Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar

İQTİSADİYYATDA İNSAN AMİLİ 

 

İlahə ABİDİ 

Azərbaycan Əmək və Sosial Münasibətlər Akademiyası 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

Istənilən iqtisadi böhranının səbəblərdən biri insan amilinin rolunun layiqincə qiymətləndirilmə-

məsidir. Təsərrüfat subyektlərinin  əksəriyyəti onu nəzərə almırlar ki, bütün müəssisələrin 

müvəffəqiyyəti sosial-əmək münasibətlərinin idarə edilməsi sisteminin onun məqsəd və  vəzifələrinə 

adekvatlığında bilavasitə asılıdır. 

İqtisadi fəaliyyətlərin əmək tərəfindən idarə edilməsinin nəzəriyyəvə praktikasında bu və ya digər 

şəkildə idarəetməyə üç yanaşması çərçivəsinə — iqtisadi, üzvi və humanistlikliyə daxil edilən bir neçə 

konsepsiya frmalaşmışdır. 

İqtisadi yanaşmanın  əsasında «homo  economics» haqqında təsəvvür yaradılır, hansı ki, əmək 

fəaliyyətində əsasən eqoistik maraqlar hərəkəti. Bu maraqlar istehsalın məqsədləri ilə üst-üstə düşmür. 

Buna görə  də  işçi güman, etibar edilə bilməz və onun əmək fəaliyyətini "qamçı  və  ədviyyat piroq" 

köməyilə sərt şəkildə tənzimləmək və nəzarət etmək vacibdir. F.Taylor tərəfindən işlənib hazırlanan 

və XX əsrdə praktikaya geniş  şəkildə  tətbiq elmi idarəetmə konsepsiyası, həmçinin onun 

modifikasiyası, inamsızlığa və reqlamentləşdirilməyə  əsaslanan  əmək münasibətlərinin son həd 

ifadəsidır. 

Verilmiş konsepsiya təşəbbüskarlıq, yaradıcılıq, yaradıcılıq qabiliyyəti və i.a. kimi insani 

keyfiyyətlərini nəzərdən keçirmir. İşçiyə istehsalın zəruri, ancaq ikinci dərəcəli amil kimi, işçilərdən 

yalnız bir şeyə tabe olmağa nail olaraq onların istehsal prosesinə təsirini minimuma qədər azaldılası 

olan, maşına  əlavə kimi dar baxış  nəticəsində  işçilərdə özgəninkiləşdirilmə hissi yaranır. Bu bir 

tərəfdən, işçilərin  əmək potensialından tam istifadə olunmamasına və digər tərəfdən— münaqişəli 

sosial-əmək münasibətlərinin formalaşmasına gətirib çıxarır, 

Üzvi yanaşma sosial-əmək münasibətlərinin sisteminin liberallaşdırması ilə bağlıdır. Bu yanaşma 

çərçivəsində heyətin insan resurslarının idarə edilməsi konsepsiyası formalaşmışdır. Bu, insana 

təşkilatı tamın zəruri hissəsi kimi xüsusi marağı  nəzərdə tutur. Konsepsiya əməyin idarə edilməsi 

anlayışını əməyin təşkili və əmək haqqı funksiyasından çıxardaraq anlayışın özünü genişləndirmişdir. 

Üzvi yanaşmada, işçi  əsas resurs, təşkilatın inkişafının aparıcı amil kimi nəzərdən keçirilir. 

Əməkdaşların axtarışı  və seçilməsi roseslərinə, onların karyeralarının planlaşdırılmasına, 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

531

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

qiymətləndirilməsinə, ixtisaslarının artırılmasına, əmək münaqişələrinin idarə edilməsinə xüsusi diqqət 

verilir, Sosial-əmək münasibətlərinin idarə edilməsi işçilərin maraqlarının, nəzərə alınmasına, onun 

hüquqlarının (təkcə  vəzifələrinin yox) tanınmasına, tapşırıqların yerinə yetirilməsi variantlarının 

seçilməsində müəyyən müstəqilliyin verilməsinə, 

əməkdə 

təşəbbüs və yaradıcılığın 

həvəsləndirilməsinə əsaslanır. Səylər əməkdaşlıq münasibətlərinin formalaşmasına yönəlmişdir. 

