Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

 
Anaksaqorda ağıl,"nus"
 
formasında) kimi fundamental məsələ qaldır-
dılar. Sözün tam mənasında ümumi dəyişkənlik prosesinin heç bir konkret növünə 
(mexaniki yerdəyişmə, keyfiyyətcə dəyişmə, yaranma, yox olma və s.) müncər 
edilməyən və intuitiv olaraq, ümumiyyətlə "dəyişmə" kimi qavranılan mücərrəd 
''hərəkət" kateqoriyası ilə ilk dəfə pifaqorçuların, xüsusən Filolayın təlimində rast-
laşırıq. Hərəkət haqqında ilk sistematik nəzəri təlimi isə yalnız Platon, xüsusən da 
Aristotel yaratdılar. Onlarda hərəkət haqqında pifaqorçuların dərin mənası olan in-
tuitiv təsəvvürlərinin yerini hərəkət kateqoriyasına verilən dəqiq nəzəri təriflər əvəz 
etdi. Burada yalnız Aristotelin tərifini vermək kifayət edər; 
"Hər bir növdən olan 

---

193
mümkün varlıqla gerçək varlıq fərqləndiyinə görə mən hərəkət dedikdə im-
kan şəklində olanın həyata keçməsini başa düşürəm".
Yeni dövrdə dünyanın mexaniki mənzərəsinin formalaşması və hərəkətin bü-
tün növləri içərisində yalnız mexaniki yerdəyişmənin hərtərəfli və dərindən öyrə-
nilməsi üzərindən bütövlükdə hərəkət anlayışını mexaniki yerdəyişmə ilə eyniləş-
dirmək meyli üstünlük təşkil edirdi. XVIII əsr fransız materialistlərinin bir sıra mü-
lahizələri hərəkət anlayışının bu mexaniki məhdudluğuna qarşı yönəlsə də, bərəkə-
tin keyfiyyət çoxcəhətliyi haqqındakı müddəa elm və fəlsəfədə yalnız XIX əsrin 
ikinci yarısında kök sala bildi. XIX əsrin 40-cı illərində enerjinin saxlanması və 
çevrilməsi qanununun kəşfi hərəkətin heçdən yaranmaması və itməməsi, onun yal-
nız bir keyfiyyət halından digərinə çevrilməsi haqqındakı təsəvvürün qərarlaşma-
sında həlledici rol oynadı. F.Engels həmin dövrdə elm və təbiətşünaslığın nailiyyət-
lərini ümumiləşdirərək, hərəkətin əsas formalarının aşağıdakı təsnifatını vermişdir: