gruntli yadroli, simmetrik ko‘ndalang 
kesimga ega, yon prizmalari tosh tashlama va qum shag‘al toshli o‘tish zonalari bilan 
qurilgan, to‘g‘onning eng ko‘p balandligi – 168 m, uzunligi – 762 m, tepasi 
(o‘rkachi) bo‘yicha kengligi – 12 m, tepa qiyaligi – 1:2, pastkisi – 1:1,9.
Farxod gidrouzeli
 
Sirdaryoda joylashgan bo‘lib 5800 m
3
/s suvni o‘tkazishga 
mo‘ljallangan, Farxod GES derivatsiya kanali, Janubiy Mirzachul kanali, Do‘stlik 
kanali va Dalvarzin kanallariga suv beradi, 1947 yil ishga tushirilgan. Gidrouzel 
tarkibiga (1.3 – rasm) uzunligi 450 m, eng ko‘p balandligi 27 m bo‘lgan to‘kma 
gruntli to‘g‘on, har biri 10 m. li 7 oraliqdan iborat va 4430 m
3
/s sarfga hisoblangan 
91 m. li, o‘zidan suv tushiruvchi beton to‘g‘on (vodoslivnaya plotina),daryoning 
o‘ng qirg‘og‘ida joylashgan Dalvarzin kanaliga suv olgich, chap qirg‘og‘ida 
joylashgan GES derivatsion kanali bosh inshootlari kiradi.
GES binosi kovlama (vыemka)da joylashgan, undagi 2 agregatning har birini 
quvvati 30 ming kVt, yana ikkitasining har biriniki esa – 33 ming kVt (GESning 
belgilangan quvvati – 126 ming kVt). GES binosidan bosimsiz suv olib ketuvchi 
kanal qurilgan. Uning 6 - km da suv bo‘lgich inshooti qurilgan bo‘lib, undan chap 
tomonga «Do‘stlik» kanali ketadi, o‘nga esa Sirdaryoga tashlama.
GESning derivatsion kanali gorizontal bermali (o‘zi tartibga tushiruvchi) qilib 
qurilgan. Bunda yig‘ilgan qo‘shimcha suv hajmidan, oqimini kundalik tartibga 
solishdagidek, GES ishini tartibga solish amalga oshiriladi.