Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar

Kwame Ampadu SASU 

Sunyani Polytechnica 

[e-mail] 

GHANA

 

Alex Appiah MENSAH

University of Energy and Natural 

Resources 

[e-mail] 

GHANA

Ibraham BONIFACIO

CYEAI 

[e-mail] 

GHANA

 

 

In Ghana there is lack of information on Salvia hispanica (chia) agronomy. Although chia seeds 

is grown and documented in most developing countries including Mexico and Guatemala yet 

information on the cultivation or use of chia seeds in Ghana has been scanty. The general objective of 

the study was to compare poultry manure and green manure (Leucaena leucocephala leaves) on the 

early growth performance of chia (Salvia hispania) seedlings. The seeds of Salvia hispanica was 

obtained from the Agroforestry Department, Faculty of Renewable Natural Resources – Kwame 

Nkrumah University of Science and Technology. The seeds were then kept in a refrigerator at an 

average temperature of 2 0C for a period of 4 weeks. The poultry manure was obtained from the 

Department of General Agriculture Demonstration Farm – Sunyani Polytechnic. Green manure 

(Leucaena leucocephala leaves) was also obtained from the nursery at University of Energy and 

Natural Resources, Sunyani. The seeds were initially sown on a germination bed of size 6m x 6m. 

Black soil of 2cm thickness was spread on the surface of the germination and watered before seeds 

were sown. The seedlings were tended for 12 days before transplanting onto the experimental plots. 

The study was carried out in two (2) blocks, each block consisting of 3 plots (beds). Six raised beds of 

sizes 2.5mx2.5m were constructed and a gap of 1m width was left between plots in a block Initial 

measurements of both the heights and the diameters were taken two days and two weeks after 

transplanting and application of the treatments respectively. Leaves were counted visually. Subsequent 

readings were taken every two weeks for a period of two months within which six readings were 

recorded. The plant parameters measured were the plant height (m), stem diameter (mm) and the 

number of leaves. Minitab Version 16 software used in data analysis. Tukey’s Honest Significant 

Difference method (HSD) was used to separate treatment means that differed significantly at 0.05 

probability level. The study shown that Salvia hispanica seedlings can thrive well in soils with poultry 

and green manure. Poultry manure (0.75+0.02) influenced early height growth of chia seedlings than 

green manure (0.63+0.05) and the control (0.59+0.06). Diameter growth was also significant with 

poultry manure (0.05+0.01) than green manure (0.04+0.03) and the control (0.04+0.04). Increment in 

number of leaves was statistically the same in poultry manure (14.72+1.72), control (9.48+1.96) and 

green manure (11.67+1.91). Based on the findings of the study it is recommended that poultry manure 

is best suitable for the propagation of Salvia hispanica seedlings.Similar study should be carried out to 

investigate the actual effect of poultry manure on the survival rate of Salvia hispanica seedlings both 

in the nursery and on the field.Similar studies should be carried out in other ecological zones of 

Ghana. 

 

 

 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

259

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

AZƏRBAYCANDA BECƏRİLƏN BUĞDA SORTLARININ 

ŞORANLAŞMIŞ TORPAQDA ƏKİLƏRƏK DUZADAVAMLILIQ 

POTENSİALININ FENOLOJİ QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ 

 

B. M. BƏNNAYEVA

 

AMEA Molekulyar Biologiya və  

Biotexnologiya İnstitutu 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN

 

Ə.Ç.MƏMMƏDOV  

AMEA Molekulyar Biologiya və  

Biotexnologiya İnstitutu 

AZƏRBAYCAN

 

 

Azərbaycan  əhalisinin  ərzaq məhsulları ilə etibarlı  təminatına dair qəbul edilmiş Dövlət 

Proqramı çərçivəsində dənli bitkilərin əkin sahələrinin artırılması və  taxıl istehsalının 2,8 milyon tona 