Buna baxmayaraq üzvi yanaşma işə götürənlər və işçilər aralarında bütün ziddiyyətləri yox etmir. 

Belə ki, işçilər hələ  də, qazanc, mənfəət gətirmək qabiliyyətinə malik olan, lakin yüksək xərc tələb 

edən iqtisadi resurs kimi, nəzərdən keçirilir. 

İndiki zamanda inkişaf edən humanistik yanaşma hər şeydən əvvəl, işçi haqqında iqtisadi resurs 

kimi yox (üzvi yanaşmada fərdilikdən məhrum edilən), fərdi cizgilərə  və xüsusiyyətlərə malik 

şəxsiyyət kimi təqdimatdan çıxış edir. 

İşçiyə şəxsiyyət kimi yanaşma aşağıdakıları nəzərdə tutur: 

–   onun  fərdiləşdirməsi və  təşkilatın maraqlarının və  işçilərin maraqlarının kombinasiyası, 

uyğunlaşdırması çərçivəsində bütün işçilərə fərdi yanaşma. Maraqların ayrılması halında, təşkilat 

insanların öz fəaliyyətini təşkilatın maraqları ilə bağlamaları üçün təsir etmənin stimullaşdırıcı və 

motivasiya edici, həvəsləndirici vasitələrini hərəkətə gətirir; 

–   yüksəkixtisaslı  işçilərə xüsusi diqqət, bu da bilik, bacarıqlar, imkanlar, qabiliyyətlər uğrunda 

rəqabət yarışını stimullaşdırır; 

–   işçi haqqında, mənimsənilməsi nə maliyyə, nə əmək, nə təşkilatı, nə vaxt, nə də təşkilatdan başqa 

xərclər tələb etmədiyi "havayı kapital" kimi təqdim edilməsindən geri çəkilmə; 

–   təşkilat və  işçi arasında münasibətlərin ikitərəfli xarakteri, hansı ki, adamlar intellektli 

olduqlarından mexaniki deyil, n emosional başa düşüləndir; 

–   adamların daima təkmilləşmək və inkişaf etmək imkanı, qabiliyyəti, hansı ki, istənilən təşkilatın 

fəaliyyətinin effektivliyinin artırılmasının ən vacib və uzun müddətli mənbəyidir; 

–   təşkilat və  işçi arasında münasibətlərin sürəkli xarakteri,  hansının ki, əmək həyatı onilliklərlə 

davam edir; 

–   əmək fəaliyyəti prosesində işçilərin tələbatlarının bütün spektrinin ödənilməsi ümidi. 

Qərbi Avropa ölkələrində keçən onilliklərdə  əmək münasibətlərini hümanistləşdirməyə, işdə 

psixoloji  şəraitin yaxşılaşdırmasına,  əmək həyatının keyfiyyətinin yüksəldilməsinə  hədəflənən 

qaydaları özündə saxlayan qanunlar qəbul edilmişlər. 

Humanistik yanaşma çərçivəsində  əməkdaşlar  əmək fəaliyyəti prosesində üç nöqteyi- nəzərdən 

keçirilirlər: iş qüvvəsinə malik olan işçilər kimi, yəni təsərrüfat subyektinin iqtisadi hədəflərinin 

reallaşdırmasını təmin edən "alət" kimi; inkişaf edənin şəxslərin səciyyələndirildiyi insan birliyi kimi; 

vahid təşkilati sistemə daxil edilən heyət kimi. 

Təşkilatda işçinin üç rolu onun inkişafının müxtəlif nəzər-nöqtələrini verirlər. Onların hər biri öz 

mühitdə — bazar  münasibətlərinin sistemində, adamların həyat fəaliyyəti sferasında, təşkilatın 

mikromühitində inkişaf etdirilir, yetişdirilir. Buna baxmayaraq verilən üç ölçü (tədbir) dağınıq 

deyildir. Onları birləşdirən başlanğıc, mənbə kimi hər işçinin  şəxsi potensialı  çıxış edir. Məhz bu 

müasir təşkilatların diqqət mərkəzindədir. 

Təşkilatın işçisinin  şəxsi potensialı —  bu onun  əmək fəaliyyətinin müəyyən növünün yerinə 

yetirilməsinə imkan və qabiliyyətlər məcmusudur. O psixofizioloji, əmək və innovasiyalı potensialları 

özünə daxil edir. Şəxsi potensialın üç tərkib hissəsindən ən çox öyrənilən əmək potensialıdır— işçinin 

psixofiziki xüsusiyyətlərinin, peşə biliyi səviyyəsinin, toplanan təcrübənin nəzərə alınması ilə onun 

təşkilatın fəaliyyətində mümkün iştirakının hədölçüsü. 

Humanistik paradiqma təşkilatın işçilərinin idarəediməsi konsepsiyasından və  təşkilat haqqında 

mədəni hadisə, fenomen kimi təqdim edilməsindən çıxış edir. Bu zaman mədəniyyət bilik sistemində, 

ideologiyalar, dəyərlər, qanunlar və gündəlik ayinlər, təşkilata münasibətdə xarici hesab edilən 

sosialbirliklərdə əks etdirilən inkişafın müvafiq standartları, etalonu prizmasından nəzərdən keçirilir. 

Humanistik yanaşma aşağıdakı müddəaları nəzərdə tutur: təşkilatın daxilində başlıca — işçilərdir 

və onun xaricdə—istehsalın istehlakçıları.  İşçinin  şüurunu rəhbərə deyil, istehlakçıya; gəlirləri 

bədxərcliyə deyil, artılmasına; qayğısız icraçının  əvəzinə  təşəbbüskara döndərmək; mənəviyyatı 

unutmayaraq sağlam (ağıllı) iqtisadi mənaya, məqsədə əsaslanan sosial normalara keçmək vacibdir. 

İyerarxiya çevik sistemlərə, mədəniyyət və bazara yerini verərək ikinci dərəcəliyə çevrilərək arxa 

plana çəkilməlidir. 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

532

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Humanistik yanaşma fikrini başqa yanaşmalarımız danışdığı faktiki olaraq təşkilatın insan 

aspektində  cəmləşdirmişdir. Verilən nöqteyi-nəzərdən, müəssisənin işçilərinin dəyərlərin mövcud 

sisteminə  nə  qədər birləşdirilməsi, inteqrasiya olunması, həssaslığı, həyat və  fəaliyyət  şəraitində 

dəyişikliklər ilə  əlaqədar olaraq dəyərlər sferasında olan dəyişikliklərə hazırlıqları  və çeviklikləri 

vacib. İdarəetmədə belə yanaşmanın reallaşdırılması aşağıdakı müddəalara əsaslanır: 

–   təşkilatın istənilən problemi — əməyin və əmək münasibətlərinin idarə edilməsinin problemidir; 

–   təşkilatın işçiləri — təkcə onun heyyəti deyildir, həmçinin oraya gələcəkdə  gələn oranı  tərk 

edənlər də daxildir; 

–   təşkilatın və  işçinin məqsədlərinin başa düşülməsi və yaxınlaşdırılması —təşkilatın işinin 

effektivliyinin artırılmasının ən qısa yoludur. 

–   əməyin idarəetməsində həmişə, həm strateji və həm də operativ aspektlər var. 

Təşkilatın işçilərinin humanistik idarəetmənin obyekti kimi müəyyən xüsusiyyətləri aşağıda-

kılardır: 

–   hər işçi iradəyə, şəxsi maraqlara, tələbatlara, məqsədlərə malikdir və idarə etmə təsirlərinə fərqli 

şəkildə reaksiya verirlər; 

–   işçilərin idarə edilməsi fərdi, qrup və kollektiv məqsədlərin qarşılıqlı  təsirinin  şəraitində yerinə 

yetirilir; 

–   idarə edilən mühitin (əmək kollektivin) yüksək qeyri-müəyyənlik səviyyəsi və buradan onun idarə 

edilməsinin yüksək dərəcəli riski; 

–   idarəetmədə elmi yanaşmalardan başqa, intuisiya, təcrübə, sağlam düşüncə, xüsusi hallar da 

böyük əhəmiyyətə malikdir. 

 

 

 

İNKIŞAF ETMƏKDƏ OLAN ÖLKƏLƏRDƏ IQTISADIYYATIN 

İNNOVASİYALI İNKİŞAFININ TƏMİNİ 

 

Səbuhi PAŞAYEV

 

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti

 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

ETT, ictimai sahədə sosial-mədəni təsir yaradarkən iqtisadiyyatda da istehsal proseslərinə  və 

təşkilat üsullarına  əhəmiyyətli təsir etməkdədir. Bu məzmunda qalıcı iqtisadi, ictimai və siyasi 

dəyişiklikləri də özü ilə gətirən ETT insanlıq tarixində inqilab təsiri buraxmışdır. Necə ki, atəş, təkər, 

yelkənli qayıq, barıt və  mətbəənin ixtirası  həyatın axışında ciddi dəyişikliklərə  gətirib çıxarmışdır. 

Müasir dünyanın başlanğıc nöqtəsini meydana gətirən sənaye inqilabı isə, buxar gücü və elektrik 

enerjisindən sonra informasiya texnologiyaları ilə özünün üçüncü mərhələsinə daxil olmuşdur. Sosial-

iqtisadi inkişaf prosesində  kənd təsərrüfatı inqilabı birinci dalğa, sənaye inqilabı ikinci dalğa, 

informasiya inqilabı üçüncü dalğa olaraq ifadə edilməkdədir. 

Sənaye inqilabıyla birlikdə yeni görüşlərin, ixtiraların sürət qazanması texnoloji inkişafın iqtisadi 

inkişaf üzərində təsiri iqtisadçılar marağını daha çox çəkməyə başlamışdır. İqtisad elmində texnoloji 

inkişafın beynəlmiləlləşməsi istiqamətində  səylərin çıxış nöqtəsi J.Şumpeter olmuşdur. Texnoloji 

innovasiyalar və onların iqtisadi inkişafa təsiri mövzusu J.Şumpeterin səyləri nəticəsində iqtisadi 

inkişaf nəzəriyyələri içində çox əhəmiyyətli bir yerə sahib olmuşdur. K.Marks və J.Şumpeter 

innovasiyaların kapitalist istehsal üsulunda rəqabət üstünlüyünün başında yer aldığını  və texnoloji 

inkişafın iqtisadi inkişaf proseslərinə olan təsirini ələ alan iqtisadçı alimlərdən idi. 

1980-ci illərin  əvvəlində iqtisadi inkişaf anlayışında müəyyən dəyişikliklər ortaya çıxmışdır. 

Dünya iqtisadiyyatında baş verən böhranların  şərh edilməsində "inkişaf nəzəriyyələri" qeyri-kafi 

qalmışdır. Neo-klassik məktəb, texnologiyanı  və texnoloji inkişafı uzun bir müddət gündəmkənar 

tutmuşdur. Həmçinin, tarazlıq şəraitinin prinsipləri üzərinə qurulmuş olan bir yanaşma, qeyri-tarazlıq 

şəraitində yeni texnologiyaların meydana gəlməsi, yayılması və nəticələrini araşdırma imkanlarından 

məhrumdur. Bu nəzəriyyə, vəsaitlərin çıktılara buraxılışlara çevrilmə müddəti olaraq təyin oluna 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

533

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

biləcək texnologiya faktının özünü, mühəndislər tərəfindən araşdırılacaq bir qara qutu olaraq 

görmüşdür və iqtisadi prosesi xarici faktor olaraq qəbul etmişdir. Başqa sözlə desək, iqtisadiyyatın 

gündəmi xaricinə çıxarmışdır. 

Sənayeləşmiş ölkələrdə uzun müddətli iqtisadi böyümənin yarıdan çoxu məhsuldarlığı artıran və 

ya sənayenin inkişaf etdirilməsinə yol açan texnoloji dəyişikliklərə  əsaslanır. Sənayenin inkişafı isə 

davamlı yeni texnoloji yetkinliyin qazanılmasını əhatə edən müddət mənasını daşıyır. Texnologiyanın 

inkişafı ilə  məhsuldarlıq arasında birbaşa  əlaqə vardır. Başqa sözlə, yüksək texnologiya yüksək 

məhsuldarlıq deməkdir.  İqtisadi yanaşmalarda, məşğulluğun məhsuldarlığa bağlı olaraq artdığı, 

məhsuldarlıq artımlarının isə, böyük ölçüdə texnoloji inkişafdan qaynaqlandığı  qəbul edilmişdir. 

Beynəlxalq sahədə rəqabətin təməl şərti ucuz və keyfiyyətli məhsul istehsal etməkdir. Aşağı xərcli və 

yüksək keyfiyyətli məhsul istehsal isə istehsal texnologiyasının yenilənməsi və inkişaf etdirilməsinə 

bağlıdır. 

Beynəlxalq bazarlarda sıx rəqabətin yaşandığı bir mühitdə müvəffəqiyyətli ola bilmək üçün 

ölkənin quruluşuna və xüsusiyyətlərinə uyğun və ən yeni texnologiyaların istifadə edilməsi zəruridir. 

Buna görə istehsal texnologiyasının davamlı inkişaf etdirilməsi, iqtisadi inkişaf baxımından böyük 

əhəmiyyət kəsb edir. Çünki, dünya iqtisadiyyatı getdikcə artan informasiya və kommunikasiya 

texnologiyasının hökmranlığı vasitəsilə daha rəqabətçi və daha qlobal olmaqdadır. 

Ölkələrin dünyada mövqelərini təyin edən meyarların başında "texnoloji səviyyə" meyarı  gəlir. 

Başqa sözlə inkişaf etmiş ölkələri digər inkişaf etməkdə olan ölkələrdən ayıran "texnoloji inkişaf 

səviyyəsi" dir. İnkişaf etmiş ölkələr texnoloji innovasiya səviyyəsinə görə bir-birlərinin önünə keçə 

bilir və beynəlxalq rəqabətdən qalib çıxa bilirlər. Elm və texnologiyanı iqtisadi və ictimai faydaya 

çevirə bilmək bacarığı, hazırda innovasiya bacarığı  və yetkinliği olaraq ifadə edilir. Ölkələrin 

texnoloji-innovasion yetkinliyini təyin edən bəzi göstəricilərdən istifadə edilir. Bunlar aşağıdakılardır: 

  tədqiqat və araşdırma xərclərinin ÜMM-da payı 

  yaradıcı fəaliyyətlə məşğul əhalinin sayı 

  elmi nəşrlərin sayı 

  kompüter, internet və rabitə vasitələrindən istifadə edənlərin sayı 

Cəmi ixracatda yüksək texnologiya məhsullarının payı inkişaf etmiş ölkələrlə inkişaf etməkdə 

olan ölkələrin müqayisəsində böyük fərq olduğunu göstərir. Ölkələr inkişaf səviyyələrini artıra bilmək 

üçün yuxarıdakı göstəricilərin səviyyələrini artırmalıdır. 

Bu günkü dövrün yeni texnologiyası olaraq qələmə verilən texnologiyalarin formasiya texnolo-

giyaları, yeni material texnologiyası, biotexnologiya, nüvə texnologiyası, kosmos və aviasiya 

texnologiyasıdır. Yaratdığı yeni məhsullar, yeni iş və məşğulluq sahələri ilə rəqabət üstünlüyünə təmin 

edən bu texnologiya sahələri müəyyən bir istehsal sahəsi ilə  məhdud qalmayıb iqtisadiyyatın bütün 

sektorlarında effektiv olmaqdadır.  

Ümumiyyətlə, mikro elektronikaya söykənən texnologiyalar məhsul və istehsal texnologiya-

larında köklü dəyişikliklərə yolaçdı. XX əsrin sonlarında meydana çıxan bu texnoloji dəyişikliklər 

sənayenin yenidənqurulması müddətində açar rol oynamağa başlamışdır. Sənayenin yenidənqurulması 

prosesi, yeni rəqabət şərtlərini yaradaraq indiki vaxtda dünya əmək bölgüsünə də təsiredəcək gücə də 

sahib görünür. 

Milli səviyyədə texnologiya seçkisinin təyin ölkənin sənayeləşmə strategiyasıdır. Təcrübədə 

texnologiyalararası seçimi xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə sahibkar tək başına edir. Texno-

logiya seçimi mövzusunda təşəbbüskarın mənfəətləri milli iqtisadiyyatın mənfəətləri ilə üst-üstə düşə 

bilər. Seçimin tamamilə sahibkarlara buraxılması doğru olmaya bilər. Milli iqtisadiyyat baxımından 

sahib olduğu  əhəmiyyət səbəbiylə dövlətin texnologiya seçkisində sahibkarlara yol göstərməsi daha 

faydalı olar. Çünki inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kiçik və orta sahibkarlar ən uyğun texnologiyanın 

seçmək üçün lazımlı  məlumat, təcrübə  və maddi imkandan məhrumdur. Bu səbəblə dövlət texnoloji 

inkişafların təqibi və texnologiya seçimi mövzusunda sahibkarları yalnız buraxmamalıdır. Dövlət 

transfert ediləcək texnologiyaların seçimi mövzusunda yol göstərici olmalıdır. 

İnkişaf etməkdə olan ölkələrə müxtəlif yollardan texnologiya transferti edilməkdədir. Texnolo-

giya transferti bazar mexanizmi vasitəsilə birbaşa olabiləcəyi kimi dolayı yoldan da edilməkdədir. 

Bunlar aşağıdakılardır: 

  özündə texnologiya ehtiva edən malların və mexaniki təchizatın alınması ilə 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

534

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

  xarici investisiyalar ilə 

  lisenziya müqavilələri ilə ( nou-hou, patent və s.) 

  texnoloji əməkdaşlıq 

Texnologiya transferti inkişaf etməkdə olan ölkələrin müəyyən problemlərindən biridir. İnkişaf 

etməkdə olan ölkələrdə texnologiya transferində başlıca problem uyğun texnologiyanın təyin olunması 

və texnologiya transfertinin fəaliyyətidir. 

İdxal edilən texnologiyanın yararlılığı  və  əldə ediləcək qazanclar, o texnologiyanın nə  qədər 

uyğun seçildiyini və nə qədər effektiv və məhsuldar olaraq idarə edilməsi ilə bağlıdır. Texnologiyanın 

və onun qaynağının uyğun olaraq seçilməsi, müvəffəqiyyətli bir texnologiya transferti üçün çox 

əhəmiyyətli bir faktordur. Satın alınacaq texnologiya seçilmədən  əvvəl alternativ texnologiyalar və 

qaynaqları haqqında ətraflı məlumat toplanması və hər biri üçün xərc analizləri edilməsi zəruridir. 

Texnologiya - öyrənilməsi lazım olan kompleks texnikalar birliyidir. Cəmiyyət hər zaman bu 

yenilikləri qəbul etməyə əlverişli bir mühitdə olmalıdır. Yerli istehsal subyektlərinin effektiv şəkildə 

istifadə edə bilməyəcəyi qədər kompleks bir texnologiyanı lisenziyalaşdırma və ya belə bir sərmayə 

malını idxal etmək kapital israfıdır və iqtisadi inkişaf prosesinə heç bir faydası yoxdur. İdxal edilən 

texnologiyanın ölkənin iqtisadi inkişaf prosesinə töhfə olması əsas olaraq ələ alınmalıdır. 

Əgər idxal edilən texnologiya onu alan ölkədə güclü və etibarlı bir elmi və texniki infrastruktur 

meydana gəlməsində  iştirak etmiş, ölkənin texnologiya səviyyəsini yüksəltmişdirsə, edilən texnolo-

giya transferti əməliyyatı həqiqətən müvəffəqiyyətə çatmış sayılır.  

