Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
176 ağacının nəhəngliyi və ucalığı, səmanı, yerin üstü və altını əhatə etməsi, dibində müqəddəs su, quyu və ya bulaq olması bütün mədəniyyətlərdə ortaq mifik düşüncələrdir. Qaraçay Türkləri arasında oxunan bir mahnıda bu ağac belə əzizlənir: Ay yalnız ağac, can ağac, Ay tək ağac, Tanrının ağacı. Ay ağac, bərəkətin ağacı, çoxdur sənin imkanın, insanlara kömək edən ağac. Türklərin yaşadığı coğrafiya dəyişsə də, insanların vizual və mədəni yaddaşında motiv dünyası qeyb olmur, inanc və mərasimlərdə yaşayır. Orta Asiyadan Anadoluya qədər gəlmiş həyat ağacı mifi Türk dünyasında İslamın qəbulundan sonra da davam edib. Çünki Hz. Məhəmməd ağaca çox əhəmiyyət verərək belə sözlər deyib: "Qiyamət qopmasına yaxın əlinizdə bir ağac fidanı varsa, onu o saat əkin, çünki ağacın barı qədər Allah sizə savab yazar". Qədim Türk inanclarında dünyanın oxu sayılan “müqəddəs ağac” fikri sonralar İslamda Cənnətin nar və xurma ağacları ilə əvəzlənib. Mifologiyada həyat ağacı olaraq şam, xurma, ağcaqayın, fıstıq və səlv kimi ağac növlərinin adı çəkilir. Türk soylu tayfaların hamısında “dağlarda tək başına dayanan ulu ağac” müqəddəs sayılıb və onun ətrafında bəzi mərasimlər icra edilib. Bu gün də Anadoluda bu inanc və mərasimlərin izləri qalır. Ağacın budaqlarının səmaya istiqamətlənməsi onun Tanrıya çatması inancını yaradıb ki, nəticədə camaat bəzi müqəddəs saydıqları ağacların budaqlarına parça, yaylıq və ya rəngli iplər bağlayaraq dilək tuturlar. Xıdır-İlyasın Bahar bayramında insanların yazdıqları məktubları gül cücərtisinin yanına basdırması düşüncəsi də ağacın müqəddəsliyi fikrinə əsaslanır. Yalnız və tək bitən ağacları kəsmək uğursuzluq əlaməti sayılıb, “tənha ağacı kim kəssə, başına pis iş gələr” deyiblər. Anadoluda çölün düzündə əgər bir uşaq dünyaya gəlsə, onun adına bir ağac əkilər və o insan bu ağaca bağlı sayılar. Yəni bu adam dinc, xoşbəxt və sağlam olarsa, ağac da yaşıl, canlı qalar, xəstələnsə və ya ölərsə, ağacın da yarpaqlarının töküləcəyi fikrinə inanılıb. |