çatdırılması  nəzərdə tutulur. Torpaqların  şoranlaşması bütün dünyada geniş yayılmış, buğdanın 

məhsuldarlığına və  məhsulun keyfiyyətinə ciddi mənfi təsir göstərir.  Şoranlaşmış torpaqlardan kənd 

təsərrüfatı bitkilərinin yetişdiriləsi üçün duzadavamlı  və  məhsuldar buğda sortlarının yaradılması 

vacibdir. Son illərdə  dənli bitkilərin duzun yüksək qatılığına davamlılığı ilə  əlaqədar tədqiqatlar 

genişləndirilmiş, problemin həlli üçün yeni üsullar və istiqamətlər müəyyənləşdirilmişdir. İlk növbədə 

duz stresinin buğda bitkisinə təsirinin morfoloji (cücərmə faizi, kökün boyu və quru çəkisi), fizioloji 

(absiz turşusunun, qlisin-betainin, sərbəst prolinin miqdarı), biokomyəvi (oksigenin fəal formalarının 

eliminasiyasını  həyata keçirən antioksidant müdafiə sisteminin fermentlərinin  aktivliyi, kiçik 

molekullu-askorbin turşusu, qlütation, a-tokoferol, karotinoidlər, flavonoidlər kimi antioksidantlar), 

molekulyar-genetik (böyümə, inkişaf, fizioloji proseslərin  və biotic/abiotic streslərə cavab 

reaksiyalarına cəlb olunan bZİP, MBF1, WRKY, MYB, NAC, Dreb1, Dreb2 transkripsiya faktorlarının 

genləri) aspektlərinin öyrənilməsi və həmin səviyyələrdə davamsız və davamlı formaları bir-birindən 

fərqləndirməyə imkan verən parametrlərin dəqiqləşdirilməsi istiqamətində aparılan tədqiqatlar xüsusi 

əhəmiyyət kəsb edir. Bu məqsədlə, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin Elmi-Tədqiqat Bitki Mühafizəsi və 

Texniki Bitkilər  İnstitutunun Ucar rayonunda yerləşən Dayaq məntəqəsinin  şoranlaşmış  və qismən 

yuyulmuş sahələrindən 0-30 sm və 30-60 sm dərinliklərdən götürülmüş torpaq nümunələrində pH, 

CaCO

3

, zərərli duzların, xlor (Cl

-

) ionunun, sulfat (SO

4

-2

) ionunun, ümumi humusun və ümumi azotun 

miqdarları faizlə, asan mənimsənilən (mütəhərrik) fosforun (P

2

O

5

) miqdarı 1kq/mq və asan 

mənimsənilən (dəyişən) kaliumun (K

2

O) miqdarı isə 100 qr/mq olmaqla təyin edilmişdir. Kənd 

Təsərrüfatı Nazirliyinin Elmi-Tədqiqat  Əkinçilik  İnstitutunun GenBankından 30 buğda genotipi 

seçilmiş (23 yumşaq buğda-Triticum aestivum  və 7 bərk buğda-Triticum durum), Petri kasalarında 

yetişdirilən buğda genotiplərinin çücərmə qabiliyyətinə, yarpaqlarda suyun nisbi miqdarına, 

fotosintetik piqmentlərin miqdarına NaCl duzunun müxtəlif qatılıqlarının (0, 100,150, 200, 250mM) 

təsiri öyrənilmişdir. Sonra analiz edilmiş  ərazilərdən torpaq gətirilərək GenBankdan seçilmiş buğda 

genotipləri süni  iqlim kamerasında  şoranlaşmış (stres)  və qismən yuyulmuş (kontrol) torpaqda 

vegetasiya qablarında  əkilmiş  və müqayisəli fenoloji müqayisələr aparılır.  İki ay ərzində aparılan 

fenoloji müşahidələr  əsasında duz stresinə adaptasiya edərək davamlılıq göstərən (Ləyaqətli, Ağalı, 

Azəri, Şəki-1, Qarabağ, Dağdaş,  Qızıl buğda, Yaqut, Tərəqqi, Saratovskaya, Mironovskaya, Mirbəşir 

128, Mahmud, Bezostaya, Əkinçi, Qiymətli, Fərahim) genotiplər müəyyən olunmuşdur. Vegetasiyanın 

sonuna qədər fenoloji müşahidələr davam etdirilərək davamlı genotiplər və onların  məhsuldarlıq 

göstəricisi təyin ediləcəkdir. Nisbətən duza davamlı  və davamsız buğda genotiplərində müqayisəli 

olaraq duzla induksiya olunan transkripsiya faktorlarının genlərinin ekspressiyası və duzadavamlılıqla 

ilişikli olan bəzi malekulyar markerlərin  (RAPD, SSR) allelləri tədqiq ediləcəkdir. Tədqiqat işinin 

əsas məqsədi spesifik molekulyar markerlərlə alınan nəticələrlə  fenoloji tədqiqatlar arasında 

korrelyasiyanın müəyyənləşdirilməsi, davamlı genotiplərin seleksiyada istifadəsini və  şoranlaşmış 

sahələrdə əkilməsinin tövsiyyə olunmasıdır. 

 

 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

260

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

ELEKTROMAQNİT ŞÜALARININ BAŞ BEYIN 

YARIMKÜRƏLƏRİNİN ASİMMETRİYASINDAN ASILI OLARAQ 

PİRUVATKİNAZA FERMENTİNİN FƏALLIĞINA TƏSİRİ 

 

L.M.HÜSEYNOVA

 

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

 

afag@ mail.ru 

AZƏRBAYCAN 

 

A.M.RƏŞIDOVA

 

AMEA-nın A.İ.Qarayev adına  

Fiziologiya İnstitutu 

AZƏRBAYCAN 

Baş beyin yarımkürələrinin asimmetriyası müasir neyrobiologiyanın  əsas problemlərindən 

biridir. Müxtəlif ekstremal amillərinin təsiri  şəraitində MSS-nin fəaliyyətı müasir biokimyəvi və 

fizioloji tədqiqat obyektini təşkil edir. Baş beyində enerji metabolizmi yüksək reaktivliyi ilə seçilir və 

bütövlikdə orqanizmin funksional durumunun adaptasiyasında mühüm rol oynayır.  

İşin məqsədi bir  model kimi müxtəlif intensivli qeyri-ionlaşdırıcı elektromaqnit şüalarının 

(EMŞ) təsiri  şəraitində  ağ siçovulların baş beyin qabığının sağ  və sol yarımkürələrində yaşdan asılı 

olaraq enerji mübadiləsinin qlikolitik fermentlərindən biri olan piruvatkinazanın (PK; FK 2.7.1.40) 

fəallığının dəyişmə dinamikasını öyrənmək olmuşdur.  

Təcrübə uçün 3-; 6- və 12 –aylıq - intakt və təcrübi qruplara ayrılmış erkək ağ siçovullar istifadə 

olunmuşdur.  

Aşağı intensivlı (enerji axınının sıxlığı 10 mkVt/sm²) və yüksək intensivli (enerji axınının 

sıxlığı 30 mkVt/sm²) EMŞ-yə  məruz qalmış qrup heyvanlarda  piruvatkinaza fermentinin ümumi 

fəallığı bütün yaş dövrlərində demək olar ki eyni cür dəyişilirdi - sol yarımkürədə sağ yarımkürəyə 

nisbətən onun fəallığı yüksək olmuşdur. 6 -aylıq heyvanlar istisna təşkil etmişdir. Onlarda sol 

yarımkürədə 10 mkVt/sm²  enerji sıxlığında sağ yarımkürəyə nisbətən 25% aşağı, 30 mkVt/sm²  enerji 

sıxlığında isə 4 dəfə yüksək olmuşdur. 

Fermentin xüsusi fəallığı isə qeyri-bərabər dəyişiklikliyə məruz qalmışdır:  3-aylıq heyvanlarda 

10 mkVt/sm² enerji sıxlığında PK fəallığı sol yarımkürədə sağa nisbətən 3 dəfə yüksək, 30 mkVt/sm² 

enerji sıxlığında isə onun fəallığı 75,4% azalmış; 6-aylıq heyvanlarda enerji sıxlığı 10 mkVt/sm² EMŞ 

səraitində fermentin  fəallığı sağ yarımkürədəki səviyyəsi ilə eyni səviyyədə olmuşdur. Halbuki, 30 

mkVt/sm² enerji sıxlığında fermentin fəallığı sol yarımkürədə sağ yarımkürəyə nisbətən 3,5 dəfə 

yüksək olmuşdur. 12-aylıq heyvanlarda bu göstəricilər sol yarımkürədə sağ yarımkürəyə nisbətən bir 

qədər yüksəlmişdir (p<0,05). 

Bütün yaş dövrlərində  PK-nın xüsusi fəallığı  EMŞ səraitində  kontrol səviyyədən bir neçə dəfə 

yüksək olmuşdur(p<0,001). 

Yekunlaşdıraraq, demək olar ki:   

1) postnatal ontogenezdə ağ siçovulların baş beyin qabığı yarımkürələrində PK-nın fəallığı həm 

kontrol, həm də EMŞ-nın təsiri  şəraitində müxtəlifdir - sol yarımkürədə sağ yarımkürəyə nisbətən 

onun fəallığı xeyli yüksək olur (p<0,001);  

2) EMŞ-nın təsirindən sonra piruvatkinaza fermentinin fəallığında fərq heyvanların yaşından 

asılı olaraq yaranır - yəni heyvanın yaşı artdıqca onun EMŞ-nın təsirlərinə qarşı davamiyəti də azalır 

(p< 0,01; p<0,001).  

 

 

 

 

 

Qafqaz U

Нацио

 

Ц

растени

содержа

фармако

обмена 

Створки

болезни

Ст

триптоф

белки  (д

кислоты

Ц

минерал

террито

начинал

медицин

М

методом

спектр 

Выпари

тока  си

использ

с  дифра

ровочны

стандарт

использ

спектров

образцам

микрофо

измерен

Результ

створках

IV INTERN

University     

ИЗУЧЕ

КРЮ

нальный фар

anna.kru

У

Цель: Фасоль

й  на  земле

анию  полез

ологический

веществ: са

и фасоли вхо

и, циститов. 

творки фасо

фан,  аспараг

до 30 %), у

ы (яблочную

елью  иссле

льных  соед

рии  Харько

ли  лопаться

нских целей

Методы: Опр

м  атомно-эм

излучения 

вание  проб 

илой 16 А 

овали ИВС-

акционной  р

ые  графики 

тных  проб 

овали реакт

в  при  длин

ми  смеси 

отометра  М

ний) не превы

таты:  С  пр

х фасоли об

Т

Прим

NATIONAL 

                      

ЕНИЕ М

ФА

ЮКОВА А.

рмацевтическ

ukova@rambl

УКРАИНА 

ь обыкновен

.  В  Украин

ных  вещест

й эффект ств

ахарном диа

одят в соста

оли содержа

гин,  гемице

углеводы,  н

ю, лимонную

едования  б

динений  ст

овской  обла

я.  Семена 

й. 

ределение к

миссионной 

и  измерен

проводили 

при  экспо

-28. Спектры

решеткой  6

в  интерва

растворов 

тивы квалиф

не  волны  от

минеральны

МФ-4.  Отно

ышало 30% 

рименением

ыкновенной

Таблица 1. Рез

мечание: в обр

SCIENTIFIC

                      

МИНЕРАЛ

АСОЛИ О

И. 

кий универси

ler.ru

 

нная (Phaseo

незанимает  о

тв  и  сбалан

ворок фасол

абете, ревма

ав сборов, ре

ат аргинин, 

еллюлозу,  м

незаменимы

ю, малонову

было  изучен

творок  фас

асти  в 2014

удаляли,  а 

количественн

спектрограф

ия  интенси

из  кратеров

озиции 60 

ы регистрир

00  штр/мм 

але  измеряе

солей  мет

фикации х.ч.

т 240 до  3

ых  элемент

осительное 

при определ

м  атомно-эм

й определено

зультаты анал

разце Cd<0.01 

C CONFERE

261

 

                     

ЛЬНОГО

ОБЫКН

 

итет 

На

olus vulgaris

одну  из  лид

нсированно

ли при лечен

атизме, забо

екомендова

тригонелли

макро-  и  ма

ые  аминокис

ю), тиамин,

ние  качест

соли  обыкн

4  году  в  пе

створки  п

ного содерж

фии  с  фотог

ивности  спе

в  графитовы

сек.  В  ка

ровали на фо

и  трехлинз

емых  конце

таллов  (ІСО

. и дважды 

47  нм  в  пр

тов,  отвечаю

стандартно

лении числе

миссионного

о 15 элемент

лиза элементн

мкг/100 г; As<

ENCE OF YO

                    2

О СОСТА

ОВЕННО

ВЛА

ациональный

s L.) – одно 

дирующих 

сти  состава

нии заболев

олеваниях по

анных при ле

ин, бетаин, л

акроэлемент

слоты,  стигм

 пиридокси

твенного  и 

новенной. 

ериод  массо

плодов  выс

жания макро

графической

ектральных 

ых  электрод

ачестве  исто

отопленке с 

зовой  систе

ентраций  эл

ОРМ-23-27)

очищенную

робах  по  ср

ющих  сост

ое  отклоне

енных велич

о  спектрогр

тов и устано

ного состава с

<0.01 мкг/100 г

OUNG RESE

29-30 April 2

АВА СТВ

ОЙ 

АДИМИРО

й фармацевти

УКРАИН

из самых по

позиций  вп

а.  В  настоя

ваний, связа

очек и подж

ечении пода

лизин, холи

ты,  флавоны

мастерин,  β

н, витамин 

количестве

Сырье  был

ового  созрев

ушивали  и

о- и микроэл

й  регистрац

линий  отд

дов  в  разряд

очника  воз

помощью с

емой  освеще

лементов  ст

.  Для  раст

ю воду. Фото

равнению  с

таву  разнот

ние  (для  п

чин концентр

рафического

овлено их со

створок фасол

г; Hg<0.01 мкг

EARCHERS

016, Baku, A

ВОРОК  

ОВА И.Н. 

ческий униве

НА

 

опулярных 

пищевомрац

ящее  время 

анных с нару

желудочной

агры, мочек

ин, тирозин,

ы.  Плоды  с

β-  и  γ-ситос

C, флавонои

енного  сод

ло  заготовл

вания,  когд

и  использов

лементов пр

цией  разлож

дельных  эл

де  дуги  пере

буждения  с

спектрограф

ения  щели. 

троили  с  п

творения  эл

ометрировал

с  государств

травья,  с  п

пяти  парал

раций элеме

о  метода  ан

одержание (т

ли 

г/100 г 

 

Azerbaijan 

ерситет

 

бобовых 

ционе  по 

доказан 

ушением 

железы. 

каменной 

 лейцин, 

содержат 

стерины, 

иды. 

держания 

лено  на 

да  плоды 

вали  для 

роводили 

енного  в 

лементов. 

еменного 

спектров 

фа ДФС-8 

Градуи-

помощью 

лементов 

ли линии 

венными 

помощью 

ллельных 

ентов. 

нализа  в 

табл. 1).  

 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

262

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Результаты  проведенного  исследования  свидетельствуют,  что  среди  макроэлементов 

преобладают  калий (2520 мкг/100  г),  кальций (670 мкг/100  г)  и  магний (335 мкг/100  г).  Из 

микроэлементов  следует  отметить  высокое  содержание  кремния (335 мкг/100  г),  который  в 

виде  кремнезема  представлен  практически  во  всех  растениях,  фосфора (8,4 мкг/100  г)  и 

алюминия (6,7 мкг/100 г), которые необходимы для физиологически нормального функциони-

рования  организма.  Так,  дефицит  калия  проявляется  замедлением  роста  организма  и  наруше-

нием  половых  функций,  мышечными  судорогами,  нарушениями  работы  сердечной  мышцы. 

Кальций  участвует  во  всех  жизненно  важных  процессах  организма.  Нормальная  свертывае-

мость крови, происходит только в присутствии солей кальция. Кальций играет важную роль в 

нервно-мышечной  возбудимости  тканей.  Фосфор  в  составе  фосфорной  кислоты  участвует  в 

построении  многочисленных  ферментов  (фосфатаз) – катализаторов  химических  реакций 

клеток.  При  недостатке  кремния  в  организме  могут  наблюдаться:  слабая  деятельность 

лейкоцитов при инфекционном процессе, плохое заживление ран, снижение аппетита, кожный 

зуд,  снижение  эластичности  тканей,  снижение  тургора  кожи,  повышение  проницаемости 

сосудов и как следствие – геморрагические проявления. 

Выводы:  Таким  образом,  в  результате  проведенного  изучение  минерального  состава 

створок фасоли обыкновенной установлено наличие 15 макро- и микроэлементов, отвечающих 

за  важнейшие  функции  и  процессы  в  организме  человека.  Содержание  тяжелых  металлов  в 

исследуемом  образце  находится  в  пределах  требований  предельно  допустимых  концентраций 

для сырья и пищевых продуктов.  

 

 

TOMAT BİTKİSİNDƏ

 (

SOLANUM LYCOPERSICUM L)ERF5 VƏ 

WRKY33 TRANSKRİPSİYA FAKTORLARININ EKSPRESİYA 

PROFİLİ 

 

H. R. CƏFƏROV

 

Xəzər Universiteti 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN

 

K.Q. QASIMOV

 

AMEABotanika İnstitutu 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN

 

 

Ali bitkilər sessil (hərəkətsiz) orqanizmlər olduğundan onlar ətraf mühitin biotik və abiotik 

stress amillərinin təsirindən xilas ola bilmirlər və müdafiə olunmadan, fasiləsiz şəkildə müxtəlif stress 

faktorlarının təsirinə  məruz qalırlar. Ona görə  də bitkilər təkamül prosesində unikal molekulyar 

mexanizmləri yaratmaqla müxtəlif stress faktorların öhdəsindən gəlmək qabliyyətini qazanırlar. Bu 

mexanizmlərin əsasında müxtəlif gen məhsulları durur və beləliklə də bitkilərin stresə cavab reaksiyası 

gen ekspresiyasının nizamlanması ilə həyata keçirilir.  

Transkripsiya faktorları (TFlər) ardıcıllıq-spesifik DNT-birləşdirən zülallar olub, genetik 

informasiyanın ekspresiyasını transkripsiya prosesini fəallaşdıra və ya represiya edərək tənzimləyirlər. 

Onlar trankripsiyanı  tənzimləyərkən selektivlik göstərərək, adətən toxuma-spesifik və inkişaf-

səviyyəsi-spesifik ekspresiya profilinə  və ya stimuldan-asılı ekspresiya yoluna malik olurlar. Bitki 

mənşəli iki böyük TF ailəsi ERF və WRKY superailələrin nümayəndələrinin bitkilərin müxtəlif stress 

amillərinin təsirinə cavab reaksiyasının hazırlanmasında iştirak etmələri eksperimental olaraq təsdiq 

edilmişdir. ERF faktorlar ailəsi bir qayda olaraq etilen, salsil turşusu və jasmin turşusu ilə ötürülən 

siqnal yollarında iştirak edirlər, yəni bu siqnal yollarının mediatorları olan zülalların transkripsiyasının 

tənzimləyirlər. WRKY ailəsinin nümayəndələri isə digər sistemlərlə o cümlədən DREB genlər sistemi, 

absis turşusu Ca

2+

 ilə əlaqəli siqnal yollarının mediatorlarının gen ekspresiyasını tənzimləyirlər. Aşkar 

olunmuşdur ki, tomat bitkisiondə ERF ailəsinin üzvü olan ERF5 konservativ AP2 domeni ilə 

(AP2/ERF5)  bu bitkidə  duzlulğa qarşı tolerantlığı artırır, AP2/ERF3 isə su çatışmazlığı ilə yanaşı 

duzluluğa qarşı da tolerantlığını artırır. WRKY ailəsinin nümayəndələri isə müxtəlif biotik və abiotik 

stress amillərə qarşı bitkilərdə cavab reaksiyalarının hazırlanmasında iştirak edirlər. Quraqlıq və duz 

stressi zamanı bitkilərdə ABA və Ca

2+

 bağlı olan siqnal yolları  fəallaşır. Hər iki siqnal yolunun 

fəallaşması WRKY ailəsinin müxtəlif nümayəndələrinin artan ekspresiyası ilə müşayət olunur.