 

 

ECONOMIC DEVELOPMENT AND STRUCTURAL CHANGES IN 

POLAND'S AGRICULTURE 

 

Ragif HUSEYNOV 

Warsaw University of Life Sciences 

[e-mail] 

POLAND 

 

The characteristic feature of the long-term development of agriculture is its decreasing share in 

the structure of the national economy and of agribusiness. The degree of industrialisation has always 

been a derivative of the development 20 of agriculture, and, consequently, of the food industry. The 

economic development consisted in a gradual transition from the agricultural economy to the industrial 

economy financed from agricultural revenues. This process has proceeded along with an increase in 

the level of the socio-economic development of the country. The share of agriculture in the gross 

domestic product decreased, the number of the employed declined and the socio-economic situation of 

agriculture was increasingly dependent on what happened outside of it, in other sectors of the national 

economy. The stimulus for the development of the economy was the modern sectors, i.e. industry, 

services, IT. In the theory of economics, those dependencies have been included in the three sector 

theory. The neoclassical model of structural changes in agriculture emphasises the relationships 

between the farm size and the scale and efficiency of production. According to this model, it is only an 

appropriate scale of production that can assure high efficiency. Therefore, economic growth and the 

physical size of farms can: improve their competitive position on the market, make it possible to use of 

economies of scale, result in reduced production costs, increase the bargaining power in trade, etc. 

These assumptions are confirmed by numerous studies, according to which it is the group of the 

largest holdings that achieve economic results that make it possible for them to permanently 

strengthen their competitive position, which forms the basis to meet the growing demand of the market 

and competition within the EU’s single market. A larger size of farms usually facilitates the 

implementation of innovation since some of the new technologies can be applied only in large-scale 

production farms. Although we have seen an accelerated pace of increasing the area of farms in recent 

years, there are still very significant disparities in their size. Some production costs, regardless of the 

physical size of the farm, are permanent. Apart from technology, a significant impact on the pace of 

structural changes is exerted by a market failure in the mobility of resources, which determines the 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

 

535

 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

producers’ decisions about the commencement or cessation of farming activities. Currently, the 

contribution of agriculture to the industrialisation process, sustainable development, provision of 

public services or political stability is being reassessed. Today, a modern agricultural holding is sort of 

an enterprise. It applies advanced manufacturing techniques, is horizontally and vertically integrated 

with other entities, has the well-developed marketing system, and in its decisions it is guided by 

market trends and consumer preferences. The modern agricultural holding is characterised by a high 

degree of complexity, diversity and integration. Thus, the allocation of resources in agriculture 

becomes increasingly dependent on market forces and forming networks of interbranch connections. 

The agricultural production is increasingly dependent on the progress in genetic research, the 

implementation of advanced manufacturing technologies, the development of research regarding the 

health and nutritional values of food, the application of organic production criteria. Distinguishing 

between the stage of the production of raw materials and the stage of their initial processing, while still 

easy, is often more and more fuzzy. The industrialisation of agriculture and its development become 

inseparable processes. The agrarian structure in Poland, which currently undergoes transformations, 

leads to an absolute reduction in the number of farms and polarisation of the area. Agriculture as a 

sector involved in the creation of the GDP loses its importance to the other sectors of the economy. 

Therefore, a characteristic feature of the process is the national economy and the development of rural 

areas. Throughout this process, it is extremely important for the ongoing structural changes to result in 

the improvement of the competitive position of farms and long-term and sustainable rural 

development. Poland’s accession to the EU has generated new economic and organisational conditions 

to support structural changes in the broadly defined food economy and rural areas. The European 

Union Common Agricultural Policy, by becoming an instrument of the state intervention policy, has 

provided an opportunity to stabilise agriculture over several production cycles and, at the same time, 

has become a tool for stimulating the desired structural changes in agriculture, for improving the 

competitiveness of production, for environmental protection or for multi-functional development of 

rural areas.